15
Formallaşma nöqteyi-nəzərindən təşkilatlar formal və qeyri-
formal təşkilatlara bölünürlər.
Mülkiyyət hüququ baxımından təşkilatların özəl, dövlət,
bələdiyyə və digər növləri olur.
Fəaliyyətinin nəticələri nöqteyi-nəzərindən təşkilatlar kom-
mersiya və qeyri-kommersiya təşkilatları formasında olurlar.
Miqyas nöqteyi-nəzərindən təşkilatlar kiçik, orta və iri mü-
əssisələrə bölünürlər. Təşkilatlar istehsal sektorundan da asılı
olaraq müvafiq şəkildə qruplaşdırıla bilər.
Təşkilatların tipindən asılı olmayaraq, onların
hər birində
sosial və iqtisadi əlaqələr mövcuddur. Sosial əlaqələrə aşağıdakı-
lar daxildir:
-fərdlərarası və qrup münasibətləri;
-idarəetmə səviyyələri arasında münasibətlər;
-qeyri-formal qrupların və ictimai təşkilatların fərdə (indi-
vidə) münasibəti.
İqtisadi əlaqələrə aiddir:
-maddi həvəsləndirmə sistemi;
-qəbul edilən qərarlara görə məsuliyyət;
-imtiyazlar, üstünlüklər, mükafatlandırma sistemi.
Hər bir təşkilat yalnız müəyyən məqsədlərə nail olmağa
deyil, həmçinin özünü təşkilatlandırmağa can atır, buna görə də
müvafiq idarəetmə sistemini formalaşdırır. İş növlərinin qruplaş-
dırılması üsulları və bu işləri birləşdirən
tabeçilik xətlərinin qu-
rulması təşkilati strukturu əmələ gətirir. Buna görə də təşkilatın
məqsəd və vəzifələrinə, ona təsir edən daxili və xarici amillərə
cavab vermək qabiliyyətində olacaq bir struktur seçmək lazımdır.
Ən yaxşı struktur - təşkilata xarici
mühitlə səmərəli əlaqələr
qurmaq, əməkdaşlarının cəhdlərini məhsuldar və məqsədyönlü
işlərə doğru istiqamətləndirmək, müştərilərin tələbatlarını
təmin
etmək və məqsədə yüksək səmərəliliklə çatmaq imkanı verən
strukturdur.
Təşkilati struktur - təşkilatın sxemi, onun şaquli və üfüqi
quruluşudur. İstənilən təşkilat şaquli
və üfüqi istiqamətlər üzrə
16
qurulur. Üfüqi quruluş - şöbə və bölmələr, şaquli quruluş isə -
vəzifə iyerarxiyası və tabeçilik sistemidir.
Şirkətin təşkilati strukturu, ilk növbədə, onun ayrı-ayrı böl-
mələri arasında dəqiq müəyyən edilmiş əlaqələrin qurulmasına,
hüquq və məsuliyyətin bölüşdürülməsinə istiqamətlənib.
Təşki-
lati struktur hər hansı bir donmuş vəziyyətdə olmur, o, daim
dəyişir və şəraitə müvafiq olaraq təkmilləşdirilir.
Təşkilatlanma prosesi - təşkilatın strukturunun yaradılması
deməkdir. Hər hansı bir şirkətin təşkilati strukturu - həmin şir-
kətin formal sxemidir. Bu sxem üzrə iş tapşırıqları bölünür,
qruplaşdırılır və koordinasiya edilir.
Dostları ilə paylaş: