199
sahələrdəki istehsal və satışın təmərküzləşmə səviyyəsi
xeyli yüksək olub, 80-90 faizi ötür.
İqtisadi nəzəriyyədə iri oliqopoliyaların müxtəlif
istehsal və xidmət sahələrindəki
təmərküzləşmə səviyyə-
sini müəyyənləşdirmək üçün
Herfindal indeksindən
istifadə olunur. Bu göstərici, oliqopoliya rəqabəti şəraitin-
də bazarda fəaliyyət göstərən bir neçə şirkətin, konkret on-
lardan hər birinin yerini müəyyənləşdirməyə imkan verir.
Fərz edək ki, kabel televiziyası sahəsində 1 şirkət,
telefon xidməti sahəsində 2 şirkət, avtomobil sənayesində
3 şirkət və kimya sənayesində isə 4 şirkət fəaliyyət göstə-
rir. Rəqabət modelinə görə, kabel televiziyası bazarda tək
fəaliyyət göstərdiyindən, onun xüsusi çəkisi 100 faiz təşkil
edəcəkdir. Bir neçə şirkətin
iştirak etdiyi rabitə xidməti,
avtomobil və kimya sənayesində isə vəziyyət başqa nis-
bətdə olacaqdır.
/n6ffo#&
Herfindal indeksinə əsasən,
şərti olaraq bazarda
fəaliyyət göstərən 1 şirkətin mövqeyi 100 vahid kimi qiy-
mətləndirilərək, onun kvadratına yüksəlir:
100 x 100 = 10.000
Əgər oliqopoliya şəraitindəki rəqabət bazarında 1
deyil, bir neçə şirkət fəaliyyət göstərirsə, o zaman kvadrat
dördbucaqlı daxilində hər birinin yeri yaxud xüsusi çəkisi
müəyyənləşdirilir. Məsələn, bazarda şərti olaraq bir neçə
şirkət bərabərlik prinsipi (paritet) əsasında iştirak edirlər-
sə, o zaman saylarından asılı olaraq, həmin şirkətlərin xü-
susi çəki indeksi belə olacaqdır:
1
şirkət = 100% = 10.000
200
2
şirkət = 50% = 5.000
4
şirkət = 25% = 2.500
5
şirkət = 20% = 2.000
8 şirkət = 12, 5% = 1.250
10 şirkət = 10% = 1.000
Oliqopoliya rəqabəti şəraitində bazarda şərti bərabər-
lik əsasında
şirkətlərin mövqeləri, aşağıda verilmiş
Dostları ilə paylaş: