Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

2
)
İşə qəbul üzrə dövriyyə əmsalı:
Dövr ərzində işə qəbul 
^ 
olunanlam sayı
' qəbul
Dövr ərzində işçilərin orta siyahı sayı
x 100
3) İşdən xaricolunma üzrə dövriyyə əmsalı:
Dövr ərzində bütün səbəblərə görə 
işdən xaric olunanlam sayı
xaric
olm a
Dövr ərzində işçilərin orta siyahı sayı
xlOO
umumı
dövriyyə
4) İşçi qüvvəsinin ümumi dövriyyəsi əmsalı 
İşə qəbul olunanların sayı + işdən çıxarılanların sayı 
qq
Dövr ərzində işçilərin orta siyahı sayı 
Bu göstərici işə qəbul və işdən çıxarılma üzrə əmsalların cəmi kimi də 
hesablana bilər. İşçi qüvvəsinin ümumi dövriyyəsi əmsalı təhlil olunan 
dövrdə işçi qüvvəsinin hərəkətinin intensivliyini səciyyələndirir.
5) Axıcılıq əmsalı
Kadr axıcılığıhesab olunansəbəblərə 
^
görə işdən çıxarılmışişçilərinsayı 
^
Dövr ərzindəişçilərinorta siyahı sayı
■''axıcılıq-
Məşğulluqla əlaqədar şəraiti qiymətləndirmək üçün işçi qüvvəsinin 
əvəzlənməsi (yerinin doldurulması) əmsalından istifadə etmək olar. Bu 
göstərici aşağıdakı iki üsulla hesablana bilər: a) dövr ərzində işə qəbul 
olunan işçilərin sayının işdən çıxarılan işçilərin sayma olan nisbət kimi; 
b) işə qəbul üzrə əmsalla işdən xaricolma əmsalı arasındakı nisbət kimi. 
Yəni:
a
Dövr ərzində işə qəbul edilmiş işçilərin sayı _ Əq3bu[
Dövr ərzində işdən çıxarılmış işçilərin say 
Əxaric
■'işçi qüvvəsinin 
əvəzlənməsi
174
Bu göstərici vahiddən böyük olduqda, nəinki işdən çıxarılanların ye­
niləri ilə tam əvəzləndiyini, həm də yeni iş yerlərinin açıldığını göstərir. 
Bu göstəricinin vahiddən kiçik olması isə iş yerlərinin ixtisar olunması 
deməkdir. Belə bir vəziyyət bütövlükdə iqtisadiyyatda müşahidə olun­
duqda bu, işsizliyin artdığını göstərir.
Əmək kollektivinin sabitliyini təhlil etmək üçün “tərkibin sabitliyi 
əmsalı”ndan istifadə oluna bilər:
p, 
Bütün hesabat dövründə işləmiş işçilərin sayı
^tərkibin — 
p , .. 
: ; 
: 
~
: 
; 
: 
x l O O
sabitityi 
Dovr ərzmdə işçilərin orta siyahı sayı
İşçi qüvvəsinin hərəkəti haqqında məlumatlar müəssisə və təşkilatlar, 
sahələr, ərazi vahidləri və bütövlükdə iqtisadiyyat üzrə işlənib hazırlanır. İşçi 
qüvvəsinin əvəzlənməsi (yerinin doldurulması) əmsalı bütövlükdə iqtisa­
diyyat və iqtisadi fəaliyyət sahələrinin əksəriyyəti üzrə vahiddən kiçik olur.
Müasir iqtisadi nəzəriyyə yalnız işçilərin hərəkətinin öyrənilməsinin 
zəruri olduğunu müəyyənləşdirməklə kifayətlənmir. Həm də əməyin tətbiq 
olunduğu sahələrin, fəaliyyət növünün, işçilərin istehsal funksiyalarının 
dəyişməsinin öyrənilməsinin zəruriliyini əsaslandırır. Bununla əlaqədar 
olaraq peşəkarların hərəkəti, yəni başqa ixtisasa keçmək, yaxud da yeni 
peşəyə yiyələnmək, işçilərin funksiyalarının genişləndirilməsi və s. halların 
öyrənilməsi də ön plana çəkilir.