Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 205

yaxşıdır ki, mömin ər ev tikmişdir, onu odla, südlə, arvad-uşaqla, 

(ev heyvanları) sürüsü ilə  təmin etmişdir. Orada yaxşıdır ki, nə 

zaman ki, xeyli əkirlər, taxıl, ot, barlı bitkilər becərirlər, susuz 

yerə su çəkirlər, bataqlığı qurudurlar... çoxlu buynuzlu xırda və iri 

heyvan saxlayırlar... xırda və iri buynuzlu heyvanlar çoxlu peyin 

verirlər". Zərdüşt təlimi dinə sitayiş etməyə,  əkinçiliklə  məşğul 

olmağa, ailə qurmağa, bir sözlə, zəhmət çəkməyə  dəvət edir, 

torpağa qulluq eləməyə çağırır. Qaynaq yazır: "Uzun müddət 

əkilməyən və  əkinçidən becərilməni gözləyən, bunun üçün 

kəndlidən yaxşılıq arzulayan torpaq qane deyildir, necə ki, uzun 

müddət övladsız qalmış  qəddi-qamətli cavan qadın bunun üçün 

ərindən yaxşılıq arzulayır... Kim bu torpağı becərmirsə, o, 

yaşamaq üçün çarə axtaranlar arasında başqasının qapısına 

söykənir, lakin ağız suyu axıdan (yəni dadlı) hər bir xörəyi onun 

yanından aparıb, onsuz da hər  şeyi kifayət qədər olana 

verəcəklər... Kim əkir, taxıl becərirsə, o, həqiqət  əkir (yaradır), 

Mazda inamını  aşılayır, Mazda inamına çörək verir... Qoy evdə 

həmişə un xörəyi olsun ki, divləri lərzəyə salsın". 

Sonra Zərdüşt hansı ölkələrin yaşayış üçün yaxşı olduğunu 

Ahuramazdadan soruşur. Ahuramazda belə ölkələr cərgəsində 

Ariyanam vayca (Orta Asiyada), Qava-soqdalar diyarı, Margiana, 

Baktriya, Nisaya (Baktriya və Margiana arasında), Areya, 

Araxoziya, Raqa, Varna, Yeddi hind vilayəti, Ranhi ölkəsi və 

başqalarının adını  çəkmişdir. Bu siyahıda  əsasən irandilli 

tayfaların, qismən də türk etnoslarının yayıldığı, yaxud 

məskunlaşdığı  ərazilər və ölkələr təmsil olunmuşdur. Midiya 

(Raqa  şəhərindən başqa), Azərbaycan burada öz əksini 

tapmamışdır. Deməli, bu zaman Zərdüşt təlimi nə Midiyada, nə də 

Azərbaycanda geniş yayılmamışdı. Lakin İranın başqa ölkələrində 

olduğu kimi, burada da, dini ayin və mərasimləri kahinlər yerinə 

yetirirdilər. Haxamanişlərin hakimiyyəti illərində kahinlər maq 

adını daşıyırdılar. 

Çox güman ki, maqlar dini mərasimləri keçirən, ayinləri 

qoruyan kahinlər idilər. Qaynaqların məlumatına görə, Midiya 

tayfalarının birini maqlar təşkil edirdi. Lakin maqlar din xadimləri 

kimi müəyyən ictimai təbəqəyə daxil idilər.  İlk maqlar nə 

---