Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 

4

elm kimi XX əsrin  əvvəllərində meydana gəlmişdir. Onun 

yaranmasında ABŞ alimi Lesli Uayt (1900-1975) xüsusi rol 

oynamışdır. Lesli Uayt öz nəzəriyyəsini "Kulturologiya" 

adlandırmışdır. Lesli Uaytın bu elmi tədqiqatı "insan və 

mədəniyyət" anlayışlarını  əhatə etdiyindən kulturologiya dünya 

elmi ictimaiyyətinin diqqət mərkəzinə çevrilmişdir. 

Kulturologiya dünyaya, sosial reallığa, mədəni-mənəvi 

aləmə, insanın oradakı yeri və roluna bir küll halında baxır. 

Universal dəyərləri, keçmişin mənəvi irsini, cəmiyyətin mövcud 

bədii-mənəvi komponentlərini real gerçəklik baxımından təhlil 

edir. Kulturologiyanın elmi mənası bundan ibarətdir ki, o, 

mədəniyyətləri və sivilizasiyaları  dərindən və  hərtərəfli  şəkildə 

öyrənir, onun məzmun və mahiyyətini üzə  çıxarır, hansı 

səviyyələrdə və formalarda mövcud olduğunu müəyyən edir. 

Kulturologiya dünyada gedən prosesləri, həm də xalqımızın 

mənəvi-əxlaqi dəyərlərinin qorunub saxlanılmasını, inkişaf 

etdirilməsini və  gələcək nəsillərə çatdırılmasını öz qarşısına bir 

vəzifə kimi qoyur. Kulturologiya həm də müxtəlif sivilizasiyaların 

biri-birinə münasibətini, insan faktorunun təbiətə, istehsala, ətraf 

mühitə və s. amillərlə qarşılıqlı əlaqəsini araşdırır və onun inkişaf 

meyllərini öyrənir. Bu baxımdan informasiya-kommunikasiya və 

rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi, iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş 

ölkələrdəki mədəniyyət sənayesinin təşəkkülü kulturoloji 

prosesləri qloballaşan dünyada ön plana çəkir. Dünyada gedən bu 

tendensiyalardan baş  çıxara bilən kulturoloq kadrların 

hazırlanması ölkəmiz üçün böyük aktuallıq kəsb edir. 

Mədəniyyət insanın ictimai şüuru və yaradıcılığı  əsasında 

formalaşan bir anlam olsa da o, həm də  hər bir yaradıcı  fərdin 

meydana gətirdiyi yenilikləri, oxşar yaradıcılıqların daima 

təkrarlanan mənəvi mühitidir. Bu mühit həm yaradıcılığa həm də 

milli mentalitetin inkişafına təsir edən müxtəlif amillərlə 

zəngindir. Məhz bu zənginliklər “mədəniyyətşünaslıq” və ya 

“kulturologiya” kimi anlamların yaranmasına, onların ictimai 

şüurda möhkəm yer tutmasına şərait yaradır. 

İctimai-siyasi quruluşların xüsusiyyətlərindən asılı olaraq 

mədəniyyət və kulturologiya anlayışlarına müxtəlif mövqelərdən 

---