Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 122

hesab edilirdi. O, allahlar şurasının üzvləri Nuskunu və Enkini 

özünə ən yaxın köməkçi təyin etmişdi. Nusku odu və qızmar istini 

təmsil edirdi. Enki su və müdriklik allahı hesab olunurdu. Səma 

allahı An, habelə Enlil və Enki şumer panteonunda allahların ali 

üçlüyünü təşkil edirdilər. Onların xidmətində kiçik allahlar 

dayanırdılar. Bunlar Anennak və  İqiqi adlanırdılar. «Anunnak» 

Anu allahının adından  əmələ  gəlmişdir. Anunnaklar Anunun 

törəməsi kimi yer üzünün ruhları olmaqla allahların tapşırıqlarını 

yerinə yetirirmişlər.  İqiqilər göy üzünün ruhları idilər və eyni 

vəzifəni icra edirdilər. 

Şumer panteonunda hava allahı Enlil mühüm yer tuturdu. O, 

allahların atası, göy və yerin hökmdarı, bütün dünyanın hökmdarı 

adlandırılırdı. Göyün yerdən ayrılması onun əməli kimi qələmə 

verilirdi.  Əsatir bu əməli belə  şərh etmişdi: «Allahlar ailəsi 

getdikcə çoxalırdı. Bir nəslin ardınca o birisi gəlirdi. Allah və 

ilahələr böyüyür, nikah bağlayır, uşaq doğurdular. Onlar göyün 

atası Anın və Yerin anası Kinin darısqal ağuşunda sıxılırdılar və 

sərbəstliyə can atırdılar. Onlar böyük qardaşları Enlildən kömək 

diləyirdilər. Enlil günlə yox, saatla böyüyür, daha da zorbalaşır və 

ipə-sapa yatmırdı. Enlil böyük bir əməli həyata keçirməyə cəsarət 

etdi. O, mis bıçaqla göy qübbəsinin qırağını kəsdi. Səma allahı An 

zarıya-zarıya yer ilahəsi, arvadı Kidən qopdu. Dünyəvi böyük 

yastı lövhə onun qıraqlarını  əhatə edən ibtidai okeanın səthində 

qaldı, dünyanın  əzəmətli yarımkürə örtüyü havada asılı qaldı». 

İbtidai təfəkkür dünyanın  əmələ  gəlməsini qeyri-təbii qüvvələrin 

əməli ilə bağlayırdı. 

Eyni zamanda şumerlər insan cəmiyyətində mövcud olan 

nikahı, doğum-görümü və  həyat tərzini allahlara da şamil 

edirdilər. 

Ninhursaq (yaxud Ninmah, Nintu) Şumer panteonuna yer 

səthi, məhəbbət və  məhsuldarlıq ilahəsi kimi daxil olmuşdu. 

Nanna (yaxud Nannar) ay allahı, Utu - günəş allahı,  İnanna - 

məhsuldarlıq və  məhəbbət ilahəsi, onun əri Dumuzi (Tövratda 

Tammuz) çoban allahı, Nerqal - yeraltı dünyanın allahı, onun 

arvadı Ereşkiqal - yeraltı dünyanın ilahə hökmdarı, Ninurta - 

cənub küləyi və müharibə allahı, Martu - köçərilər allahı  və 

---