Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 123

sairələrin adları  şumer  əsatirlərində  çəkilmişdir. Bunlar ümum 

şumer allahları  cərgəsinə daxil idilər. Bundan başqa  şumer 

şəhərlərinin ayrıca himayəçi allah və ilahələri vardı. Laqaş 

şəhərinin himayəçi ilahəsi Ninqirsu olmuşdu. Enlil, arvadı Ninlil 

və oğlu Ninurta Nippur şəhərinin havadarları hesab olunurdular. 

Şumerlər yeraltı, axirət dünyası haqqında təsəvvürlər 

yaratmışdılar. O «geniş ölkə», yaxud «geriyə yol olmayan ölkə» 

adlanırdı.  Şumerlərə görə, axirət dünyası zülmət idi, orada insan 

bədəni torpağa dönür, onun başını qurd-böcək çeynəyir, o, daima 

susuz və yeməksiz qalır. Bunlar olmasın deyə qurban kəsilməli 

idi. Buranın hökmdarı ilahə Ereşkiqal idi, onun əri isə müharibə 

allahı Nerqal idi. Müxtəlif ruhlar, o cümlədən taun allahı İrra öz 

növbəsində onlara xidmət edirdilər.  

Akkadlar, amorilər, aramilər, haldeylər və başqa qədim 

xalqlar  şumer dininin bir çox əlamətlərini mənimsəmişdilər. 

Adətən, sami tayfaları himayəçi allahı Bel, «ağa» adlandırırdılar. 

İcmanın ilahəsi isə  İştar adını daşıyırdı.  Şumer və Akkad allah 

anlayışları qovuşan zaman, akkadlar Enlilə Bel deyirdilər, sonralar 

bu adı Babil allahı Marduka şamil etmişdilər. Tədricən  şumer 

ilahə adları An akkadlıların Anu, Nammu-Tiamat, Ki-Kinqu, 

Enki-Ea, Utu-Şamaş, Nannar-Sin, İşkur-Adad,  İnanna-İştar,  İrra-

Namtar, Neunuqal-Nerqal ilə  əvəz edilmişdi. Tədricən Babil 

panteonunda ali allah yerini Marduk, Assur panteonunda isə Aşşur 

tutmuşdu. 

İkiçayarası  əhalisi qədim totem təsəvvürlərini, yəni 

heyvanlara sitayişi saxlamışdı. Allahları da müxtəlif heyvan 

görkəmində təsvir edirdilər. Allah Ea bəzən balıq quyruqlu, yaxud 

tısbağa şəklində təsvir olunurdu. Marduk əfsanəvi əjdaha, qrifon, 

təbabət ilahəsi Qula - it, himayəçi xeyirxah ruhlardan Şedu və 

Lamassu qanadlı öküz, yaxud insan başlı  şir kimi təsəvvür 

olunurdu. Misirdə olduğu kimi, şumer allahları da ibadətləri ilə 

bağlı olan heyvanların üstündə təsvir edilirdilər. 

Qədim  İkiçayarası xalqları  qədim ovsun formalarını 

saxlamışdılar. Guya ovsun vasitəsilə adamı  xəstəlikdən, 

bədbəxtlikdən xilas etmək olarmış. Müxtəlif falabaxma növləri 

mövcud idi. Heyvan içalatı, xüsusilə ciyərlə fal açırdılar. Müasir 

---