rəftar olunur və müasir tədris avadanlıqlarından istifadə edilirdi.
Elnu
XIX əsrdə yaşayıb - yaratmış Abbasqulu Ağa Bakıxanov (1794 -
1846) Şərq dilləri və ədəbiyyatının böyük bilicisi kimi tanınsa da, Vətənimizin
tarixini ilkin mənbələr əsasında bütöv şəkildə araşdırmağın zəruriliyini ilk dərk
edən görkəmli Azərbaycan tarixçisidir. Çoxillik elmi araşdırmalann
nəticəsi
kimi 1841-ci ildə tamamladığı «Gülüstani - trəm» əsəri Vətənimizin tarixinin
qədim zamanlardan 1813-cü il Gülüstan sülhünə qədər olan dövrünü əhatə edir.
XIX əsrdə Azərbaycanın ayrı-ayrı xanlıqlarının tarixi üzrə yazılmış
səlnamələr içərisində Mirzə Adıgözəl bəyin 1845-ci ildə tamamladığı «Qa-
rabağnamə». Mirzə Camal Cavanşirin 1847-ci ildə yazdığı «Qarabağ tarixi»,
Kərim Ağa Fatehin 1829-cu ildə yazdığı «Şəki xanlarının müxtəsər tarixi»,
İsgəndər bəy Hacmskinin 1847-ci ildə yazdığı «Qubalı Fətəli xanın həyatı», Mir
Mehdi Xəzaninin 80-ci illərdə tərtib etdiyi «Qarabağ tarixi» əsərlərini xüsusi
qeyd etmək lazımdır.
Bu dövrdə Azərbaycanda coğrafiya elminin inkişafında məşhur
coğrafiyaşünas - səyyah Hacı Zeynalabdin Şirvani və A.A.Bakıxanovun əvəzsiz
xidmətləri olmuşdur.
Nəinki Azərbaycanın, bütövlükdə Rusiya şərqşünaslıq elminin
inkişafında Azərbaycan alimləri Mirzə Cəfər Topçubaşov (1790 - 1869) və
Mirzə Kazımbəy (1802 - 1870) böyük rol oynamışlar.
M.C.Topçubaşov iyirmi il (1829 - 1849) Peterburq Universitetində türk
və
fars dillərindən dərs demiş, kafedra müdiri olmuş, Rusiya Arxeologiya
cəmiyyətinin Şərq numizmatikası şöbəsinə başçılıq etmiş, Britaniya Kral Asiya
cəmiyyətinin həqiqi üzvü olmuşdur.
Dünya şöhrətli şərqşünas - alim Mirzə Kazımbəy
əvvəlcə Kazan
Universitetində kafedra müdiri və dekan vəzifələrində çalışmış, sonra isə
Peterburq Universitetində (1849 - 1870) elmi - pedaqoji fəaliyyətlə məşğul
olmuşdur. 1853-cü ildə Peterburq Universitetində Şərq dilləri fakültəsinin
açılmasına nail olmuş və bu fakültənin ilk dekanı seçilmişdi. M.Kazımbəy
Şərqşünaslıq elmində əldə etdiyi nailiyyətlərinə
görə Rusiya Elmlər
Akademiyasının müxbir üzvü, Britaniya Kral Asiya cəmiyyətinin həqiqi üzvü
seçilmişdi. Şərq dillərinin öyrənilməsi sahəsində əldə etdiyi böyük elmi
nailiyyətlərə görə onu müasirləri «Rusiya şərqşünaslığının atası»
adlandırırdılar.
Strasburq Universitetində təkcə ali təhsil almaqla kifayətlənməyən
Möhsün bəy Xanlarov (1857 - 1921) Almaniyada məşhur üzvü kimyaçı alim
Vilhelm Fittiqin laboratoriyasında elmi araşdırmalar apararaq dissertasiya
müdafiə etmiş və kimya doktoru alimlik dərəcəsi almışdır.
XIX əsrin II yarısında
Azərbaycanda biologiya, kənd təsərrüfatı və
təbabət elmlərinin inkişafında Həsən bəy Zərdabinin (1842 - 1907) xidmətləri
böyükdür. H.B.Zərdabi 1865-ci ildə Moskva Universitetinin təbabət elmləri
şöbəsini bitirmişdi. Vətənə qayıtdıqdan sonra H.B.Zərdabi çox geniş elmi,
pedaqoji və publisistik fəaliyyət göstərmişdir.
216
Həkim A.Axundov Almaniyada təbabət sahəsində dissertasiya müdafiə
etmişdi.
Dostları ilə paylaş: