Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

UŞAQLARDA EKZEMANIN YARANMASININ VƏ 
GEDİŞİNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ
UŞAQ EKZEMASININ İNKİŞAFINDA EKSSUDATİV DİATEZİN
VƏ İRSİYYƏTİN ROLU
Uşaqlarda ekzemanın inkişafında konstitusiya anomaliyaları – allergik (sin.: ekssu-
dativ-kataral) və digər diatezlər mühüm rol oynayır. Məlumdur ki, diatez - orqanizmin 
bəzi patoloji vəziyyətlərə və xəstəliklərə qarşı irsi meylliyinin xüsusi forması olub fizi-
oloji qıcıqlandırıcılara və adi həyat şəraitlərinə qarşı orqanizmin qeyri-adi reaksiyası ilə 
səciyyələnir. Diatez hələ patoloji vəziyyət və ya xəstəlik demək deyildir, o, ətraf mühitin 
qeyri-əlverişli şəraitində onların inkişaf etməsi üçün fon yaradır. Diatez uzun müddət 
gizli keçə bilər və yalnız ətraf mühitin əlverişsiz şəraitlərində (uşağa düzgün qulluq et-
mədikdə, qidalanma, rejim, zərərli təsir edən ekzogen amillər), endokrin, mərkəzi və 
vegetativ sinir sisteminin funksional vəziyyətinin pozğunluqlarında konstitusiya ano-
maliyalarını aşkar etmək mümkün olur.
Beləliklə, ekssudativ diatezin mahiyyəti irsi determinə olunmuş poligen və hete-
rogen meylliliyi ilə səciyyələnir və genlərin kəskin ekspressivliyi ilə müşayiət olunur 
ki, o da həm autosom-dominant, həm də autosom-resessiv irsiyyət tipi üzrə ötürülür
və ümumi qeyri-spesifik və immunloji reaktivliklə birlikdə dərinin uzunsürən xronik 
gedişlə birgə residivləşən iltihabi-ekssudativ xəstəliklərinə qarşı uşaq orqanizminin ha-
zırlığını şərtləndirir (hətta adi endo- və ekzogen təsirlərə cavab olaraq).
Müəyyən edilmişdir ki, ata xətti ilə nəsil ağacında allergik xəstəliklərin olması za-
manı ekzema uşaqların 30%-də, ana xətti ilə – 50%-də, ata və ana xətti ilə – 75%-də 
aşkar edilir. Son halda o, uşağın birinci həftəsində və ya ayında inkişaf edir və dəri örtü-
yünün geniş sahəli zədələnmələri ilə birgə fasiləsiz-residivləşən gedişi ilə fərqlənir. Bun-
dan başqa, dəqiq müəyyən edilmişdir ki, ekzema ilə xəstə uşaqlarda genetik determinə 
olunmuş (əsasən ana xətti ilə) və ikincili – B-limfositlərin yüksək miqdarında IgG, IgE 
miqdarının artması və IgM-nin səviyyəsinin azalması ilə təzahür edən qazanılmış im-
mun pozğunluqlar müşahidə olunur. İmmunitetin humoral mərhələsinin pozğunluqları 
funksional aktiv T-limfositlərin sayının azalması və T-hüceyrələrin miqdarının azalması 
ilə müşayiət olunur. Müəyyən edilmişdir ki, uşağın sensibilizasiyası və təcili-ləng tipli 
hiperhəssaslıq hamilə qadınların orqanizmində dövr edən antigenlərin sayəsində bətn-
daxili (transplasentar) baş verə bilər.
Postnatal dövrdə südəmər yaşlı uşaqların 95%-də qaraciyərin, mədəaltı vəzin, həzm 
yolunun disfunksiyası, həzm aparatının fermentativ sisteminin təkmil olmaması və ya 

---

233
tam inkişaf etməməsi, mədənin, bağırsağın selikli qişasının keçiriciliyinin artması və 
qaraciyər baryerinin pozğunluqları nəzərə çarpır. Ananın öz pəhrizini pozmasını, uşağı 
erkən vaxtda əlavə qidalandırması, xronik infeksiya, KRVX, qurd invaziyasının ocaq-
larının kəkinləşməsi fonunda uşağın əlavə qidalandırılması, daxili orqanların xəstəlik-
lərinin kəskinləşməsi və s. də uşaqlarda ekzemanın yaranmasında müəyyən rol oynayır.