Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

SEBOREYA EKZEMASI
Seboreya ekzeması (sinonimlər: seboreya dermatiti, disseboreya dermatiti, Unna 
xəstəliyi) – dərinin xronik xəstəliyidir, onun əsasında dərinin piy vəziləri ilə zəngin 
sahələrində aşkar olunan piy vəzlərinin sekretor funksiyasının pozulması durur.
Epidemiologiya
Populyasiya arasında xəstəliyin orta rast gəlmə tezliyi 3-5% təşkil edir, lakin im-
mundefisiti olan xəstələrdə o, daha çox rast gəlir: 30%-dən 80%-ə qədər. Bir qayda ola-
raq, cinsi yetkinlik dövründə başlanır, lakin istənilən yaşda inkişaf edə bilər. Xəstələrin 
əksəriyyəti 30 yaşa qədər dövrdə xəstələnirlər, 50 yaşdan sonra xəstəliyin yaranması 
riski yenidən artır. Kişilər daha çox xəstələnirlər. Xəstələrin əsas şikayətləri – tər ifrazı 
zamanı güclənən qaşınmadır. Vəziyyət daha çox qış fəslində ağırlaşır.
 Etiologiya və patogenez
Xəstəliyin etiologiya və patogenezi indiyə qədər lazımınca öyrənilməmişdir. Onun 
inkişafında irsi amillər, piy vəzlərinin ifrazının həddən çox artması, piy vəzilərinin 
funksiyasının patoloji dəyişiklikləri, tük follikullarının və piy vəzilərinin girişində aşkar 
edilən bakteriyalar, stress, allergik reaksiyalar əhəmiyyətli rol oynayırlar. 
Piy vəzilərinin hiperfunksiyası mühüm təkanverici amildir. Yenidoğulmuşlarda piy 
Şək. 15.1. Dishidrotik ekzemada
səpgilərin tipik lokalizasiyası

---

229
vəziləri androgenlərin endogen hasil olması nəticəsində fəaldırlar, ona görə də seboreya 
ekzeması 3 aylığına qədər uşaqlarda inkişaf edə bilər. Daha böyük yaşlarda piy vəziləri-
nin fəallığı aşağı düşür, ona görə də seboreya ekzemasının inkişafı nisbətən az təsadüf 
edir. Xəstəliyin kişilər arasında daha çox rast gəlməsini də androgenlərin təsiri ilə izah 
etmək olar. Dəri piyinin keyfiyyət dəyişiklikləri sübut olunmamışdır.
Parkinson xəstəliyi və seboreya ekzemasının bir-birilə əlaqəsi sinir sisteminin mühüm 
rol oynadığını göstərir. Poliomielit və ya sirinqomieliya zamanı dəri dəyişiklikləri çox 
vaxt yalnız üçlü sinirin zədələndiyi yerdə rast gəlir. Xəstələr həmçinin qeyd edirlər ki, 
stress dəri əlamətlərini ağırlaşdırır. Xəstəliyin əlamətləri qış fəslində daha qabarıq ifadə 
olunur. Sink çatmamazlığı və ya enteropatik akrodermatit zamanı seboreya dermatitinin 
inkişaf riski artır. Essensial yağ turşularının mübadiləsinin pozulması da əhəmiyyətli rol 
oynayır. B vitaminin çatmamazlığı da həmçinin dermatozun inkişafına səbəb olur.
Müasir dövrdə Malassezia (Pityrosporum) maya göbələklərinin seboreya dermatiti-
nin inkişafında rol oynaması ehtimalı öyrənilir. Bu əlaqə onunla təsdiq edilir ki, seboreya 
ekzemasını göbələk əleyhinə preparatlarla müalicə etdikdə xəstəliyin əlamətlərinin azal-
ması və dərinin Malassezia ilə kolonizasiyasının azalması müşahidə olunur. Xəstənin 
dərisinin səthində maya hüceyrələrinin sayı normal göstəricilərdən xeyli çoxdur (sağlam 
şəxslərdə 5105 sm2, seboreya ekzeması ilə xəstələrdə 9,2105 sm2). Seboreya ekze-
ması zamanı göbələklərin miseli mərhələsi xəstələrin 26%-də (sağlam şəxslərdə – 6% 
hallarda) rast gəlir. Həmçinin belə güman edirlər ki, seboreya ekzeması dərinin Malas-
seziaya qarşı spesifik reaksiyasıdır. Seboreya ekzeması ilə xəstələrdə immun sistemin 
müxtəlif pozğunluqları baş vermişdir (mayayabənzər göbələklərin fəaliyyətinin nəticəsi 
olaraq): Malasseziaya qarşı anticisimlərin titrlərinin başın tüklü hissəsinin seboreya ek-
zemasının ağırlıq dərəcəsi arasında əlaqənin olması qeyd edilmişdir.
Təkcə Malassezia maya göbələkləri etioloji rol oynamırlar. Məsələn, seboreya 
ekzemasından əziyyət çəkən bəzi körpələrdə nəcisdən və dəri səthindən çoxlu sayda
Candida albicans koloniyaları aşkar edilir, applikasiya testləri və limfositlərin transfor-
masiyası reaksiyası isə sensibilizasiyanın olmasını təsdiq edir. Candida albicans və Ma-
lassezia-nın çarpaz antigenlərinin olması da məlumdur.
Lakin belə güman edilir ki, xəstələrin müxtəlif qruplarında bu xəstəliyin özünəməx-
sus patogenezi vardır, belə ki, kəskin immundefisiti olan xəstələrdə Malassezia hüc-
yerələri xeyli az aşkar edilir, nəinki immunpatologiyası olmayan xəstələrdə. Seboreya 
ekzeması həmçinin İİV-infeksiyalı xəstələrin mühüm markerlərindən biri sayılır.