Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

XXIX FƏSİL. DƏRİ TÖRƏMƏLƏRİNİN XƏSTƏLİKLƏRİ
Seboreya
Akne (vulqar civzələr)
Rozasea
Ocaqlı alopesiya
Dərinin törəmələrinin (tüklərin, dırnaqların, piy və tər vəzilərinin) bu qrupunda akne 
(vulqar sızanaqlar), rozasea (çəhrayı sızanaqlar) və alopesiya (çapıqlaşmayan – ocaqlı, 
androgenetik, diffuz) nəzərdən keçirilir. 
SEBOREYA
Seboreya dedikdə piy vəzilərinin dəyişilmiş kimyəvi tərkibə malik dəri piyinin həd-
dən artıq ifraz edilməsi ilə əlaqədar dərinin xəstəlik vəziyyəti başa düşülür. Beləliklə, 
seboreya zamanı baş verən patoloji dəyişikliklər dəri piyinin kəmiyyət və keyfiyyət tər-
kibinin dəyişilməsi ilə bağlıdır.
Piy vəziləri bol olan sahələrdə piy həddən artıq ifraz olunduqda dəri çox parıldayır. 
Əgər barmaqla burun-dodaq qırışları, alın, qulaq seyvanları və ya döş sümüyü boyunca 
toxunsaq yağlı piy qatı hiss olunar. Bu piy-tər qatının parıltısı çox vaxt üzün görünü-
şünü kosmetik baxımdan dəyişdirir. Güclü seboreya zamanı tüklər hər yumadan sonra 
yağlı qalır, bir-birinə yapışır və öz formasını itirirlər. Başın dərisinin yağlılığının həddən 
artıq olması ilə eyni zamanda yağlı qabıqlanma da müşahidə olunur. Seboreya zamanı 
gigiyena qaydalarına əməl etmədikdə bədənin xoşagəlməz iyi meydana gəlir. Yayda isti 
iqlim şəraitində seboreya xüsusilə kəskin inkişaf edir, lakin yalnız güclü tərləmə olduqda 
nəzərə çarpır. Soyuq qış aylarında o, bir o qədər də narahatlıq gətirmir.
Seboreya zamanı piy toxumasının tərkibi xeyli dəyişir. Sağlam şəxslərlə müqayisədə
seboreya ilə xəstələrdə dəri piyində androgenlərin miqdarı xeyli yüksəlmiş və estreogen-
lərin miqdarı azalmışdır. Lakin seboreya zamanı dəri piyinin keyfiyyət dəyişiklikləri 
hər şeydən əvvəl doymamış yağ turşularının – linol turşusunun miqdarının artması ilə 
əlaqədardır. Dəri piyinin tərkibində yüksək və aşağı çəkili yağ turşuları arasında nisbət
ali sərbəst yağ turşularının miqdarının artması ilə əlaqədar dəyişilir. Seboreya zama-
nı dəri piyində linol turşusunun miqdarı azalır ki, bu da dərinin pH-nın yüksəlməsinə, 
epitelinin keçiriciliyinin dəyişilməsinə, dəri səthində mikroorqanizmlərin böyüməsinə 
gətirib çıxarır.
Seboreyanın yaranmasının səbəbi məlum deyildir. Belə ki, irsiyyət amilləri, həmçi-
nin müxtəlif hormonların təsiri mühüm rol oynayır. Seboreyanın inkişafında emosional 
amillər, sinir sisteminin müxtəlif pozğunluqları əhəmiyyətli rol oynayır.
Qadınlarda seboreyanın yaranması orqanizmdə androgenlər və progesteron arasın-
dakı normal nisbətin dəyişilməsi ilə əlaqədardır. Pasiyentlərdə çox vaxt hipoesterogeni-
ya və ya hiperprogesteronemiya ilə birgə hiperandrogenemiya aşkar edilir. Qadınlarda 
seboreyanın patogenezində hormonların mühüm rol oynamasını aşağıdakı faktlar sü-
but edir: cinsi yetkinlik dövründə xəstəliyin başlanması, aybaşı siklindən 1 həftə əvvəl 
prosesin kəskinləşməsi (aybaşı siklinin lyütein mərhələsi), xəstəliyin çox vaxt aybaşı 
siklinin pozğunluqları ilə əlaqədar olması, gec menarxiyanın baş verməsi; hamiləlikdən 

---

343
sonra, hamiləliyin pozulması, kiçik çanaq orqanlarının iltihabi prosesləri zamanı sebo-
reyanın inkişaf etməsi.
Kişilərdə seboreyanın əsas səbəbi orqanizmdə androgenlər arasında nisbətin dəyişil-
məsi hesab edilir. Kişilərdə hiperandrogeniya endokrin tarazlığın pozulması (disbalans), 
həmçinin androgen hasil edən şişlərlə (seminoma) əlaqədar ola bilər. 
Güclü seboreya Parkinson xəstəliyi, İsenko-Kuşenq xəstəliyi və letargik ensefalit 
zamanı müşahidə olunur. Dəri piyinin hiperhasilatı hormonların (qlükokortikoidlərin, 
anaboliklərin, testosteronun, progesteronun) uzun müddətli qəbulu zamanı baş verir. 
Seboreya bir sıra dermatozlarla (xüsusilə də o zaman ki, piyin həddən çox ifraz olun-
ması onların yaranmasında səbəbkar amil və ya təkanverici amil rolunda iştirak edir) 
sıx əlaqədə olduğu üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Vulqar sızanaqlar, qramneqativ 
follikulit, seboreya ekzeması və rozasea zamanı seboreya səbəbkar amil kimi iştirak edir. 
Halbuki rozasea heç də həmişə seboreya ilə əlaqədar deyildir. Seboreya statusu çoxlu 
sayda patogen bakteriyalar və göbələklər üçün əlverişli şərait yaradır, ona görə də se-
boreyalı dəri piodermiyalara və göbələk xəstəliklərinə meyllidir. Seboreya zamanı qeyd 
olunan proqnostik qiymətlər son dərəcə təmkinli olmalıdır, belə ki, söhbət kifayət qədər 
uzun müddət davam edən konstitusional vəziyyətdən gedir. Güclü seboreya yalnız yaşlı 
şəxslərdə azalır və bu da çox cüzi müşahidə olunur.