Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

AĞIZ BOŞLUĞUNUN SELİKLİ QİŞASININ VƏ DODAQLARIN XƏR-
ÇƏNGÖNÜ XƏSTƏLİKLƏRİ
Xərçəng xəstəliyi öz inkişafında çoxpilləli olaraq uzunmüddətli gedişə malikdir. 
Ağız boşluğunun selikli qişasının və dodaqların qırmızı haşiyəsinin xərçəngönü xəstə-
liklərinin təsnifatını A.L.Maşkilleyson təklif etmişdir. Sonralar bu təsnifat Z.H.Fərəcov 
tərəfindən daha da təkmilləşdirilmişdir.
Dodaqların qırmızı haşiyəsinin xərçəngönü xəstəliklərinin təsnifatı:
A. Obliqat növlər: 1) ziyilli xərçəngönü; 2) məhdud hiperkratoz; 
3) Manqanottinin abraziv prekankroz xeyliti.
B. Fakultativ növlər: 1) leykoplakiya; 2) keratoakantoma; 3) dərinin buynuzu; 4) 
qabıqlaşan papiloma; 5) qırmızı qurdeşənəyinin və qırmızı yastı dəmrovun eroziv-xoralı 
və hiperkeratotik növləri və 6) şüalanmadan sonrakı xeylit.
Ağızın selikli qişasının xərşəngönü xəstəliklərinin təsnifatı:
A. Obliqat növlər: Bouen xəstəliyi.
B. Fakultativ növlər: 1) leykoplakiya (verrukoz və eroziv); 2) papilomatoz; 
3) qırmızı qurdeşənəyinin və qırmızı yastı dəmrovun eroziv-xoralı və hiperkeratotik 
növləri və 4) şüalanmadan sonrakı stomatit.
Fon vəziyyəti yaradan və çox nadir hallarda bədxassəli gedişə transformasiya verən 
xəstəliklərin təsnifatı:
A. Fon vəziyyəti yaradanlar: 1) aktinik xeylitlər; 2) meteoroloji xeylitlər;
3) çapıqlar və çapıqlaşan atrofiya.

---

391
B. Çox nadir hallarda bədxassəli gedişə malik olan xəstəliklər: 1) yastı leykoplakiya 
və 2) dodaqların xroniki çatları.
BOUEN XƏSTƏLİYİ
Bouen xəstəliyi (Morbus Bowen) bədxassəli transformasiya verməyə daha çox po-
tensiala malikdir. Çox vaxt kişilərdə 40 yaşdan 70 yaşa qədər, əsasən yumşaq damaqda, 
dilçəkdə və dildə yerləşir.
Klinikası. Bouen xəstəliyinin ağızın selikli qişasında klinik şəkli çox rəngarəngdir. 
Tez-tez zədələnmə ocağı müşahidə olunur. Proses məhdud, tədricən böyüyür və göyüm-
tül-qırmızımtıl rəngli, ləkəli-düyüncüklü, 1 sm diametrli, bəzən leykoplakiya və qırmızı 
yastı dəmrova oxşar zədələnmə ocağı aşkar olunur. Zədələnmə ocağının əmələ gələrək, 
nadir hallarda xırda məməcikli artımlarla örtülmüş olur. Bouen xəstəliyinin diaqnozu 
histoloji təsdiqlənməlidir.
Patohistoloji müayinədə tikanlı qatda cancer in Situ şəklində dəyişiklik, yəni infiltra-
tiv inkişafı olmamaq şərtilə intraepitelial xərçəng tapılır.
Müalicəsi. Əgər mümkünsə, zədələnmə nahiyəsini sağlam toxumalar daxilində gö-
türmək və ya şüa terapiyası aparmaq lazımdır.
Proqnozu müalicəsiz ağırdır.