Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

Dəri vərəmi - əvvəllər infeksiyaya yoluxmuş şəxslərdə inkişaf edən
Vərəm qurdeşənəyi
(Lupus vulgaris). Ən çox qadınlarda təsadüf edilir, müxtəlif for-
malarına görə fərqlənir.
Lokalizasiya 
- üz (burun, yanaq, qulaq seyvanı), burun və ağız boşluğunun selikli 
qişası (sərt və yumşaq damaq, diş əti, dil), az hallarda bədən, ətraflar.
Səpgi elementləri və onların təkamülü – düyüncüklər (qabarcıqlar) sarımtıl-qırmızı 
və ya qırmızı-qəhvəyi rəngli, dairəvi formalı, kəskin sərhədli, 2-5 mm ölçüdə, yumşaq 
konsistensiyalı olur, düyməcikli zondla basdıqda bataraq ağrı verir – “zond” simptomu. 
Düyüncüklər (qabarcıqlar) diaskopiya zamanı sarımtıl-qonur rəngə çevrilir – “alma je-
lesi” simptomu. Düyüncüklər (qabarcıqlar) birləşməyə meylli, əvvəlcə dermanın içəri-
sində olmuş kimi az nəzərə çarpan, tədricən dəri səthindən qalxaraq daha artıq nəzərə 
çarpan olurlar. Düyüncüklərin (qabarcıqlar) sağalma prosesində kifayət qədər tez bir 
zamanda yumşaq, kənarları qeyri-hamar, girintili-çıxıntılı olan, dənəli dibi asanlıqla qa-
nayan, periferiya boyunca infiltrasiyalı halqalı, nəticə etibarilə çapıqlaşan xoralar əmələ 
gəlir. Xoralaşmayan düyüncüklər (qabarcıqlar) çapıq atrofiyası ilə sağalır. Tuberkulin 
sınağı – müsbət olur. 
Vərəm qurdeşənəyinin növləri
• 
yastı (lupus vulqaris planus) - düyüncüklərin (qabarcıqlar) bütöv ocaq əmələ gə-
tirərək birləşməsi, dəri səthində azacıq qalxmış, hamar və ya azacıq qabıqlanan müxtəlif
forma və ölçülü olması ilə xarakterizə olunur.
• 
serpinginoz (lupus vulqaris serpinginosus) - ocaqların periferiyaya doğru bö-
yüməsi, müxtəlif inkişaf mərhələlərində düyüncüklərdən (qabarcıqlar) formalaşan
mərkəzdəki elementlərin reqressi ilə xarakterizə olunur.
• 
psoriazformalı (lupus vulqaris psoriasiformis) – çox vaxt zədə ocaqlarının səthi-
nin lövhəvari qabıqlanması ilə xarakterizə olunur.
• 
impetiginoz Leluara ((lupus vulqaris impetiginosus Leloir) – qartmaq əmələ 
gəlməsi ilə nəticələnən papulyoz, papulyoz-pustulyoz və pustulyoz elementlərlə xarak-
terizə olunur.
• 
qartmaqlı (lupus vulqaris crustosus) – geniş qartmaq təbəqələrindən ibarət olub, 
dəri buynuzunu (lupus cornutus) xatır-
latması ilə xarakterizə olunur.
• 
ziyilli (lupus vulqaris verrico-
sus) - zədə ocaqlarının səthində ziyilli 
artımlarla xarakterizə olunur.
• 
şişəbənzər (lupus vulqaris 
tumidus) – zədə ocaqlarının nəzərə 
çarpan infiltrasiyası və dəri səthindən 
yüksəkliyə qalxması ilə xarakterizə 
olunur.
• 
xoralı (lupus vulqaris ulce-
rans)- zədə ocaqlarında düyüncüklərin 
(qabarcıq) xoralaşması ilə xarakterizə 
olunur.
Şək.8.4. Birincili dəri vərəmi

---

124
• mutasiyaedici (lupus vulqaris muti-
lans) – nəzərə çarpan infiltrasiya ilə müşa-
yiət olunan xoralaşmış ocaqların dərinliyə 
yayılması, dərialtı piy toxumasının , burun, 
qulaqların zədələnməsi, barmaq falanqası-
nın qopması və üzün eybəcər hala düşmə-
si, “canavar gəmirməsinə” oxşar olması 
ilə xarakterizə olunur, qurdeşənəyi termini 
bununla izah edilir.
Uzun müddət davam edən vərəm qur-
deşənəyinin ən ciddi ağırlaşmasında zədə 
ocağında yastıhüceyrəli karsinoma sin. kar-
sinoma lüpusu - (lupus carcinoma) əmələ 
gəlir.
Kollikvativ vərəm sin.
skrofuloderma 
(Tuberculosis collicvativa sin.scrofuloder-
ma). Ən çox qadınlar və uşaqlarda təsadüf 
edilir. İlk ocaqlardan limfo-hematogen des-
seminasiya nəticəsində inkişaf edən və lim-
fa düyünlərinin vərəmi ilə əlaqəli olmayan 
birincili skrofuloderma ayırd edilir. İkincili 
skrofuloderma - vərəmlə zədələnmiş limfa 
düyünlərindən inkişaf edərək M.tubercu-
losis per continuitatum dəriyə düşür. Qarı-
şıq formaya da təsadüf edilir.
Lokalizasiya - limfa düyünlərinin lo-
kalizə yerlərində, ikincili skrofulodermada 
- ən çox boyun nahiyəsində, birincili skro-
fulodermada - az hallarda ətraflarda.
Səpgi elementləri və onların təkamülü – düyüncüklər (qabarcıqlar) bərk, ağrısız, 
əvvəlcə normal dəri rəngində olur, periferiyaya doğru böyüyərək, altdakı toxumaya bir-
Şək.8.5.Vərəm qurdeşənəyi(yastı forma)
Şək.8.6.Vərəm qurdeşənəyi (psoriaz for-
malı)
Şək.8.7.Vərəm qurdeşənəyi (ziyilli forma)

---

125
ləşən, ağrısız, bərk, göyümtül-qırmızı rəngli düyünlərə çevrilir. Sağalma prosesində dü-
yünlər yumşalır, irin və nekrotik kütlə ifraz olunmaqla deşilir, xoralar əmələ gələrək, 
kənarları çox girintili-çıxıntılı, dibində sarımtıl qranulyasiya olan, qeyri-düzgün formalı, 
bəndlər və məməcikli artımlara bənzər olan “girintili-çıxıntılı ” çapıqlar formalaşır. Tu-
berkulin sınağı çox vaxt müsbət olur.