Dеtаllаrning ishlаsh lаyoqаti оmillаri vа uni tа’minlаsh аsоslаri. I. Mа`ruzа rеjаsi

Materiallarning chidamlilik chegarasi 
Qaytariluvchan-o’zgaruvchan 
kuchlanishlarda 
mustahkamlikka 
hisoblashlarda 
materialning mexanikaviy tavsiflari juda yig’inchokdik bilan jilvirlangan andozaviy namunalar 
turkumini maxsus mashinalarda chidamlilikka sinash orqali aniklanadi. Simmetrik siklli 
kuchlanishda egilishga sinash oddiyroq usullardan hisoblanadi. Namunalarga σ
max
 
kuchlanishning turli qiymatlarini berib, ularning emirilishi yuz bergan sikllar N soni σ
max 
– N 
aniqlanadi. Olingan qiymatlarga ko’ra σ
max
- N koordinatalarida toliqish egri chizig’i quriladi 
(1.5-rasm). 
1.5-rasm. Toliqish egri chizig’i 
σ
B
kuchlanishdan boshlab, egri chiziq gorizontal asimptotaga intilishini ko’pgana 
tajribalar ko’rsatdi. Bu ma’lum σ
B
kuchlanishda namuna emirilmasdan (sinmasdan) 
yuklanishning cheksiz sonli sikliga material dosh berishi mumkin, degan xulo-sani beradi. 
N
0
=10
7
siklga dosh bergan po’lat namuna yana shunday siklga ko’p marotaba chidashi mumkin. 
К
o
sikllar sonini sinash bazasi (negizi) deyiladi. N
0
sikldan o’tilgandan so’ng tajribalar 
to’xtatiladi. Toblangan po’latlar va rangli metallar uchun N
0
=10
8
. N
0
ga mos keladigan 
kuchlanish chidamlilik chegarasi deb qabul qilinadi. 
Demak, chidamlilik chegarasi deb shunday eng katta kuchlanishga aytiladiki, bunda 
namuna yoki detal emirilmasdan cheksiz uzoq qarshilik ko’rsata oladi va namuna uchun σ
R
hamda detal uchun (σ
R
)
d
sifatida belgilanadi. 
Me’yoriy kuchlanishlarda siklning R = -1 asimmetriklik koeffisientida namuna va detallar 
uchun chidamlilik chegarasi σ
–1 
va (σ
–1
)
D 
R = 0 siklda esa mos ravishda σ
0
va (σ
0
)
D
tarzida belgilanadi. 
Jadvallarda chidamlilik chegarasini aniqlash uchun tajribaviy natijalar mavjud bo’lmagan 
hollarda, empirik (tajriba asosidagi) nisbatlar olinadi. Masalan, uglerodli po’latlar uchun: 
bu yerda: σ
v
 - cho’zilishdagi mustahkamlik chegarasi.