Dilrabo elmuratova nodira misirova

K o m m u n ik a t iv t a ' s i r k o 'r s a t is h
ta l a b a l a r b il a n m u l o q o td a
b o ’ lis h , u la r g a t o ’g ’ri y o n d a s h is h , p e d a g o g ik n a z o k a t b ila n u la r g a
t a r b iy a v i y , ir o d a v iy v a h is s iy t a ’s i r e t is h
V_____________________________ ______________________________ /
P edagogik nazokat (tnkt). Yuqorida aytib o ‘tilganidek, mahoratli pedagog 
faoliyatida pedagogik takl ham o '/ig a xos o'rin tutadi:
K)

---

P e d a g o g i k ( n a z o k a t ) t a k t - p e d a g o g n in g ta la b a l a r b ila n tu r li f a o liy a t 
s h a k ll a r i b o ’y ic h a ta s h k il e tila d ig a n m u l o q o td a m a v ju d a x lo q iy ta m o y illa r , 
h u lq - a tv o r q o id a la r g a r io y a q ilis h i, 
u la r g a t o ’g ’ri y o n d a s h is h m a la k a l a r ig a e g a lig i
Pedagogik takt pedagog faoliyatiga g ‘oyaviy va amaliy jihatdan bir-biriga mos 
keladigan pedagogik axloqning bevosita tatbiq etishning shakli sifatida namoyon 
bo'ladi. 
Takt (dahldorlik) 
- axloqiy hulq-atvor, xatti-harakat bo‘lib, o‘zida barcha 
ob’ektiv harakatlaming oqibati va ularning shaxs tomonidan sub’ektiv qabul qilishni 
aw aidan ko‘ra olish, belgilangan maqsadga osonroq erishish yoMlarini izlashning 
namoyon bo‘lishini ifodalaydi. Pedagogik takt o ‘z mohiyatiga ko‘ra ijodiy izlanishni 
talab etadigan amaliy harakatdir.
Pedagogga xos bo'lgan pedagog taktning asosiy tarkibiy elementlari sifatida 
quyidagilarni e ’tirof etish mumkin:
Г
1 ) s h a x s g a n is b a ta n h u r m a t b ila n m u n o s a b a td a b o ’lis h ;
2 ) y u k s a k ta la b c h a n lik ;
3 ) s u h b a td o s h n i q iz iq is h b ila n tin g la y o lis h
v a u n g a n is b a ta n q a y g ’u r is h m a la k a s i;
4 ) r u h iy b a r q a r o r lik , d a d illik v a o g ’ir v a z m in lik ;
5 ) m u n o s a b a tla r j a r a y o n id a is h o n c h b ila n s o ’z l a y o lis h ;
6 ) q a t’iy a tlilik ( q a y s a r li k e m a s );
7 ) ta la b a la r g a n is b a ta n e ’ti b o r li v a x u s h y o r b o 'l i s h
V
Talabalarga pedagogik mahorat asoslariga doir bilimlami berishda ularda pedagogik 
taktning quyidagi elementlarini tarbiyalashga jiddiy e ’tibor qaratish maqsadga 
muvoftqdir:
Г
-
ta la b a s h a x s in i h u r m a t q ilis h v a u n g a n is b a ta n ta la b c h a n lik ;
- tu rli fa o liy a t b o ’y ic h a ta lab alard a m u sta q illik n i riv o jlan tirish v a u la r n in g
is h la r ig a o q ilo n a p e d a g o g ik r a h b a r lik q ilis h ;
- t a la b a n i n g r u h iy h o la tig a n is b a ta n e h t iy o tk o r o n a m u n o s a b a td a b o ’lis h , 
u n g a n is b a ta n y u k s a k id ro k b ila n iz c h il ta la b la r q o 'y i s h ;
- t a la b a l a r g a is h o n is h v a u la r n in g f a o liy a tin i n a z o ra t q ilib b o r is h ;
- u la r b ila n m u lo q o tn i ta s h k il e tis h d a o ’z in i o q la g a n is h c h a n v a h is s iy
x a r a k t e r g a e g a m u n o s a b a tla m i q o ’s h ib o lib b o r is h
V
Pedagogning pedagogik taktga egaligi uning yurish-turishi, vazminligi, o ‘zini tuta 
bilishida namoyon bo‘ladi. Ushbu sifat talabaga ishonch bilan qarashni nazarda 
tutadi. Talabaga ishonchsizlik bilan qarash pedagogning pedagogik taktga ega
31

---

emasligini ifodalaydi. Har qanday pedagogik nizo yoki ziddiyatlarning asosida 
pedagogning pedagogik taktga ega emasligi yotadi. Har qanday qo'pollik, kesatiq va 
koyishlar, talabalam i doimiy ravishda tanqid qilish, ularga ishonchsizlik bildirish 
pedagogik nizolam i keltirib chiqaradi. Pedagogik takt, shuningdek, pedagogning 
talaba javobini diqqat bilan tinglashida, javobning mazmuniga alohida e ’tibor 
qaratishida, bordi-yu, talaba xatoga y o ‘l qo‘yadigan bo‘lsa, uni bosiqlik, vazminlik 
bilan to‘g‘rilashda, talaba faoliyatini haqqoniy, oqilona baholashda, qo ‘yilgan bahoning 
m ohiyatini izohlashda namoyon b o ‘ladi. Bu jarayonda javob berayotgan talabaga 
jilm ayish, turli im o-ishoralar bilan, boshni qimirlatish, yuz ifodalari, qo ‘l harakatlari 
bilan uning javoblarini m a’qullab turish pedagogik faoliyat samaradorligini 
oshirishga yordam beradi.
M ahoratli pedagog talabalar faoliyatini baholashda ehtiyotkor bo‘lishi lozim. 
Zero, noto‘g ‘ri q o ‘yilgan baho talaba shaxsiga salbiy ta ’sir k o ‘rsatib qolmay, balki 
uning o ‘qishga b o ‘lgan qiziqishini so‘ndiradi. Talabalar faoliyatini baholashda 
V .A .Suxom linskiyning pedagogik tajribasiga tayanib ish ko'rish maqsadga 
m uvofiqdir:
1. 0 ‘quvchiga amaliy yondashish (“0 ‘quvchi bo‘lgandan keyin o ‘qib kelish 
kerak-da” tarzida emas), balki unga shaxs sifatida munosabatda b o ‘lish (“0 ‘quvchim, 
eng avvalo, shaxs, bola, so‘ngra esa o ‘quvchi. Men unga qo‘yadigan baho uning 
bilimi o ‘lchovi emas, balki mening unga nisbatan insoniy munosabatimdir” tarzida 
yondashish).
2. Har bir baho o ‘quvchini kelajakka ishonch ruhida tarbiyalashi zarur; u 
o'quvchining mehnatini rag'batlantirishi, biroq, uning dangasaligi va qobiliyatsizligi 
uchun ja zo vositasi b o ‘lmasligi zarur.
Pedagogik mahorat negizida pedagogning kasbiy, y a ’ni, pedagogik tajribaga ega 
b o ‘lishi ham muhim ahamiyat kasb etadi.