Dilrabo elmuratova nodira misirova

T arb iyach i m ah orati - bu ijodkorlik.
Tarbiyachi bolaga ta ’sir ko'rsatishda tarbiya vositalarini qidirib, uni ijodiy 
qo'llaydi.
Tarbiyalanuvchilam i to ‘g ‘ri tarbiyalashda tarbiyachi pedagogik vazifalarni 
hal etishda rasmiy bo‘lmagan uslublardan foydalansa maqsadga muvofiq bo'ladi.
Auditoriyada tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish. Ma’lumki rejalashtirish ijodiy 
jarayon bo'lib, boshqalarga uning shaklini tavsiya qilish to 'g 'ri emas.

---

Y osh 
0
‘qituvchilar tajribali rahbaridan ilgari surilgan asosiy g ‘oyalarni olishi 
foydali. A xir ilg‘o r tajribali kuzatish individual ijodkorlik uchun asosiy g ‘oyadir. 
H am m a ishlar b o is a , kengaytirilgan reja, katta bilim yoki bilim chalardan iborat 
b o ‘lmay, balki kunlik sxem a tarzida b o ‘!sa m aqsadga muvofiq: nima, kirn bajaradi, 
qanday m uddatda. Rejalashtirish joyi perspektiv sh a k ld ao lib boriladi.
Tarbiyasi qiyin bolalar bilan ishlash. «Tarbiyasi qiyin»lar bilan ishlash 
tarbiyachi uchun eng qiyin, m urakkab ish bo ‘lib, undan doimo o ‘ta diqqatli, sabr- 
toqatli, m ahoratli, ziyraklikni va mehrli bo‘lishni talab qiladi. Bu sohada 
V .A .Suxom linskiyning quyidagi m etodik tavsiyalarini ko‘rsatish mumkin: «Insonga 
insonning», «Inson haqida oila», «G rajdanning tug‘ilishi», «Qiyin taqdirlar» va h.k.
Suxom linskiy m aslahatlariga asoslanib ish tutgan m ohir pedagoglar 
«Tarbiyasi qiyin»lar bilan ishlashda uchta y o ‘nalishda ish olib borishni tavsiya etadi: 
shaxsning 
m aqsadga 
y o ‘n alganligi, 
umumiy 
rivojlanish 
darajasi, 
axloqiy 
tarbiyalanganlik darajasi.
N .E.Shukurovaning «Tarbiyasi qiyin» b o ‘lgan bolalar bilan ishlash mazmuni 
quyidagicha: a) bolalar ongida q o ‘z g ‘alishni uyg‘otish orqali «o‘z ongini» va 
talabalarning o ‘zaro hurmatini shakllantirish; b) mehnatni ilmiy asosda tashkil etish -
bu talabalarning ta ’lim -tarbiyasiga e n g yuqori natijaga erishishda talabaning vaqtdan 
sam arali foydalanishiga tushuniladi. Tajribasiz o ‘qituvchi tarbiyaviy ishni tashkil 
etishda uning m azm uni bilan band b o ‘lib, ilm iy-pedagogik asosda tashkil qilishni o ‘z 
vaqtida bajara olm aydi. Tajribali o ‘qituvchi bunday tarbiyani olib borishda sharoiti, 
auditoriya jam oasining tarbiyalanganligini, olib borilayotgan tarbiyaning maqsadini 
oldindan rejalashtirib olishi zarur.
Yosh o ‘qituvchi, tajribani faqat tashkil etishni va uni o ‘tkazishni nazarda 
tutadi. M ohir o ‘qituvchi esa, uni konkret vaqtda bir necha ta ’lim-tarbiyaviy maqsadni 
am alga oshirishda reja asosida ishlab yuqori natijani q o ‘lga kiritadi. Pedagogik 
ja ra y o n d a vaqtni tejaydi, vosita va m avjud im koniyatdan m aksimal foydalanadi. 
M asalan: ja m o a b o ‘lib, kinofilm ko‘ri$hni tashkil qilish va h.k. v) tarbiya natijasini 
hisobga olish. Tarbiya natijasi talabaning xulq-atvoridagi o ‘zgarishlar bilan o ‘qishga, 
m ehnatga b o ‘lgan m unosabatlarida o ‘z ifodasini topadi. Tarbiyaviy faoliyatning 
sam aradorligini 
aniqlash 
ju d a
qiyin 
va 
m urakkab 
ishdir. 
Talabalarning 
tarbiyalanganlik darajasini aniqlashda ular bilan olib borilgan tadbirlar soni bilan 
em as, balki natijasi bilan xulosa qilish to ‘g ‘ri b o ‘ladi. Tarbiyaviy ishlarda baho 
berishning asosiy mezoni talabalarning tarbiyalanganlik darajasidir.
Talabalar tarbiyalanganlik darajasini qanday sifatlar belgilaydi? Ilmiy 
tadqiqotchilar V.A.Yarikov, M .N .Plaxovlar quyidagilarga diqqatini qaratadi:
1. 
Talabaning o‘qishga, o ‘quv m ashg‘ulotiga qiziqish va ilm ga intilish darajasi 
va h.k. 
*
72

---

2. Talabaning mehnat faoliyatiga, mehnat topshiriqlarini sifatli qilib bajarishni 
foydali mehnatda qatnashishi va h.k.
3. Talabaning bir-biriga, o ‘rtog‘iga, o ‘zaro hamkorligi, auditoriya jamoasiga, 
do‘stlariga, kollejdagi o ‘qituvchilarga munosabatlariga va h.k.