Dintaniw kk

 
Protestantizm. 
1917 j Germaniyada shirkewdi reforma etiwshi talap etken xa`reket baslanadi. Bul xa`reket 
tarixg`a «REformatsiya» ati menen kirgen. Xa`rekettin` jol basshisi Martin Lyuter katolik 
shirkewin reforma qiliwdi talap etip Vittenberg qalasinda ot stat`yadan ibarat tezislerin bayan 
etedi. Lyuter Papanin` indul`gentsiya jarliqlarin qaraladi, Germaniya shirkewin Rim papasi 
qaramag`inan shig`ariwdi talap etti. a`tg`t jil bul xa`reket diyqanlar feodal zulimina qarsi urisina 
aylandi. Diyqanlar xa`reketi knyazler, feodal xa`m ruxaniyler ta`repinen bastirildi. a`tg`y j 
Shpeyer reyxstag`i nemis lyuteri knyazlari talabi menen xa`r bir nemis knyazi o`zi xa`m pukarasi 
ushin qa`legen dindi saylaw xuqiqina iye ekenligi xaqqinda qarar qabil etti. Biraq a`tg`oj g` 
Shpeyer reyxstagi bul qarardi biykar etti. Bug`an qarsi Germaniya bir neshe qalalari xa`m t 
knyazi naraziliq yag`niy «Protest» bildirdi xa`m «Protestatsiya» xujjetke qol qoyildi. Bul t 
knyazge protestanshilar dep at berildi. a`ttt jil bul knyazler Rim menen kelisim duzdi xa`m ol 
boyinsha endi xa`r bir knyaz o`z puqaralari menen qa`legen dini lyutershiliq yamasa katolitsizm 
tan`lap aliw xuqiqina iye boldi. Usi waqittan baslap M.Lyuter Reformatsiyanin` ba`rshe 
ta`repdarlari protestantlar, jaqa shirkew bolsa Protestant shirkew dep atala basladi. Solay etip,
xristanliqta ushinshi tiykarg`i ag`im – Protestantizm payda boldi. XVI a`sir ortalarinda 
Germaniyadan basqa Shveytsariya. Angliya,Shvetsiya. Daniya xa`m Norvegiya ma`mleketi xa`m 
katolitsizmnen shiqti. Protestantlar katolik xa`m pravoslavlardin` uliwma xristianliq taliymatin 
ta`n aldi, biraq solar menen birge to`mendegi e jan`asha qag`iydani ja`riya etti. 

---

1. Jeke isenim menen qanaatlaniw. 
2. Dinge iseniwshi barliq adamlar ruxaniy boliw mumkinshiligi. 
3. Injildin` joqari abiroyi. 

---

3. Xristianliqtin` sektalari. 
Joqarida atap ko`rsetilgen xristian dininin` tarmaqlarinan basqa ja`nede ko`plegen kishi 
sektalari xa`m orin aladi. Ma`selen, XVI a`sirde Jan Kal`vin (a`t0o-a`tyr) jan`a diniy bag`dar –
kal`vinizmnin` tiykarin saldi xa`m Kal`vinnin` «Xristian dinindegi ko`rsetpeler» atli miyneti bul 
bag`dardin` tiykari boldi. Basqa shirkew reformatorlarinan ayirmashilig`i Kal`vin tiykarg`i 
diqqatin Injilge emes, al Tavrotqa qaratti. Ol absolyut tag`dir xaqqindag`i taliymatin islep shiqti. 
Kal`vinizmnin` dawamshilari kal`vinistler yamasa reformatorlar dep ataldi xa`m Shotlandiya. 
Gollandiya, Arqa Germaniya, Frantsiya, Angliyada ulken abiroy xa`m ta`sirge iye boldi. 
Kal`vinistlik shirkewden ja`ne bir ag`im Presveterianlik (greksheden «en` eski») kelip shiqti 
xa`m onin` ta`repdarlari Puritanlar dep ataldi. a`tog` j Shotlandiya bul taliymatti tiykarg`i 
ideologiya sipatinda qabil etti. 
Anglichan shirkewi –Angliyanin` ma`mleketlik shirkewi a`ter jili jergilikli katolik shirkewi 
karol` Genrix VIII shirkew baslig`i dep ja`riyalandi, yag`niy shirkew karol` xa`kimiyatina 
boysindirildi. XVI a`sirdin` ortalarina kelip ibadatlardi anglichan tilinde alip bariw ja`riyalandi, 
postlar biykar qilindi ruxaniyler uylenbew ma`jburiy bolmay qaldi. Protestantlar ta`liymatinin` 
en` ko`p sanli dawamshilari baptistler Baptizm (grekshe «suwg`a sho`ktiriwi») XVIII a`sir 
baslarinda payda bolg`an bolip, xa`zirgi kunde dun`yanin` a`e0 ma`mleketinde o`z 
ta`repdarlarina iye. Baptistler tek g`ana o`spirimlerdi shoqindiriwg`a alip baradi. Baptistlerdin` 
tiykarg`i qag`iydasi «Xesh kim sonin` ishinde, ata-analar xa`m adam ushin birden-bir dindi 
tan`lay almaydi. Adam dindi an`li ra`wishte o`zi ixtiyar qilmag`i za`ru`r». 
XIX a`sirdin` e0 jillarinda, awir ekonomikaliq krizis xa`m uliwma issizlik da`wirinde 
Vil`yam Miller (a`uig`-a`iro) ta`repinen Adventistler (latinsha-keliw) xa`reketinin` tiykari 
salindi. Adventistler bir neshe shirkewlerge bo`lingen bolip, olardin` en` ulkeni «jetinshi kun 
adventistleri». Olardin` tiykarg`i ideyasi, Isanin` ekinshi ret jerge tusiwi xa`m insaniyatti 
qutqariwi, shaytan xa`m onin` ta`repdarlarin joq etiwi. Olar adamlardi Isani ku`tip aliw ushin 
jaqsi, a`depli boliwg`a shaqiradi. Adventistler dindarlardan o`z da`ramatlarinin` bir bo`legin 
shirkew esabina o`tkeriwdi xa`m tinbastan propoganda islerin alip bariwdi talap etedi. Isa 
payg`ambardin` ekinshi ma`rtebe jerge qaytiwi xaqqindag`i boljaw Na`jat joli dep esaplanadi. 
Xristian dini XI a`sirden baslap Shig`isqa qaray jayila basladi, biraq ayrim aymaqlarda bul 
din bunnan da burin kirip kelgen. Ma`selen, g`i0 jildayaq Talas(Merke) shirkewleri qurip 
bitirilgen, Samarkandta (ea`0 jildan), Mervde (eer jildan), Geratda (re0jildan), Xorezmde Marida 
xa`m Orta Aziya basqa qalalarinda episkoplikler bolg`an. Orta Aziyada Islamnin` en jayiwi 
da`wirinde bul eki din ortasindag`i kelispewshilikler xa`wij aldi. Biraq sog`an qaramastan X 
a`sirge shekem Samarkandta, Xorezmde Toshkent walayatlarinda xristianliq orinlari bolg`an 
xa`tte Beruniy jasag`an da`wirde xa`m (oue-a`0ty jj) Mervde pravoslav metropoliyasi bolg`an. 

---