Дузлылы2ыны4 81м патасланы7 д1режесини4 жо3арылы2ына байланыслы, бул т6рдеги су7лары толы2ы менен усы ма3сетке пайдаланы7 м6мк

Ережепов С.Е. 
Флора Каракалпакии, ее хозяйственная характеристика, использование и 
охрана. Ташкент, «Фан», 1978. 
2
Айтбаев К.А. 
Среднеазиатские виды саксаула. Автореферат. Ташкент, 1968. 

---

harakat etuvchi (ko`chmanchi) qumlarga qarshi kurashish uchun ekiiladigan asosiy 
o`simliklarning biri. U o`tin uchun ham ahamiyatli. 
Juvsan 
– Qoraqalpog`iston yaylovlaridagi eng ahamiyatli o`simliklardan biri. 
Sababi juvsanli uchastkalar yaylov sifatida yil davomida foydalaniladi, undan qish 
mavsumi uchun em-xashak yig`ib olish mumkin. 
Qoraqalpog`iston hududida yashovchi hayvonlarning ayrim vakillari xalqimiz 
turmushida ham ahamiyatli o`rinni egallaydi. Ular: qirg`ovul, yovvoyi cho`chqa, 
Ustyurt arxari, qoraquyruq kiyik, ondatra, sazan, suven, tolstolobik, oq amur, 
ilonbaliq va b. 
Qirg`ovul 
– o`troq qushlardan. U Amudaryo del`tasida to`qaylarda va madaniy 
landshaftlarda tarqalgan qush. 
Ustyurt arxari 
– uy qo`ylarining yovvoyi turiga yotadi. U hozirgi vaqtda 
Ustyurtning baland tik jarlarida siyrek uchrovchi hayvon. Ustyurt arxari uning 
qimmatbaho shoxlari va sifatli go`shti uchun juda ko`p ovlangan. Hozirgi vaqtda 
ularni ovlash taqiqlangan. 
Ustyurt arxari kabi Qizilqum arxari Sulton Uvays tog`i, Beltov va boshqa qoldiq 
tog`larda siyrak uchraydi. Odatda ular poda-poda bo`lib yashaydi. 
Qaraquyruq kiyik 
– asosan Qoraqalpog`iston Ustyurti bilan Qizilqumida 
yashaydi. U juda harakatchang hayvon, 15-20 minut davomida soatiga 50-60 
kilometr tezlikda yugura oladi. Ular odatda yaylovlardagi suvlarga yaqin o`tli 
joylarda (juvsan, buyurgin, keyrovuq, saksovul, yontoq va b.) uchraydi. Qoraquyruq 
kiyik Ustyurt arxariga uxshab juda baholi go`shti uchun ovlanadi. 
Yovvoyi chүchqa 
– Amudaryo del`tasidagi qamishzorlarda, botqoqliqlar bilan 
ko`llarda va to`qaylarda keng tarqalgan. U hatto Qizilqum ichidagi artezian 
quduqlarning atrofida paydo bo`lgan qamishzorlar bilan kichik-kichik ko`llarda ham 
uchraydigan hayvonlardan xisoblanadi. Yovvoyi cho`chqalar ko`pincha ularning 
go`shti uchun ovlanadi. 
Ondatra
– kemiruvchilar otryadiga kiruvchi hayvon xisoblanib, ular 
Amudaryoning quyi bo`limiga 1944 yili Qozog`istondagi Balxash ondatra 
promxozidan olib kelingan. Ondatraning vatani Shimoliy Amerika. Lekin u 
respublikamizning suvlari bilan botqoqliqlariga tez moslashgan hayvon xisoblanadi. 
Qoraqalpog`istonda ondatralarning o`rtacha uzunligi 20-35 sm, og`irligi 1072 
gramm va undan ortiqroq.
1
Sazan 
– Amudaryoning quyi bo`limi va Janubiy Oroldagi keng tarqalgan 
baliqlardan. U Amudaryo del`tasi va Janubiy Oroldagi ovlanadigan eng ahamiyatli 
baliqlardan bo`lib, uning maksimal og`irligi 15-26 kilogramm gacha etadi. 
Suven
– issiqsevar baliq xisoblanib, Amudaryo del`tasi va Janubiy Oroldagi 
ovlanadigan baliqlar orasidagi go`shtining shirinligi bilan sifati bo`yicha eng 
ahamiyatlilaridan biri. 
Tolstolobik
– Amudaryoning quyi bo`limi va Janubiy Orolda hozirgi vaqtda 
ko`p uchraydigan, asosan o`simliklar bilan oziqlanadigan baliq. 
Oq amur
– Amudaryo del`tasida uchraydigan, asosan yuqori darajali suv 
o`simliklari bilan oziqlanadigan eng yirik baliqlardan biri. Uning ayrimlari 20 
kilogramm va undan ham og`irroq kelishi mumkin.
1
1