Дузлылы2ыны4 81м патасланы7 д1режесини4 жо3арылы2ына байланыслы, бул т6рдеги су7лары толы2ы менен усы ма3сетке пайдаланы7 м6мк

Реймов Р.Р. 
Ондатра и её акклимитизация в Низовьях Аму-дарьи. Пушно-промысловые 
звери Каракалпакии. Ташкент, «Фан», 1968. 

---

Ilonbaliq
– ilonbosh balig`i Amudaryo va Sirdaryo basseynlaridagi suvlarda 
(ko`llarda, zaxkash-kollektorlarda va daryo suvlarida) keyingi 20-25 yil ichida keng 
tarqalib ketgan yirtqich baliqlardan biri. 
Tolstolobik, oq amur va ilonbaliq Qoraqalpog`iston sharoitiga tez moslashgan, 
hozirgi vaqtda uning suvlarida (daryo, ko`llar, zaxkash-kollektorlar) ko`p 
uchraydigan va ko`proq ovlanadigan baliqlardan. 
Qoraqalpog`iston o`simligi va xayvonot dunyosiga resurs sifatida baho 
berganimizda, 
birinchi 
navbatda 
respublikamizning 
asosiy 
bo`limining 
(Qoraqalpog`iston Ustyurti bilan Qizilqumi, Amudaryoning hozirgi zamon 
del`tasining ko`pchilik territoriyasi) yaylov ekanligini nazarda tutishimiz kerak. 
Albatda shu jihatdan Qoraqalpog`iston Ustyurti bilan Qizilqumi daryo del`tasidan 
farq qiladi. Masalan Qoraqalpog`iston Ustyurti xalq xo`jaligida, birinchi navbatda 
yaylov sifatida ahamiyatli ekanligini nazarda tutsak, albatda uning cho`l iqlimi 
sharoitida yaylov o`simliklarining uncha unumdor emasligi va Ustyurtning keskin 
iqlimining (ayniqsa qishda) territoriyada chorvachilikni rivojlantirishda bir qancha 
qiyinchilik tug`dirishini unutmaslik kerak. Lekin Qoraqalpog`iston Ustyurtining 
yaylov jihatidan imkoniyati ko`p, u hozirgi vaqtda to`liq foydolanilmayapdi. Asosiy 
em-xashak hisoblanuvchi o`simliklar tabiiy sharoitda o`sib rivojlanmoqda, hech 
qanday iqtisodiy sarfni talab qilmaydi. Lekin yaylovning unumdorligini oshirish 
uchun ma`lum darajada agrotexnik ilojlar ishlanib, yaylov fondinig sifatli em-xashak 
bilan boyishiga sharoit tug`dirishimiz kerak. 
Albatta, Qoraqalpog`iston Ustyurti bilan Qizilqumda yaylovlarni effektiv 
foydalanishda, birinchi navbatda ularni suvlandirishga ishlariga e`tibor berishimiz 
kerak. U respublikamizda qo`y-echki va tuyachilik xo`jaliklarini rivojlantirishga 
asosiy baza bo`la oladi. 
Amudaryo del`tasidagi yaylovlar o`simliklarining soni, sifati va unumdorligi 
bo`yicha boshqacharoq. Ularning orasida qishki oziq-ovqat zaxirasini to`plash 
maqsadida em-xashak o`rib-yig`ib olinadigan maydonlar juda ko`p. Yaylovning suv 
bilan ta`minlanishi ham yaxshi. Yaylovlar ayniqsa yirik shoxli qoramollar va 
yilqichilik xo`jaliklarining rivojlanishi uchun qulay. Albatda qaysi turdagi yaylovlar 
bo`lmasin, ularni yaylov maqsadida foydalanishning ilmiy asosda ishlanib chiqilgan 
sistemasiga ega bo`lishimiz kerak. Shu bilan birga, ayniqsa Amudaryo del`tasidagi 
yaylovlar, zarur bo`lsa, tegishli agrotexnik ilojlardan so`ng dexqonchilik uchun 
o`zlashtirilishi mumkin bo`lgan zaxira erlar ekanligini unutmasligimiz kerak. 
Keyingi yillarda Amudaryoning quyi bo`limida borgan sari suv resurslarining 
kamligi dexqonchilik sistemasida ayrim o`zgarishlarni ishlashni talab etadi. Masalan 
bo`yan o`simligi chorvachilikda baholi, sifatli em-xashak bo`lish bilan bir qatorda 
uning ildizi (tomiri) meditsinada qimmatbaho dori olish uchun foydalaniladi. Shu 
jihatidan u iqtisodiyotimizda katta ahamiyatga ega. Hozirgi vaqtda respublikamizda 
keng tarqalgan paxta, sholi va makkajo`xori kabi ekinlarga qaraganda suvni juda kam 
talab qiladi. Haqiyqatan ham bo`yan o`sib turgan erlar respublikamizda (kanal va 
ariqlarning yoqalarida, bo`z va qo`riq erlarda) katta maydonni egallaydi. Agarda 
uning normal o`sib, rivojlanishiga sharoit tug`dirilsa, bo`yanning tomiridan (dori 
olish maqsadida va oziq-ovqat sanoatida ahamiyatli xom ashyo sifatida) va poyasidan 
(em-xashak maqsadida) yuqori hosil olishga imkoniyat bizning respublikamiz tabiiy 
1