Əbu Əli Həsən ibn Əli Xacə

Qırx üçüncü fəsil 
 
HĠCAB ƏHLĠ
227
, ORDU BAġÇILARI VƏ
SƏRKƏRDƏLƏRĠN RÜTBƏLƏRĠ HAQQINDA 
ġah əlaltılarının baĢçı olmalarına imkan verilməməlidir. Bundan böyük 
zərərlər törəyər, Ģah qədir-qiymətdən, Ģan-Ģövkətdən düĢər, xüsusilə "hicab əhli" 
sayılan arvadlardan. Çünki bunların ağlı kamil olmaz. Bunlar nəsli davam etdirmək 
üçündür, nə qədər əsl-nəsəbli olsalar, o qədər dəyərli, nə qədər həyalı, ismətli 
olsalar o qədər tərifəlayiq hesab edilərlər. ġah arvadları fərman verdikdə qərəzli 
adamların ona təlqin etdiyi kimi verərlər, çünki kiĢilər hadisələrin xaricdə necə 
cərəyan etdiklərini öz gözləri ilə görə bildikləri halda, qadınlar görə bilməz, ona 
görə yanlarında iĢləyən xadimə, sahib, xadimlərin dedikləri sözlərə əsasən
fərman verərlər, bunlar da əlbəttə, həqiqətin əksinə olar, onlardan fəsad törəyər, 
Ģahın əzəmətinə xələl gələr, xalq ağır vəziyyətə düĢər, dövlətə, dinə ziyan dəyər, 
camaatın malı tələf olar, dövlət baĢçıları neynəyərlər. Qədim zamanlarda da Ģahın 
arvadı Ģaha ağalıq etdikdə fitnə-fəsad, Ģur və Ģərdən baĢqa bir Ģey etməmiĢlər. Bu 
barədə az xatırladaq ki, çoxları da yada düĢsün. 
Arvadın əmrinə tabe olan, ondan zərər çəkib əziyyət və məĢəqqətə düĢən 
birinci kiĢi Adəm ə.s. olmuĢdur. O, Həvvanın felinə uyaraq buğda yemiĢ və 
cənnətdən qovulmuĢdur. Adəm iki yüz il ağladıqdan sonra allahın ona rəhmi gəlib 
onu bağıĢlmıĢdır. 
Hekayət. Keykavusun arvadı Südabə Keykavusun üzərində hökmranlıq 
edirdi. Keykavus bir adam göndərib Rüstəmə dedi ki, tərbiyə etdiyin, boy-buxuna 
çatdırdığın oğlum SiyavuĢu
228 
göndər gəlsin, onu görmək arzusu məni öldürür. 
Rüstəm SiyavuĢu Keykavusun yanına göndərdi. SiyavuĢ çox gözəl idi. Südabə onu 
pərdə arxasından görmüĢ və gözü düĢmüĢdü. Keykavusa dedi: "SiyavuĢa əmr et 
ġəbistana
‖229
gəlsin, bacıları da onu görsünlər." Keykavus SiyavuĢa dedi: 
"ġəbistana get bacıların səni görmək istəyirlər." SiyavuĢ dedi: "Fərman 
hökmdarındır, lakin onlar ġəbistanda, mən divanda olsam yaxĢıdır." Keykavus 
dedi:"Getmək lazımdır.
‖
ġəbistana getcək Südabə onu qarĢılayıb xəlvət otağına apardı, qucaqlayıb 
xəlvət ağuĢuna çəkməyə baĢladı. SuyavuĢun yanına gəldi, özünü onun əlindən 
qurtarıb, ġəbistandan xaricə qaçdı və öz sarayına qayıtdı. Südabə SiyavuĢun 
atasına xəbər verəcəyindən qorxub öz-özünə dedi: "Qabaqdan gəlmiĢlik etsəm 
yaxĢıdır." Ərinin yanına gedib dedi: "SiyavuĢ mənə əl atdı, zorlamaq istədi, güclə 

---

129 
əlindən qaça bilmiĢəm.
‖
Keykavusun SiyavuĢa qəzəbi tutdu, o dərəcəyə çatdı ki. SiyavuĢa dedi: 
"Gərək sən oda and içməklə öz günahsızlığını sübut edəsən, yalnız bundan sonra 
mənim sənə ürəyim yatar." SiyavuĢ dedi: "Fərman Ģahındır, nə əmr edərsə, mən 
ona hazıram.
,,
Sonra səhrada od qaladılar ki, yarım fərsəng məsafəni tutdu, od vurdular, 
qızıĢdıqda alov dağ qədər yüksəyə qalxdı. Bu zaman SiyavuĢa dedilər: ― Buyur oda 
gir." SiyavuĢ ġəbrəngə
230 
minmiĢdi, allaha təvəkkül deyib, atı oda vurdu, görünməz 
oldu. Bir az keçmiĢdi ki, alovun o biri tərəfindən sağ-salamat çıxdı, allahın əmri ilə 
nə bədənində bir tükü yanmıĢ, nə ata bir ziyan dəymiĢdi. Möbidlər o oddan götürüb 
atəĢgədəyə apardılar, hələ indi də bu od yanmaqdadır, çünki həqiqətə hökm 
vermiĢdi. Bu hökmdən Sonra Keykavus Bəlxin əmrliyini SiyavuĢa verdi, ora 
göndərdi. 
Südabənin məsələsinə görə SiyavuĢun ürəyi atasından incimiĢdi, iztirab 
çəkir, ürəyindən Ġrandan qaçmaq, Hindistan, Çin, Maçinə keçmək arzusu keçirdi. 
Əfrasiyabın vəziri Piran SiyavuĢun ürək sirrindən xəbər tutduqda onun yanına 
gedib Əfrasiyabın dilindən SiyavuĢu dəvət etdi, ona yaxĢı vədələr verdi, razı saldı, 
əhd-peyman bağladı və dedi: "Ev bir, hər iki inci birdir.‖ 
Əfrasiyab onu bütün övladlarından artıq əzizləyəcək, nə vaxt atası ilə 
barıĢıb Ġrana getmək istəsə, Əfrasiyab vasitəçilik edəcək, Keykavusla saziĢə 
gələcək, Sonra onu min hörmət və izzətlə atasının yanına göndərəcəkdir." 
SiyavuĢ Bəlxdən Türküstana getdi. Əfrasiyab qızını ona verdi və onu 
əzizlədi, buna Əfrasiyabın qardaĢı Kərsivəzin paxıllığı tutdu, SiyavuĢu Əfrasiyabın 
yanında günahkarlandırdı. SiyavuĢ günahsız idi və Türküstanda öldürüldü. Ġrana 
ah-Ģivən düĢdü, göz yaĢları axıdıldı, pəhləvanlar qəzəblənməyə baĢladılar. Rüstəm 
Sistandan paytaxta getdi, icazə almadan Keykavusun ġəbistanına gedib Südabənin 
saçlarından tutdu, sürüyə-sürüyə küçəyə çıxarıb, bədənini doğram-doğram etdi. 
Heç kəs də cəsarət etmədi, desin ki, pis hərəkət etdin. 
Sonra müharibə kəmərini belinə bağlayıb SiyavuĢun intiqamını almağa 
getdi. Uzun illər vuruĢdu, hər iki tərəfdən minlərlə baĢ vurulub yerə töküldü. 
Bunların hamısı ərinin üzərində ağalıq edən Südabənin ucbatından oldu. 
Ġradəli kiĢilər, qüdrətli Ģahlar həmiĢə düz yol seçmiĢ, elə etmiĢlər ki, 
qadınlar və zəitlər onların sirlərindən xəbər tuta bilməmiĢlər. Elə etmiĢlər ki, 
onların məsləhət, əmr və Ģıltaqlıqlarının qarĢısı alınmıĢ, ağalıq etməyə imkanları 
olmamıĢdır. Necə ki, Ġsgəndər haqqında damĢırlar.