Educational Research in Universal Sciences issn: 181-3515 volume

Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 1 | ISSUE 7 | 2022
 
 
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal December, 2022 
115
 

ustav kapitaliga intellektual mulkni qo‘shish yoki mulkiy huquqlarni garovga 
qo‘yishi kabi huquqlarga ega bo‘ladi. Muallifning merosxo‘rlari ko‘rsatilgan 
huquqlarni himoya qilishga haqlidir. Merosxo‘r bunday huquqlarni faqat huquqiy 
himoyaning qolgan muddati tasarruf etishi mumkin, shundan so‘ng intellektual faoliyat 
natijasi jamoat mulkiga o‘tadi. Muallifning merosxo‘rlari bo‘lmagan taqdirda, uning 
shaxsiy nomulkiy huquqlarini himoya qilish maxsus vakolatli davlat organi zimmasiga 
yuklanadi
48
.
Shuningdek, merosxo‘r quyidagi ishlarni qilishga haqli emas: 

muallifning ismini o‘zgartirish, asarni yoki texnik yechimni o‘ziniki sifatida 
o‘tkazish; 

ishning nomini, seleksiya yutug‘ini o‘zgartirish; 

asar matniga tuzatishlar va o‘zgartirishlar kiritish;

asardagi muallifning haqiqiy ismini uning taxallusiga yoki aksincha o‘zgartirish, 
anonim tarzda nashr etish. 
Er-xotinning huquqlarini meros qilib olish masalasi to‘xtalsak, agar 
intellektual faoliyat natijasi turmush o‘rtoqlardan biri tomonidan yaratilgan bo‘lsa, 
mutloq huquq qonun bo‘yicha ikkinchi turmush o‘rtog‘iga o‘tmaydi, lekin ulardan 
foydalanishdan 
olingan 
daromad 
masalan, 
litsenziya 
shartnomalari 
bo‘yichabirgalikdagi mulkdir. Birgalikda sotib olingan mulkka, shuningdek, 
begonalashtirish shartnomasi (boshqa shaxs tomonidan yaratilgan) bo‘yicha olingan 
intellektual faoliyat natijalariga bo‘lgan huquqlar kiradi. Bunday holda, turmush 
o‘rtog‘i merosdagi ulushni talab qilishi mumkin. 
San’at va adabiyot asarlari bilan bog‘liq holda, turmush o‘rtog‘i vafotidan keyin 
olingan huquqlarni farqlash ko‘pincha qiyin. Shunday qilib, turmush o‘rtog‘i rasmlar 
va qo‘lyozmalarni moddiy vositada meros qilib oladi, lekin u ularni tasarruf etish - 
nashr etish va tarqatish, nusxalarini sotishdan foyda olish huquqiga ega emas. Bunday 
qonunchilik normasi nafaqat masalan, Rossiyada va boshqa mamlakatlarda, 
Fransiyada ham mavjud. Turmush o‘rtog‘i (turmush o‘rtog‘i) marhumning 
vasiyatnomasida ko‘rsatilgan xohishiga ko‘ra ishlashga mutlaq huquqlarga ega bo‘lishi 
mumkin
49
. 
Amaliyotda meros ishi ochishda notariuslar tomonidan huquqni qo‘llash 
amaliyoti bilan bog‘liq muammolar hozirda vujudga kelib turibdi. Xususan, notariuslar 
tomonidan meros qoldiruvchining vorislaridan marhum muallifligida yaratilgan ijod 
namunalariga nisbatan mualliflik huquqini tasdiqlovchi guvohnoma talab etilishi, aks 
holda vorislarga meros qoldiruvchiga tegishli bo‘lgan ijod namunalariga nisbatan 
48
https://lex.uz/ru/docs/-1022944 
49
https://ezybrand.ru/blog/nasledovanie-intellektualnyh-i-avtorskih-prav/#:~ 

---