Ə.Ə. NƏBĐyev, E.Ə. Moslemzadeh
Zülalların quruluşu haqqında məlumat
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.1.4. Zülalların qidalanmada əhəmiyyəti
- 1.1.5. Zülalların təsnifatı
- 1.1.6. Sadə zülallar
- 1.1.7. Mürəkkəb zülallar
- 1.2. Nuklein turşularının kimyası
- 1.2.1.Nuklein turşularının hidrolizi
|
1.1.3. Zülalların quruluşu haqqında məlumat
Tədqiqatların nəticəsinə görə zülalların birinci, ikinci, üçüncü və dördüncü quruluşu müəyyən edilmişdir. Zülal molekullarında aminturşu qalıqlarının yerləşmə ardıcıllığına zülalların birinci quruluşu deyilir. Aminturşu qalıqlarının birləşmə ardıcıllığının müxtəlifliyi zülal
molekullarının dəyişməsinə səbəb olur. Aminturşular arasında 25
olan peptid və disulfid rabitələri zülalların birinci quruluşuna aiddir. Müasir analiz üsullarının (rentgenostruktur, elektron mikroskopiyası, nüvə-maqnit rezonansı və s.) köməyi ilə müəyyən olunmuşdur ki, zülal molekullarını təşkil edən polipeptid zəncirlər düzxətt boyunca yox, əksinə spiralvarı formadadır. Zülal molekullarının belə fəza konfiqurasiyası zülalların ikinci
quruluşu adlanır. Bu quruluşun aydınlaşdırılmasında Polinq və Korinin rolu böyük olmuşdur. Müəyyən olunmuşdur ki, ikinci quruluşun əmələ gəlməsində hidrogen rabitələri də iştirak edir. Hidrogen rabitələrinin yerləşməsinə görə, zülalların ikincili quruluşunun α və β formaları müəyyən edilmişdir. α-strukturlu polipeptid zəncirləri molekuldaxili hidrogen rabitələri hesabına əmələ gəlir. Belə hidrogen rabitələri polipeptid zəncirinə spiral forması verir. α-spiralın polipeptid zəncirləri β-spirallarla nisbətən davamlı olur. β-strukturlu polipeptid zəncirlərinin əmələ gəlməsində hidrogen rabitələri əsasən müxtəlif molekullar arasında yerləşir. Müəyyən olunmuşdur ki, tərkibində çoxlu alanin və qlisin qalıqları olan zülallar asanlıqla-struktur əmələ gətirirlər. Zülal molekullarında polipeptid zəncirlərinin təxminən 70%-i-spiral formasında olur. Zülalların üçüncü quruluşu polipeptidlərin fəzadakı vəziyyətini və spiralın formasını göstərir. Zülal molekullarının xarici forması əsasən yumşaqşəkilli olur. Üçüncü quruluş pozulduqda zülallar bioloji aktivliyini itirir.Zülalların dördüncü quruluşu müxtəlif polipeptid zəncirlərinin bir zülal molekul şəklində birləşməsinə deyilir. Daha doğrusu zülal molekullarını əmələ gətirən polipeptidlərin bir-biri ilə birləşməsindən sonra ümumi molekulun fəzadakı quruluşunu göstərir. Hazırda dördüncü quruluşa malik olan çoxlu sayda zülallar məlumdur. Belə zülallar qida sənayesində və tibbdə geniş istifadə olunur. Bunlara misal olaraq pepsini, tripsini, 26
amilazanı, ribonukleazanı, kokarboksilazanı, laktatdehidroge- nazanı, alkoldehidrogenazanı, askorbinatoksidazanı, poli- fenoloksidazanı, saxarazanı və ya β-D-fruktofuranozidazanı, malatdehidrogenazanı və başqalarını göstərmək olar.
Đnsanların gündəlik qidasında əvəzolunmayan aminturşuların çox böyük əhəmiyyəti vardır. Ona görə ki, əvəzolunmayan aminturşular orqanizm tərəfindən sintez olunmur. Đnsanların aminturşularına olan gündəlik tələbatı aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir. Cədvəl 1 Əvəzolunmayan aminturşular q-la
Əvəzolunan aminturşular q-la Triptofan Leysin Đzoleysin Valin Treonin
Metionin Fenilalanin Lizin 1
3-4 3-4
2-3 2-4
2-4 3-5
Histidin Argenin
Alanin Sistin
Serin Qlütamin turşusu Aspargin turşusu Prolin
Qlisin Tirozin
1,5-2 5-6
3 2-3
3 16
6 5 3 3-4 Qeyd: Histidin və arginin uşaqlar üçün əvəzolunmayan aminturşular sayılır.
Müəyyən olunmuşdur ki, çəkisi 70 kq olan hər bir insan gün ərzində 80-100 qram zülal qəbul etməlidir. Qəbul olunmuş zülallar, orqanizmdə fermentlərin təsiri ilə aminturşularla və qeyri-zülal təbiətli maddələrlə parçalanır. Sonra hər bir insanın özünəməxsus zülalı sintez olunur. 27
Qida məhsullarının tərkibində bütün əvəzolunmayan aminturşular lazımi qədər olduqda keyfiyyətli zülal hesab olunur. Qidanın tərkibində bir və ya bir neçə əvəzolunmayan aminturşu çatışmadıqda canlı orqanizmdə zülalların sintezi, azot balansı, maddələr mübadiləsi prosesi pozulur. Beləliklə, orqanizmin inkişafı, işgörmə qabiliyyətli, bütün fizioloji proseslər pozulur. Keyfiyyətli qida insan və bütün canlıların həyatı üçün çox vacibdir. Bitki mənşəli zülallara nisbətən, heyvan mənşəli zülallar (ət zülalı, balıq, yumurta, süd və südməhsulları) keyfiyyətli sayılır. Ona görə də qəbul olunmuş zülalın qidada 60%-ni heyvan mənşəli məhsullar təşkil etməlidir.
Bütün zülallar iki böyük qrupa bölünür: 1. Sadə zülallar (proteinlər). 2. Mürəkkəb zülallar (proteidlər). Sadə züllar hidroliz olunduqda yalnız aminturşulara ayrılır. Mürəkkəb zülallar isə hidroliz olunduqda aminturşulardan əlavə zülal təbiətli olmayan birləşmələr də alınır. Zülal təbiətli olmayan birləşmələrə nuklein turşuları, sulukarbonlar, fosfat turşusu, bəzi metallar, yağ turşuları və s. aiddir.
Bu qrupa albuminlər, qlobulinlər, prolaminlər, qlüteinlər və s. aiddir. Albuminlər-bitkilərin bütün
toxumalarında geniş
yayılmışdır. Suda yaxşı həll olur. Albuminlərə yumurtanın ağında, bitkilərin yaşıl hissələrində, paxlalı bitkilərdə daha çox rast gəlmək olar. Albumin bitki mənşəli zülalına misal olaraq leykozini və lequmelini göstərmək olar. Leykozin bitki mənşəli 28
məhsullardan buğdanın tərkibində, lequmelin isə noxudun tərkibində çox olur. Bu zülalların bəzi növləri kristallik şəkildə alınmışdır. Qlobulinlər-təmiz suda həll olmur, xörək duzunun 10%-li məhlulunda yaxşı həll olur. Qlobulinlərin bir çox hissəsi kristallik halda alınmışdır. Qlobulinlər ən çox bitkilərin toxumunda olur. Noxudda lequmin, paxlada fazeolin zülalları qlobulinlərə aiddir.
qələvi və turşularda, 70% etil spirtində isə yaxşı həll olur. Prolaminlər hidroliz olunduqda çoxlu miqdarda prolin və qlütamin turşularına ayrılır. Bu növ zülallarda lizin çox az miqdarda olur. Hal-hazırda aşağıdakı prolaminlər məlumdur. Buğdanın tərkibində-qliadin, arpada-qordein, qarğıdalıda-zein və başqalarını göstərmək olar.
hissələrində olur. Yalnız zəif qələvi məhlulunda (0,2%) həll olur. Yaxşı öyrənilmiş və təmiz halda alınmış qlüteinlərə aşağıdakılar aiddir. Buğdanın tərkibində qlüteinin, düyüdə- orizenin və s. vardır.
Mürəkkəb zülallar sadə zülallarla birlikdə qeyri-zülal təbiətli birləşmələrdən təşkil olunmuşdur. Hidroliz olunduqda həm aminturşular, həm də digər qeyri-zülal təbiətli fosfat turşusu, nuklein turşuları, metallar və s. birləşmələrə ayrılır. Mürəkkəb zülalların təsnifatı onların prostetik qruplarının kimyəvi təbiətinə uyğun adlandırılır. Məsələn; metalloproteidlər, fosfoproteidlər, qlikoproteidlər, nukleoprote- idlər və qeyrilərini göstərmək olar.
sadə
zülallarla yanaşı
müxtəlif metalların (mis, dəmir və s.) birləşməsindən əmələ gəlmiş
mürəkkəb zülallardır. Bunlara misal
olaraq 29
polifenoloksidazanı, askorbatoksidazanı, katalazanı və s. göstərmək olar. Polifenoloksidazanı və askorbatoksidazanın prostetik qrupları misdən, ancaq katalazanınkı isə dəmirdən ibarətdir. Tərkibində dəmir atomları olan ferritin, transferrin və hemosiderin metalloproteidlərin nümayəndəsi olub, bitki və heyvan mənşəli qida məhsullarında geniş yayılmışdır. Ferritinin molekul çəkisi 400 minə yaxındır. Onun tərkibində üç valentli dəmir olur, transferrin suda yaxşı həll olan metalloproteiddir. Onun molekul kütləsi 90 minə yaxın olmaqla, tərkibində 0,13% dəmir olur. Transferrinin zülal hissəsinə apotransferrin də deyilir. Transferrinin əsas funksiyası dəmirin orqanizm toxumalarına daşınmasından ibarətdir. Transferrindən və
ferritindən fərqli
olaraq hemosiderin molekulunda dəmir atomlarından başqa bəzi nukleotidlər və karbohidratlar da olur. Onun bioloji rolu hələlik yaxşı öyrənilməmişdir. Metalloproteidlərin başqa nümayəndəsi olan karboanhidrataza və karboksilpeptidazanın tərkibində prostatik qrup kimi sink ionları olur. Son zamanlar aktiv qrupları qeyri-metal olan (flüor, brom və s.) metalloproteidlər də aşkar edilmişdir. Fosfoproteidlər-bunlar fosfat turşusu qalıqları ilə sadə zülallardan təşkil olunmuş
mürəkkəb zülallardır. Fosfoproteidlər qida maddələrinin tərkibində olması çox vacibdir. Belə ki, onlar, böyüməkdə olan orqanizmin inkişafına yaxşı təsir göstərirlər. Fosfoproteidlərə misal olaraq süd zülalı olan kazeini, yumurta sarısında tapılmış vitellin zülallarını göstərmək olar. Qidanın tərkibində olan fosfoproteidlər həm bəzi aminturşularının, həm də mühüm bioloji əhəmiyyəti olan fosfat turşusunun mənbəyidir. Bu zülallar insan orqanizmində baş verən zülal mübadiləsində iştirak edirlər.
sulukarbonlar (qlükoza, mannoza və s.) da olur. Belə zülallar bitkilərin selikli maddəsində çox olur. Qlikoproteidlərə misal
30
olaraq noxudun tərkibində müəyyən olunmuş visilin zülalını, bundan başqa peroksidaza və qlükooksidaza fermentlərini göstərmək olar. Qlükoproteidlərə mukoproteidlər də deyilir. Qlükopro- teidlərin molekullarında zülallarla karbohidratlar arasında davamlı kovalent rabitələri mövcuddur. Bu vitamin ən çox həzm şirəsinin, ağız suyunun tərkibində çoxluq təşkil edir. Qlükoproteidlərin hidroliz məhsulları arasında sərbəst aminturşularından başqa heksozaminlərə də rast gəlinir. Lipoproteidlər-mürəkkəb zülal olub, sadə zülallarla lipidlərin birləşməsindən təşkil olunmuşdur. Lipoproteidlər bitkilərin xloroplastlarında daha çox olur. Lipoproteidlər həlledicilərə münasibətinə görə adi lipidlərdən fərqlənir. Belə ki, onlar suda yaxşı həll olur, ancaq üzvi həlledicilərdə isə (spirt, efir, benzol və s.) həll olmur. Lipoproteidlər heyvan mənşəli qida məhsullarından süddə, yumurtanın sarısında daha çox olur. Xromoproteidlər-mürəkkəb zülallara aid olub, sadə zülalallarla rəngləyici maddə olan xlorofilin birləşməsindən əmələ gəlir. Onların bəzilərinin prostetik qrupunda dəmir və mis də olur. Xromoproteidlərin ayrı-ayrı nümayəndəsinə misal olaraq hemoqlobini, mioqlobini və s. göstərmək olar. Bu zülalların bəzilərinin ktiv qruplarını bir-birindən kəskin sürətdə fərqlənir. Belə ki, xromoproteidlərin bəzilərinin aktiv qruplarını dəmir və mis ionları təşkil edir. belə mürəkkəb zülallara misal olaraq hemoqlobini göstərmək olar. Onun tərkibində sadə zülalla yanaşı həm də dəmir olur. Hemoqlobinin aktiv qrupu hemdən, zülal hissəsi isə qlobulindən təşkil olunmuşdur. Hem–qırmızı rəngli piqment olub, qana spesifik rəng verir, oksigenlə birləşərək onu toxumalara daşıyır. Spesifik rəng verməklə yanaşı həm də oksigenlə birləşərək, onu toxumalara daşıyır. Hemoqlobin toxumalarda mübadilə zamanı əmələ gələn karbon qazının 80- 90%-ni orqanizmdən xaric olunmasına təsir göstərir.
31
Hemoqlobinin tərkibində dəmir birləşmiş şəkildə olur. Onun aktiv qrupu olan hemin quruluşu pirrolinin törəmələrindən təşkil olunmuşdur. Hem molekulunun quruluşu 4 pirrol qalığından ibarətdir. Onlar bir biri ilə metin qrupları (–CH=) vasitəsilə birləşərək ilk əvvəl porfin molekulunu əmələ gətirirlər.
I CH II HC CH HN N HC CH CH CH NH NH Pirrol IV N III CH Porfin
Hem porfinin törəməsi olub, protoporfirinlə ikivalentli dəmir ionunun birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Protoporfin porfinə nisbətən daha mürəkkəb quruluşa malikdir. Kimyəvi quruluşuna görə protoporfirini 1,3,5,8–tetrametil–2,4–divinil– 6,7–dipropionat adlandırmaq olar.
CH=CH 2 CH 3
3 C CH C–CH=CH 2 N N CH Fe ++ CH H 3 C N N CH 3 CH CH 2 CH 2 COOH CH 2 CH
COOH
Göründüyü kimi, hem
molekulu protoporfirinlə ikivalentli dəmir ionunun birləşməsindən ibarətdir.
32
Xromoproteidlərin başqa nümayəndəsindən biri də mioqlobin zülalıdır. Hemoqlobin kimi onun da aktiv qrupu hemdir. Hemoqlobindən fərqli olaraq mioqlobin molekulunda 1 ədəd dəmir atomu vardır. Mioqlobinin zülal hissəsi də hemoqlobindən nisbətən fərqlidir. Belə ki, onun zülal hissəsinin tərkibində sistin və sistein aminturşularının qalığı aşkar olunmamışdır. Nukleoproteidlər-çox vacib mürəkkəb zülal olub, bütün canlı orqanizmlərin həyat fəaliyyətinin əsasını təşkil edir. Nukleoproteidlərin prostetik qrupu nuklein turşularıdır. Onların vacibliyini nəzərə alıb ayrıca kimyəvi təbiətini, bioloji rolunu və sair faktorlarını qeyd etmək lazımdır.
Nuklein turşuları canlı orqanizmlər üçün mühüm əhəmiyyətə malik yüksəkmolekullu birləşmələrdir. Bütün canlı orqanizmlərdə gedən maddələr mübadiləsi prosesi nuklein turşuları (RNT və DNT) ilə sıx əlaqədardır. Bunlar bütün canlı orqanizmdə baş verən prosesləri idarə edirlər. Orqanizmdə mövcud assimilyasiya və dissimilyasiya prosesi bilavasitə onların təsiri ilə gedir. Nuklein turşularının varlığı ilk dəfə 1868-ci ildə Đsveçrə alimi F.Mişer tərəfindən müəyyən edilmişdir. Nuklein-latınca nüvə deməkdir. Daha sonra Kossel hüceyrələrdə nuklein turşularının iki növ olduğunu qeyd etmişdir. XX-əsrin ortalarında nuklein turşularının genetik informasiyaları nəslə verilməsində rolu olduğu sübuta yetirilmişdir. 1953-cü ildə amerikan biokimyaçıları-Uotson və Krik nuklein turşularının makromolekulyar strukturu haqqında nəzəriyyə irəli sürdülər. Onlar sübut etmişlər ki, nuklein turşuları genetik informasiyaların mühafizə olunmasında, nəslə verilməsində iştirak edir və bu informasiyaların həyata keçirilməsini, zülalların və hüceyrə orqanoidlərinin sintezini idarə edir. 33
Nuklein turşuları dezoksiribonuklein (DNT) və ribonuk- lein turşularından (RNT) ibarətdir. Nuklein turşuları hidroliz olunduqda purin və pirimidin əsasları, pentozalar (riboza, dezoksiriboza), həmçinin fosfat turşusu əmələ gəlir.
gəlməsində azotlu əsaslardan purin və pirimidin iştirak edir. Bu əsaslar bütün canlıların, o cümlədən insanların həyatında mühüm rol oynayır. Nuklein turşularının əmələ gəlməsi zamanı onların düzülmə ardıcıllığı mühüm bioloji funksiyanı yerinə yetirir. Kimyəvi təbiətinə görə purin əsasları nisbətən sadə üzvi birləşmələrdir. Purin əsasına adenin (6-aminopurin) və quanin (2-amino-6-oksipurin) aiddir. Onların quruluşu aşağıdakı kimidir:
N 1 = 6 CH N =C–NH 2
HC 2
5 C– 7 N HC C–N
8 CH
N 3 – 4 C– 9 NH N –C–NH Purin Adenin (6-aminopurin)
N= C–OH H 2 N–C C– N CH N– C–NH Quanin (2-amino-6-oksipurin)
Adenin və quanin həm RNT-nin, həm də DNT-nin tərkibində olur. Nuklein turşularının əmələ gəlməsində qeyd olunduğu kimi pirimidin əsasları da iştirak edir, onların tərkibində pirimidin əsaslarından sitozinə, urasilə və timinə
34
daha çox rast gəlinir. Qeyd olunan pirimidin əsaslarının quruluşları aşağıdakı kimidir.
N = CH N = C–NH 2 N = C –OH
HC CH HO–C CH HO–C CH N – CH N – CH N – CH Pirimidin Sitozin Urasil (12-oksi-6-amino 2-6dioksipirimidin pirimidin)
N =C–OH HO–C C–CH 3
N – CH Timin (5-metil urasil)
Müəyyən olunmuşdur ki, sitozin hər iki nuklein turşularının tərkibində olur, ancaq RNT-də timin və 5- oksimetilsitozinə də təsadüf olunur.
N = C–NH 2 N =C–NH 3
HO –C C–CH 3 HO–C C–CH 2 OH
N – CH N – CH 5-metil sitozin 5-oksimetilsitozin
nümayəndəsi olan riboza və dezoksiriboza olur. Nuklein turşuları tərkibindəki pentozaların növünə görə iki cür olur: riboza və dezoksiriboza. Riboza, ribonukleinturşusunun (RNT),
35
dezoksiriboza isə dezoksiribonuklein turşusunun (DNT)-nin əmələ gəlməsində iştirak edirlər. Nuklein turşuları hidroliz olunduqda müvafiq olaraq riboza və dezoksiriboza ayrılır. Qeyd olunan pentozaların quruluş formulu aşağıdakı kimidir:
OH OH H–C H–C
H–C–OH H–C–H O O H–C–OH H–C–OH
H–C H–C
CH 2 OH CH 2 OH
Riboza Dezoksiriboza
Nuklein turşularının tərkibində olan 3-cü komponent fosfat turşusudur: H 3 PO 4 . Beləliklə, ribonuklein və dezoksiribonuklein turşularının əmələ gəlməsində aşağıdakı maddələr iştirak edir. Cədvəl 2
RNT DNT adenin urasil quanin riboza sitozin fosfat turşusu adenin 5-metilsitozin quanin dezoksiriboza sitozin fosfat turşusu timin
2-ci cədvəldən göründüyü kimi ribonuklein turşusunun əmələ gəlməsində azotlu əsaslardan timin və dezoksiriboza olmur. Dezoksiribonuklein turşusunun əmələ gəlməsində isə urasil və riboza iştirak etmir.
36
dezoksiriboza ilə birləşməsindən əmələ gələn maddələrə nukleozidlər deyilir. Adenin, riboza ilə birləşdikdə adenozin, quanin-quanozin, sitozinsitidin, urasil isə, uridin nukleozidləri əmələ gətirir. Bundan başqa dezoksiriboza azotlu əsaslarla birləşdikdə, dezoksiadenozin, dezoksiquanozin, dezoksisitidin, timin isə dezoksisitimidin nukleozidlərini əmələ gətirir. Adenozinin əmələ gəlməsi aşağıdakı kimi olur.
N = C–NH 2 O HC C–N OH OH CH N – C–N C– C– C– C–CH 2 OH H H H H Adenozin
Nukleozidlərin fosfat
turşusu ilə
birləşməsindən müvafiq nukleotidlər alınır.
N = C–NH 2 O HC C–N OH OH O CH N – C–N C– C– C– C–CH 2 O–P–OH H H H H OH
Adenil turşusu (AMF). Nuklein turşularını hidroliz etdikdə adenil, quanil, sitidil, timidil nukleotidlərini və yaxud adenozinmonofosfat (AMF),
37
quanozinmonofosfat (QMF), sitidinmonofosfat (SMF), uridinmonofosfat (UMF) və timidinmonofosfatı (TMF) əmələ gəlir. RNT-nin hidrolizi zamanı ribonukleotidlər, DNT-nin hidrolizi zamanı isə dezoksiribonukleotidlər alınır. Bunlara ən çox maya göbələklərindən alınmış adenil turşusunu və ya adenozinmonofosfatı göstərmək olar. Nuklein turşularının tərkibində daxil olan nukleotidlər 3-cü cədvəldə göstərilmişdir. Cədvəl 3 RNT-nin tərkibindəki nukleotidlər DNT-nin tərkibindəki nukleotidlər Adenil turşusu Quanil turşusu Sitidil turşusu Uridil turşusu Dezoksiadenil turşusu Dezoksiquanil turşusu Dezoksisitidil turşusu Dezoksitimidil turşusu 5-metildezoksisitidil turşusu
Nukleotidlər, ribonukleotidlərə və dezoksiribonukleotid- lərə ayrılır. Ribonukleotidlərin tərkibində riboza, dezoksiri- bonukleotidlərdə isə dezoksiriboza olur. Nukleotidlər, əlavə fosfat turşusu ilə birləşərək ribonukleozidfosfatlar və dezoksiribonukleozidfosfatlar əmələ gətirir: N = C–NH 2
O HC C–N OH OH O CH N – C–N C– C– C– C–CH 2 O–P–O–
H H H H OH O O
–P–O–P–OH OH OH Adenozintrifosfat (ATF)
38
Hüceyrələrdə ən çox nukleozid-difosfat və nukleozid- trifosfatlara təsadüf
olunur. Onların
əmələ gətirdiyi nukleozidfosfatlar aşağıdakılardır:
Adenozin mono,-di,-trifosfat AMF, ADF, ATF. Quanozin mono,-di,-trifosfat QMF, QDF, QTF. Sitidin mono,-di,-trifosfat SMF, SDF, STF. Uridin mono,-di,-trifosfat UMF, UDF, UTF.
Dezoksiadenozin mono,-di,-trifosfat dAMF, dADF, dATF Dezoksiquanozin mono,-di,-trifosfat dQMF, dQDF, dQTF Dezoksisitidin mono,-di,-trifosfat dSMF, dSDF, dSTF Dezoksitimidin mono,-di,-trifosfat dTMF, dTDF, dTTF. Nuklein turşularının birinci, ikinci və üçüncü quruluşları müəyyən olunmuşdur. Mononukleotidlər n-sayda efir tipli rabitə formasında bir-biri ilə birləşərək polinukleotidləri əmələ gətirir. Buna nuklein turşularının birinci quruluşu deyilir. Bu prosesi sxematik olaraq aşağıdakı kimi göstərmək olar.
P Azotlu əsas –C 1 –C
–C 3 –C 4 –C 5 P C 5
Azotlu əsas –C 1 –C 2 –C 3 –C 4
P Azotlu əsas –C 1 –C
–C 3 –C 4 –C 5 P
Azotlu əsas –C 1 –C 2 –C 3 –C 4 –C 5 P 39
DNT və RNT molekullarında ayrı-ayrı nukleotidlər fosfodiefir rabitələri vasitəsilə birləşir. Onların tərkibindəki fosfodiefir qrupları pentozanın 3-cü karbonun hidroksil qrupu ilə, o biri pentozanın 5-ci karbonun yanındakı hidroksil qrupu hesabına rabitə yaradır. Beləliklə, göstərilən qayda üzrə mononukleotidlərin bir-biri ilə birləşməsindən nuklein turşuları alınır.
Yüklə 3,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|