Ega va uning ifodalanishi



Yüklə 98,43 Kb.
səhifə5/6
tarix02.02.2023
ölçüsü98,43 Kb.
#82312
1   2   3   4   5   6
6-Gapning bosh бўлаклари.

BOG‘LAMA

Ot-kesimni ega bilan bog‘lovchi vosita bog‘lama deb ataladi. Bog‘lama -dir kesimlik qo‘shimchasi (Mehnatning noni shirindir), shu qo‘shimchaga sinonim bo‘lgan bo‘lmoq, hisoblanadi, sanaladi fe'llari (U kishi mening ustozim hisoblanadi), to‘liqsiz fe'llar (U mening do‘stim edi), shuningdek, ot-kesimlarga qo‘shilgan shaxs-son qo‘shimchalari (Men o‘quvchiman) bilan ifodalanadi. Bog‘lama ot-kesimga mayl, zamon, shaxs-son ma’nolarini kiritadi.

Ega bilan kesimning shaxs va sonda o‘zaro mosligi

Shaxsda mosligi

  Ega va kesim bir-biri bilan shaxsda hamma vaqt mos bo‘ladi: Biz maktab jamoat ishlarida faol qatnashamiz. Ega (Biz) – 1-shaxsda, kesim (qatnashamiz) - 1-shaxsda.

Ega va kesimning sonda mosligi

I. Fe'l kesim I va II shaxsda ega bilan hamma vaqt sonda mos bo‘ladi. Biz yordam berdik.

II. Kesim III shaxsda ega bilan hamma vaqt sonda moslashavermaydi:

1. Kimsani bildirgan III shaxsdagi ega bilan fe'l-kesim sonda mos bo‘ladi: Dehqonlar ishni boshlab yubordilar.

2. Ko‘plikdagi kimsani emas, narsa-buyumni bildirsa, fe'l-kesim, odatda, ega bilan sonda moslashmay, birlikda ishlatiladi: Kitoblar olindi.

3. Ot kesim ko‘plikdagi ega bilan ko‘pincha moslashmaydi: Uyda akam, opam va singlim bor edi.

4. Gapda eganing aniqlovchisi miqdor son bilan ifodalansa, kesim va ega birlik shaklida bo‘ladi: Uchta qiz keldi.

Ega bilan kesim orasida tirening ishlatilishi

I. Quyidagi holatlarda ega bilan kesim orasiga tire qo‘yiladi:

1. Gapning kesimi bosh kelishikdagi ot bilan ifodalanib, bog‘lama yoki kesimlik qo‘shimchasi bo‘lmasa, egadan keyin tire qo‘yiladi: Toshkent – go‘zal shahar.

2. Gapning egasi yoki kesimi yoxud ularning har ikkalasi harakat nomi bilan ifodalansa va bog‘lama bo‘lmasa, egadan so‘ng tire qo‘yiladi: Kulish – umrni uzaytirish vositasi.


Yüklə 98,43 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin