Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

Torpağın udma  qabiliyyətinin (TUQ) müxtəlifliyi 
Cədvəl 32 
TUQ, mq/ekv 100 
qram torpaqda 
Müşahidə obyektləri  
3-5 
Bütövlükdə silisiumlu torpaqdan və kvarsdan ibarət olan hədsiz zəif podzol-
ların güclü elüviləşdirilmiş laylarında müşahidə olunan uduculuq qabiliyyətli.  
5-10 
Çox aşağı  kəmiyyətdir. Bu, çöl şpatları ilə  zəngin qumlarda, qumsal və 
qumlucalı torpaqlarda, qranulometrik tərkibində toz fraksiyasının üstünlük 
təşkil etdiyi karbonatlı lösslər, azhumuslu boz torpaqlarda müşahidə olunur.   
10-15 
Rütubətli tropiklər və subtropiklər üçün səciyyəvi olan yüngül gillicəli torpaq-
lar üçün, eləcə də sərbəst dəmir və alüminium oksidləri ilə zəngin olan torpaq-
lar və aşınma qabıqları üçün tipik zəif uduculuq qabiliyyəti xarakterikdir. 
15-25 
TUQ-un orta kəmiyyəti. Bir qayda olaraq yuyulan su rejimli və humusla zəif 
torpaqlarda (boz və qonur-meşə torpaqları) müşahidə olunur.   
25-35 
Udma qabiliyyəti ortadan yüksəkdir. Bu, quru çöl və yarımsəhra,  lössvarı, 
örtük gillicələri və digər tərkibi nisbi olaraq tərkibi hidroslyudlarla və 
kaolinitlə növbələnən gilli və gillicəli torpaqların humus layları üçün 
səciyyəvidir. 
35-45 
Yüksək uduculuq qabiliyyəti. Əksər qaratorpaqlar, bitişkən torpaqlar, bitişkən 
genetik və illüvial-gilli qatların gil mineralları ilə (montmorillonit, beydelit və 
s.) zənginləşmiş müxtəlif mənşəli gillər üçün səciyyəvidir. 
45-60 
Kation mübadiləsinin çox yüksək həcmi.  Bunlar orta humuslu və qüvvəli 
qaratorpaqlar, müxtəlif mənşəli torpaqların humusu akkumulyasiya edən çimli 
qatları üçün xarakterikdir. 
60-dan çox 
Olduqca yüksək uduculuq qabiliyyəti. Yalnız torpaq kütləsinin ayrı-ayrı kom-
ponentləri üçün tipikdir: humus maddələri, gil mineralları, vermikulit və s. 
 
Ayrı-ayrı udulmuş kationlar torpaq həyatının çox rəngarəng hadisələrində nəticə 
mahiyyəti etibarı ilə bir bərabərdə deyildir. Mübadilə olunan müxtəlif kationların 
ekoloji əhəmiyyəti haqqında daha ətraflı təsvir aşağıdakı cədvəldə verilir: