Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

"Sizə nə oldu da Allah yolunda və... mustaz'af kişilər, qadınlar və uşaqlar uğrunda döyüşmürsünüz!" Ayədəki "mustaz'afin" sözü "Allah" ləfzinə matuftur. Bu ayə sual cümləsi formasında döyüşə istiqamətli bir başqa təşviq və etina etdirmədiyər. Bunun üçün bu vurğu edilir: Sizin döyüşünüz uca Allah yolunda edilən bir döyüşdür. O Allah ki, sizin həyatda onun razılığından başqa heç bir məqsədiniz və ONA yaxın olmaqdan daha sevindirici heç bir mutluğunuz yoxdur. Bunun yanında sizin döyüşünüz yazıq və zəif salınan, əzilən kişiləriniz, qadınlarınız və uşaqlarınız uğrunadır.

Bu ayədə bütün möminləri coşdurma, həyəcanlandırma və etina etdirimə məqsədi vardır. İxlaslı və təmiz ürəkli möminlərin haqqa uyğun hərəkət etmələri, Rəblərinin sözünü dinləmələri və çağırışına uyğun gəlmələri üçün onlara Allahı xatırlatmaq kifayətdir. Daha aşağı dərəcəli möminlərə gəlincə, əgər onların hərəkətə keçməsi üçün bu qədəri kafi olmaz isə də, bu döyüşlərinin Allah yolunda cihad olmasının yanında kafirlərin nəşr/təzyiqi altında əzilən kişiləri, qadınları və uşaqları uğruna olduğu gerçəyi kafi olmalıdır. Elə isə qohumluq səyləri oyanmalı, onlar haqqında fanatizm göstərməlidir.

Hərçənd İslam iman xaricində qalan bütün nesep və səbəb bağlarını qaldırmışdır; lakin imanla bəzəndikdən sonra dövrəyə girəcək olan nesep və kavmiyet bağlarını etibarlı saymışdır. Buna görə Müsəlman adam, iman bağı ilə bağlı olduğu din qardaşı üçün fədakarlıqda ol/tapılmaqla vəzifəli olduğu kimi, Müsəlman qohumları olan kişilər, qadınlar və uşaqlar uğruna da fədakarlıq etməlidir. Çünki bu fədakarlıq da nəticə etibarıyla Allah yolu uğruna fədakarlığa dönükdür; başqa bir məqsədə deyil.

Möminlərin yaxınları və parçaları olan bu mustaz'aflar uca Allaha inanmış kəslərdir. "Rəbbimiz! Bizi..." ifadəsi bunun dəlilidir. Bununla birlikdə onlar əzilirlər, işgəncə görürlər və "Rəbbimiz! Bizi, xalqı zalım olan bu şəhərdən çıxar." deyə fəryad edirlər, imdad çağırışı edirlər.

Ayədə "xalqı, onlara zülm edən" deyilmir də bunun yerinə, "xalqı zalım" deyilərək zülm anlayışı mütləq mənada istifadə edilir. Bununla o diyar xalqının əzilənlərə müxtəlif işgəncələr və əziyyətlər etdiklərinə işarə edilir ki, gerçəkdə də vəziyyət belə idi.

Ayədə mustaz'afların imdad çağırışları və fəryadları ən gözəl sözlərlə, ən xoş üslubla ifadə edilir. Diqqət yetirilsə, burada onların "Ey ər-kekslər, ey ağalar, ey qövmümüz, ey tayfamız!" kimi sözlərlə fəryad etdikləri nəql edilmir; tərsinə onların Rəblərinə dua etdikləri və "Rəbbimiz! Bizi, xalqı zalım olan bu şəhərdən çıxar." deyə gerçək mövlalarını imdada çağırdıqları nəql edilir. Sonra da, "Bizə qatından bir vəli (sahib) göndər, bizə tərəfindən bir köməkçi göndər!" deyərək Peyğəmbərimizə (s. a. a) və onun ətrafındakı mücahid möminlərə işarə edirlər. Görüldüyü kimi onlar sahib (vəli) və kömək edici istəyirlər; amma bu qurtarıcını və kömək edicini yalnız Allahdan istəyirlər, başqa bir qurtarıcıya və kömək ediciyə razı olmurlar.