Электротехника фанида трансформатлар ва уларнинг уланиш гуруҳини аниқлашни ўргатишда янги ўқув усулларидан фойдаланиш

Talabalar bilimlarini faollashtirish maqsadida quyidagi savollar beriladi 
1. Elektr energiyasining inson hayotidagi ahamiyati qanday? 
2. Elektr toki deb nimaga aytiladi? 
3. Tok kuchi deb nimaga aytiladi?, tok kuchining birligi? 
4. Kuchlanish deb nimaga aytiladi?, kuchlanish birligi 

---

53 
5. O’zgarmas tok deb nimaga aytiladi?
6. Elektr qarshilik deb nimaga aytiladi?, qarshilik birligi
7. Elektr tokining ishi va quvvati qanday aniqlanadi? 
O`qituvchi o`tilgan mavzuga doir har xil topshiriqlar berib, test sovallari va 
krassvord o`yini orqali mustaqil shug`ullanishlari uchun vazifalar beradi. 
Aniq tasavvurlar shakllanmagan qismlarini qayta tushuntiradi. 
1. Tezkor savollar berish orqali mavzu mustahkamlanadi. (10-ilova) 
2 Mavzu bwyicha yakuniy xulosa yasaydi, muhim jihatlarga ishtirokchilar 
diqqatini jalb qiladi, mavzu yuzasidan talabalarni qiziqtrigan savollarga javob 
beradi.
3. Uy vazifa beradi: “Tushunchalar tahlili” metodining mazmuni va baholash 
mezonlari bilan talabalarni tanishtiradi. Mavzuga oid atamalarni “Tushunchalar 
tahlili” metodidan foydalanib yoritib kelish.
 
Yakuniy qism 
Ilm va texnikani rivojlantirish tajribali mutaxassislarni tayyorlash, ularni 
tarbiyalash esa o`z navbatida ta`lim-tarbiya orqali amalga oshiriladi. Bu umum 
ta`lim maktablarida, kasb-hunar kolledjlarida o`quvchilarni ta`lim olish 
jarayonida kasbga yo`naltirish ishlarini tashkil etish masalalarini eshishni talab 
etadi. 
Bu masalalarni eshish orqali biz yosh avlodga o`z kelajagini qurish, o`zi 
qiziqqan kasbni tanlashiga imkon yaratamiz. Shuningdek, jamiyatda o`z o`rniga 
ega va etuk, mukammal inson bo`lib etishiga katta hissa qushgan bo`lamiz. 

---

54 
Yoshlarni hozirgi ilm va texnikaning rivojlangan davrida har kuni yangilanib 
borayotgan texnikaning taraqqiyotini tushinishini va ulardan turmush kechirish 
jarayonida unumli foydalanish, ularga texnik xizmat ko`rsata olish imkoniyatiga 
ega bo`lishga o`rgatishimiz zarur. Bunga erishish uchun kasb-xunar 
kolledjlarida 
texnikaviy 
fanlar 
qatorida 
umumiy 
elektrotexnika 
va 
radioelektronika asoslari fanining o`rni juda ahamiyatga ega.
Kasb-hunar kolledjlarida umumiy elektrotexnika fanida o`tiladigan 
transformatorlar mavzusining o`tilishi juda katta ahamiyatga ega. Talabalarga 
transformatorlarning xizmati, ishlash printsiplari, tuzilishi, turlari va 
qo`llanilishi haqida yuatafsil ma`lumatlar beriladi. Bu mavzuni o`tishda 
birinchidan uning maqsadi, mohiyati tushintiriladi va tushintirish jarayonida har 
bir o`quvchi o`z mahoratini, bilim va uqubini namoyish etishi kerak. Masalan, 
transformator 
tushinchasi 
talabalarda 
avvaldan 
shakllangan 
bo`lishi 
mumkin.Sababi, transformatorlar xalq xo`jaligining barcha sohalarida uchraydi. 
Bularni inobatga olib, dastlabki bilimlarni mustahkamlab va yanada 
chuqirlashtirish usullarini topishi lozim. Transformatorlarning turlariga qarab 
har xil joylarda foydalanishini alohida takidlab o`tish kerak. Biz bayon etgan, 
yangi pedagogik texnologiya usullaridan klaster tuzish, aqliy hujim usullari 
samarali foyda keltirish mumkin. Klaster usulida sxematik turda talabalar ko`z 
oldiga keltirish va miyada yaxshi tasavvur qoldiradi. Aqliy hujimning avzalligi 
shuki, talabalardagi boshlang`ich bilimlarni miyada yanada rivojlantirib, shu 
mavzuni tushinishga mohiyatini chuqurroq anglashga jalb qiladi.
Transformatorlarning bir fazali va uch fazali turlarining bir-biridan farqlarini 
tushintirishda 
vektor 
diagrammalardan 
foydalanadi. 
Bu 
jarayonda 
transformatorlarning ulanish guruhlarini aniqlash usullari tushintiriladi.Vektor 
diagrammalarni tushintirshda uch fazali ikki sho`lg`amli transformator 
sho`lg`amlari ulanish guruhini yuqorida bayon qilingan takomillashtirilgan usul 
asosida aniqlash metodikasining avzalligi talabalar tushinishi uchun qulaydir. 
Shu tufayli mazkur metodikani o`qitish jarayoniga qo`llash tavsiya qilinadi.

---

55 
Yakuniy xulosa shuki, mustaqil O`zbekistonda iqtisodiy islohatlarni amalga 
oshirish va yanada rivojlantirish, xalq xo`jaligining barcha sohalarini zamonaviy 
talablar asosida tashkil etish uchun texnika yangiliklaridan foydalanish zarur. 
Texnika asbob-uskunalaridan to`g`ri va unumli foydalanishni maktab davridan 
o`rgatish maqsadga muvofiq bo`lar edi. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.A.I.Xonboboev, N.A.Xalilov «Umumiy va elektronika asoslari»
Toshkent «O`zbekiston» 2000.y 
2. I.P. Kopilov «Elektricheskie mashini» Moskva 2000.g 
3. B.N.Sergenkov, V.M.Kiselev, N.A.Akimova «Elektricheskie mashini:
Transformatorı» Moskva 1989.g 
4.B.F.Tokarev «Elektricheskie mashini» 1990.g 
5. I.N.Bulgakov «Gruppı soedineniya transformatorov» Moskva 1955.g 
6.A.S.Karimov, M.M.Mirxaidarov «Nazariy elektrotexnika» Toshkent
1959.y 
7.L.S.Jdanov, V.A.Maranjyan «Fizika kursi» Toshkent 1959.y