Əmək mühafizəsi və təhlükəsizliyi fənni, onun məqsədi və toxunduğu əsas məsələlər

 
Qaynaq və lehimləmə işlərində təhlükəsizlik tədbirləri 
 

---

Elektrik qaynağı zamanı elektrik qövsü alındığına görə ultrabənövşəyi və 
infraqırmızı şüalar görmə orqanına kəskin təsir göstərir. Parlaqlığın və 
ultrabənövşəyi şüanın təsiri gözün tor təbəqəsini, görmə sinirlərini zədələyir, bir 
neçə gün müddətində davam edən kəskin ağrı hiss olunur. Əgər bu təsir uzun 
müddətli olarsa, gözün xroniki xəstələnməsinə, hətta korluğa səbəb ola bilər. 
Infraqırmızı şüanın təsiri ilə dərinin açıq sahələri yanır. Digər tərəfdən 
elektrod yanarkən üzərindəki flüsün, qaynaq edilən metal üzərindəki yağlama 
materiallan qalıqlarınm və s. yanması nəticəsində karbon oksidi, toz və s. yaranır ki, 
bunlar da tənəffüs yolları vasitəsi ilə orqanizmə daxil olaraq zəhərlənməyə, tənəffüs 
orqanlarının zədələnməsinə səbəb ola bilər. Bundan başqa, elektrik qaynağında 70... 
120 V-a qədər gərginlik tələb olunduğu üçün gərginlik altına düşmək təhlükəsi ola 
bilər. Qaynaq zamanı elektrik qövsündən yaranan 3000...5000
0
S istilik orqanizmə 
güclü təsir göstərir. Odur ki, qaynaq sahəsinin ventilyasiya sistemi elektrik qaynağı 
aparılarkən l kq elektrod sərf olunduqda 1500...2000 m
3
/saat hava mübadiləsini 
təmin etməlidir. Qaynaq zamanı hər bir işçiyə 4,4...5m
2 
sərbəst sahə düşməlidir. 
Qaynaq stolunun və transformatorun gövdəsi yerləbirləşmə quruluşuna 
birləşdirilməlidir. Transformator kabellərinin izolyasiyası normal, eləcədə eletrod 
tutucusu standart quruluşda olmalı, kabel qayka ilə etibarh bağlanmalıdır. 
Transformator dövrəyə yalnız standart avadanlıqla qoşulub açılmalıdır. 
Qaynaqçı xüsusi maska və ya qara şüşəli eynək kimi fərdi mühafizə vasitələri, 
habelə brezent əlcək və xüsusi geyimlə təmin olunmalıdır. 
İri çən və qazanların içərisində, nəm otaqlarda və ya nəmişlik şəraitində 
qaynaq apardıqda qaynaqçı rezin əlcək və qaloş geyməli, rezin xalça, yaxud quru 
taxta ayaqaltı üzərində dayanmalıdır. 
Qaz qaynağı, əsasən, oksigen və asetilenin qarışığı ilə aparılır. İş vaxtı qaz 
balonunun çıxış borusuna reduktor bağlanmalı, onun iki manometri və kranı 
olmalıdır. Reduktordakı manometrdən biri yüksək təzyiqi, o biri isə alçaq təzyiqi 
göstərir. İş zamanı balonda 19,62.10
4
Pa təzyiq saxlanmalı, yəni, balon tam 
boşaldılmamalıdır. İş zamanı generatorun istismar qaydasının pozulması ciddi 
təhlükəli partlayış törədə bilər. Ona görə də açıq havada işlədildikdə asetilen 
generatoru adamlar az olan sahədə, qaynaqçıdan azı 10 metr aralı yerləşdirilməlidir. 
Qaynaq qapalı binalarda aparıldıqda isə asetilen generatoru odadavamlı materialdan 
tikilmiş ayrıca otaqda yerləşdirilməli və yaxşı ventilyasiyası olmalıdır. 
Generatorun konstruksiyasında karbid ovuntusundan istifadə üçün quruluş 
nəzərdə tutulmursa, həmin ovuntudan istifadə edilməməlidir. Generator karbidlə 
doldurulduqdan sonra qaz buraxırsa, bunu yalnız sabunlu su ilə yoxlamaq lazımdır. 
Karbid quru binalarda saxlanmalı, istifadə zamanı qablar ehtiyatla açılmalıdır. 
Qaynaq aparılan sahələrdə iş yeri elə təşkil olunmalıdır ki, keçidlərdən və 
avadanlığın tutduğu sahədən başqa, hər işçiyə 4...5 kv.m
2
sərbəst sahə düşsün. Qaz 
qaynağı zamanı qaynaq sahəsindəki ventilyasiya hər lm
3 
asetilen sərf olunmasına 
1000...1500 m
3
/saat hava mübadiləsini təmin etməlidir. 
Orta və ali məktəblərdə məşğələlər zamanı lehimləmə işləri də aparılır, buna 
görə müəllim lehimləmə zamanı təhlükəsizlik qaydalarım bilməli və ona şagirdlər 
tərəfındən riayət olunmasını təmin etməlidir. 

---

Lehimləmə işi yerinə yetirən şəxsdən böyük diqqətlilik, ehtiyatlılıq tələb 
olunur. Lehimləmə zamanı orqanizmin müxtəlif hissələrinin yanması, zəhərlənmə 
kimi bədbəxt hadisələr baş verə bilər. 
Lehimləmə işlərini görməzdən qabaq şagird və tələbələr tibbi müayinədən 
keçməli, müəllim və ya tədris ustasından işlə bağlı təlimat almalı, xüsusi geyim və 
fərdi mühafızə vasitələri ilə təmin olunmalıdırlar. 
Lehimləmə işləri aparılan otaqlar mövcud normativ tələblərə cavab 
verməlidir. 
İş zamanı ərinti və kimyəvi maddələri əl ilə götürmək olmaz. İşdən sonra bu 
kimyəvi maddələri, eləcə də yarımçıq qalmış işi yığışdırmaq, iş yerini sahmana 
salmaq lazımdır. 
Lehimləmə işındə 42V dərginlikli və izolə edilmiş dəstəkli elektrik 
lehimləyicisindən istifadə olunur. Gərginliyi aşağı salrnaq üçün iki sarğılı 
transformatordan istifadə olunur. 
Bərk lehimlərlə iş zamanı lehimləyici lampalardan istifadə edilməlidir. 
Lehimləmə işlərini yerinə yetirərkən şagirdlər dielektrik ayaqaltılar üzərində 
olmalıdırlar.