Eshonqulov O. E. va boshq. Genetika: Akad litseylar uchun darslik / A. E. Eshon e 99 qulov, K. N. Nishonboyev, M. Bosimov

II. 
Genom mutatsiyalarining ikkinchi xili aneuploidiya yoki
geteroploidiyadir.
Bunda xromosomalar to ‘plamida qandaydir xro- 
mosomaning kamayishi yoki ortishi kuzatiladi. Agar gomolog xro- 
mosomalardan bittasi kamaysa 
monosomiya (2n — 1),
bitta gomolog 
xromosoma ortiq bo ‘lsa — 
trisomiya (2n
+ 
1),
gomolog xromoso­
malar soni ikkidan ko‘proq ortsa — 
polisomiya (2n
+ 
n)
deyiladi.
Aneuploidiyalar autosomalarda ham va geterosomalarda ham 
kuzatilishi mumkin.
Aneuploidiyalar meyozda ayrim xromosomalar ajralishini 
buzilishi natijasida kelib chiqadi. Xromosomalar ajralishi buzi- 
lishlari somatik hujayralarda mitozda ham kuzatilishi mumkin. 
Buning natijasida mozaik (xromosomalar soni har xil) hujayralar 
hosil bo ‘ladi.
15-§. Xromosoma mutatsiyalari
Xrom osoma m utatsiyalari
— xromosomalarning tuzilishini 
o‘zgarishi natijasida kelib chiqadi. Ular 
xromosoma aberratsiyalari
deb ham ataladi. Bu mutatsiyalarda xromosomalarda genlar soni va 
lokalizatsiyasi (joylashishi) o ‘zgaradi.
Ular xromosoma ichi va xromosomalararo mutatsiyalarga 
bo‘linadi 
(11-jadval).

---

67
11-j a d v a l
Xromosoma mutatsiyalari
Xromosomalararo
Translokatsiya
Inversiya Duplikatsiya 
Deletsiya
46, XX, t (15+21) 
46, XX, 5p —
46, XY, t (15+21) 
Xromosoma 
Xromosoma 
46, XY, 5p —
qismi uzilib, 
ayrim 
(«mushuk ching‘irig‘i»
Daun sindromining 180° ga aylanib qismlarining 
sindromi)
translokatsiya 
joylashishi 
ko‘p
varianti 
takrorlanishi
Xromosomalar ichi mutatsiyalariga, inversiya, duplikatsiya va 
deletsiya misol bo‘ladi