Sanoati. Rossiya ko‘mir, neft, tabiiy gaz qazib olishda, elektr energiya,
meneral o‘g‘it, gazlama, po‘lat, prokat, sement ishlab chiqarishda dunyoda oldingi
o‘rinlarda turadi. 2000-yilda 400 mln. tonna neft va sal kam 600 mlrd. kub. metr
tabiiy gaz hamda 280 mln. tonna ko‘mir qazib chiqarildi.
Neftning ko‘p qismi Volga bo‘yi – Ural regionida, G‘arbiy Sibir, Saxalin va
boshqa joylardan qazib olinadi. Neftni aksariyat qismini «LUKOYL», «Slavneft»,
«Rosneft», «Bashneftexim» kompaniyalarining korxonalarida qayta ishlanadi. Qazib
olingan neftning 99,5% i «Transneft» birlashmasining magistral quvurlari (jami
uzunligi 48,5ming km) orqali tashib beriladi. Aniqlangan gaz zaxiralari bo‘yicha
Rossiya dunyoda birinchi o‘rinda (32% dan ko‘proq) turadi va dunyoda qazib
olinayotgan gazning 30% ni ta’minlaydi. Tabiiy gazning asosiy qismi Yamal - Nenes
muxtor okrugidagi Urengoy, Yamburg, Zapolyari, konlaridan olinadi. Jami gazning
94% ni «Gazprom» birlashmasi qazib chiqaradi. Magistral quvurlarining asosiy
tizimlari – G‘arbiy Sibirdagi gazga boy yerlardan, Volgabo‘yidan, Uraldan, SHimoliy
Kavkazdan gazni Markaziy Rossiyaga hamda Xorijga yuboradi.
Ko‘mir zaxiralari 22 yirik ko‘mir xavzasida va 115 ta alohida konda
joylashgan. Ko‘zbass va Pichora, Kansk – Achinsk, Janubiy Yakutya xavzalari
Rossiyaning eng yirik konlari hisoblanadi. 2000 yilda 290 mln tonna ko‘mir qazib
olindi.
Elektr energiya ishlab chiqarish bo‘yicha Rossiya dunyoda AQSH dan keyingi
o‘rinda turadi (2000 yilda 910 mlrd kvt/s, 2001 yilda 888 mlrd kVt/s). Elektr
73
quvvatining eng katta qismi issiqlik stansiyalarida ishlab chiqaradi (70% dan ortiq).
GES larning hissasi 18%, AESlarning hissasi esa 12%ga teng.
Metallurgiya mamlakat sanoatining eng rivojlangan tarmoqlaridan biri 2000
yilda 80 mln.t. temir rudasi qazib olindi va 42 mln t. cho‘yan, 51,6 mln.t. po‘lat
eritildi. Bu ko‘rsatkich bo‘yicha Yaponiya, Xitoy va AQSH dan keyin to‘rtinchi
o‘rinni egalladi. Qora metallurgiya markazlari – Ural, Markaziy Qorato‘proq va
G‘arbiy Sibir iqtisodiy rayonlarida jamlangan. Yirik markazlari Nijniy Tagil,
Magnitogarsk, CHelyabinsk, Novotroitsk , Novokuznetsk va boshqalar.
Qalay, miss, qo‘rg‘oshin, Rux, alyuminiy, volfram, nikel, molibden rangli
metallurgiyani eng muhim mahsulotlaridir. Uning asosiy markazlari: Norilsk,
Krasnoyarsk, Irkutsk, Sayanogorsk va boshqalar.
Mashinasozlik Rossiyaning hamma iqtisodiy rayonlarida mavjud. Energetika,
transport, Kimyo, neft mashinasozligi, avivsiya va raketa – kosmos sanoati, radio-
elektronika, elektrotexnika sanoati mashinasozligi, priborsozlik va kemasozlik kabi
tarmoqlar tez rivojlandi. Stanoksozlik mahsulotlari Markaziy, SHimoliy-G‘arbiy
iqtisodiy rayonlarda va Uralda ishlab chiqariladi. Rossiyaning avtomobil sanoati
engil avtomashinalar, yuk mashinalari, avtobuslar, trolleybuslar, ishlab chiqaradi. Bu
tarmoqning eng yirik korxonalari Moskva, Yaroslav va Nijniy Novgoroda qurilgan
edi. Hozirda Ijevsk, Miass, Ulyanovsk, Moskva, Tolyatti shaharlardagi korxonalarda
engil ishlab chiqariladi. Engels shahrida (Saratov oblasti) troleybuslar ishlab
chiqariladi.
Samolyotsozlik Moskva, Qozon, Samara, Voronej, Saratov, Rostov-Don,
Taganrog kabi yirik sanoat markazlarida rivojlangan. Rossiyaning 72 subyektida
mudofaa sanoati tarmoqlarining 1700 korxona va tashkiloti bor.
Kimyo sanoati. Superfosfat sanoatining eng yirik korxoanalari Voskresensk,
Sanob-Peterburgda, azot o‘g‘itlari ishlab chiqarish bo‘yicha Djerjinsk, Berezniki
kombinatlarida rivojlangan. Hozirgi vaqtda sun’iy va sintetik tola ishlab chiqarish
rivojlanmoqda.
O‘rmon sanoati. Umumiy o‘rmon maydonlari 766 mln.ga ni tashkil etgan
holda, dunyodagi yog‘och zahiralarining 22 % Rossiyaga to‘g‘ri keladi. Rossiya
74
o‘rmon sanoati yog‘och tayyorlash, yog‘ochsozlik, sellyuloza – qog‘oz, gidroliz va
yog‘och kimyosi tarmoqlarini o‘z ichiga oladi. Arxangelsk, Siktivkar, Enisiy, Bradsi,
AShur o‘rmon sanoati majmualari barpo etilgan.
Engil sanoatda to‘qimachilik yetakchi o‘rinda. Uning yirik markazlari bo‘lgan
Ivanova, Moskva, Yaroslavl, Orexova – Zuevo, Tver shaharlarida ip, zig‘ir, shoyi,
jun gazlamaning aksariyat qismi ishlab chiqariladi. Oziq-ovqat sanoati barcha
iqtisodiy rayonlarda rivojlangan. SHimoliy va Uzoq sharqda, Qora, Azov va Kasbiy
dengizlari atrofida yirik baliq sanoati korxonalari mavjud.
Dostları ilə paylaş: |