Fanidan Amaliy mashg’ulotlar

Ishlatilishi
. Hozirgi vaqtda Yaponiyada steviozid moddasi konditer sanoatida, 
salqin ichimliklar, sharbat, saqich, har xil shirinliklar va konserva tayyorlashda shakar 
o‗rniga keng miqyosda ishlatib kelinmoqda. Steviozid moddasini dori-darmon 
sifatida qandli diabeti kasalligiga va modda almashinishi buzilishi bilan bog‗liq bo‗lgan 
boshqa kasalliklarga qarshi ishlatish mumkin.
O‘stirish texnologiyasi.
Vatani janubiy Amerika bo‗lganligi sababli steviya 
o‗simligini O‗zbekistonda urug‗i bilan ko'paytirib bo‗lmaydi. Chunki u qisqa kunli 
o‗simlik Urug‗i bizning uzun kunli sharoitimizda to‗liq pishib yetishishga ulgurmaydi. 
Shuning uchun uni urug'idan ko‗paytirishga nisbatan qalamchalardan ko‗paytirish oson. 
Issiqxonada eni 120 sm, uzunligi esa sharoitga qarab belgilangan, erdan 80 - 100 sm 

---

~ 105 ~ 
balandlikdagi yashiklar quriladi. Uning ikki tomonidan yurish uchun yo‗laklar 
qoldiriladi. Yashikdagi tuproqqa issiqlik tarqatish uchun uzunasiga diametri 40-45 mmli 
quvurlardan 2 yoki 3 qator yotqiziladi, so‗ngra 8-10 sm qalinlikda chirigan go‗ng, 
ustidan 5-6 sm qalinlikda yuvilgan sof yirik qum solinadi. Qum yaxshilab 
namlantiriladi. Yashikning ikki yon tomonidan diametri 15-20 mmli quvurlar, 
quvurlarga esa purkagichlar o‗rnatiladi. Purkagichlar maxsus nasos yordamida 
ishlatiladi.
Har 80-90 sm oraliqda ternirdan yashikka moslashtirib yasalgan yoy o‗matiladi. 
Yoyning yuqori qismidan uzunasiga 5 qator sim tortiladi. Ustiga bir qavat kanop 
sholcha, uning ustidan polietilen plyonka yopiladi. Qalamchalar quyidagi usulda 
tayyorlanadi: yashiklar ichiga chirigan, tozalangan go‗ng solinib, ustiga polietilen 
plyonka bilan berkitiladi. Plyonka ichiga 70-80 sm balandlikda har 1,2-2,0 m oraliqda 
maxsus yoritkich lampa o‗matiladi. Chunki ular ultrabinafsha nurlar beradi 
hamda ma‘lum darajada issiqlik tarqatadi. Tayyorlangan yashikka steviya o‗simligining 
bir- uch yillik tomirli onalik o‗simligi ekiladi va undan qalamchalar tayyorlanadi. 
Plyonka ichidagi yoritgich ertalab soat 6:00 – 9:00 da, kechqurun 18:00-23:00 yoqiladi. 
Bo‗yi 10-15 sm bo‗lgan onalik o‗simligidan qalamchalar olish mumkin. Buning uchun 
uni har bir shoxida pastki ikki bo‗g‗imi qoldirilib, o‗tkir lezviya yoki qaychi 
bilan kesib olinadi va o‗sish nuqtasi yuqoriga qaratilgan holda chelakdagi sovuq suvga 
solinadi. 
Ekilgan qalamchalardan tezroq tomirchalar hosil bo‗lishi uchun ular maxsus 
o‗stiruvchi moddalar (IUK- indoliluksus kislota) bilan ishlanadi va yashikdagi qumga
2-3 sm chuqurlikda 5x3 yoki 4x2 sm qilib ekiladi. Qish va kuz fasllarida tumanli 
qurilmaga ekilgan qalamcha 1820 kunda ildiz chiqaradi. Steviya qalamchasini tuman 
hosil qilish qurilmasidagi qumga ekilgan paytdan hisoblanganda 20 kungacha dalaga 
ekish uchun tayyorlash, ya‘ni chiniqtirish boshlanadi.
Chiniqtirish uchun qalamcha qurilma ichidagi, yuqori havo namligidan tabiiy 
havo namligiga va quyoshning ultrabinafsha nuriga o‗rgatiladi. Chiniqtirib tayyorlangan 
qurilmada o‗sayotgan steviya ko'chatini maxsus yumshatgich yordamida tubini 
yumshatgan hamda ehtiyotkorlik bilan yuqoriga ko'tarib, so‗ngra sug‗irib olish lozim. 
Ko‗chatni ekishdan oldin erni yaxshilab tekislab, chirigan go‗ng solgan xolda chizellash 
va boronalash zarur. Tuproq harorati 14- 15°C bo‗lganda egat olinib ekishga 
kirishish mumkin. Iqlim sharoitiga va tuproqning mexanik tarkibiga qarab steviya 
niholini quyidagi sxemada ekishni tavsiya qilamiz: 90x15-1; 90x20-1; 70x20-1
60x25-1.