Fənn: Azərbaycan tarixi Şöbə: “Tibb bacısı işi” 2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci

Fənn: Azərbaycan tarixi 
 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci 
 41 
1917-ci il oktyabrın 25-də Petroqradda bolşevik çevrilişi nəticəsində Müvəqqəti hökumət 
çevrildi. Oktyabrın 25-26-da Smolnıda keçirilən II Sovetler qurultayından sonra V.İ.Lenin başda 
olmaqla sovet diktaturasının əsası qoyuldu. 
Bundan sonra Azarbaycanda başlayan istiqlaliyyət uğrunda mübarizə 1918-ci ilin may ayında 
milli dövlətçiliyin bərpası ilə nəticələndi. 

---

Fənn: Azərbaycan tarixi 
 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci 
 42 
MÖVZU 21 
 
AXC-in yaranması və fəaliyyəti. Parlament və dövlət quruculuğu. 
Rusiyanın Aprel istilası və AXC-in süqutu. Azərbaycan 
Cümhuriyyətinin yaradılması. 
1918-ci ilin yazında Cənubi Qafqaz hökumətinin Türkiyəyə müharibə elan etməsi və 
azərbaycanlıların mart soyqırımına məruz qalması Azərbaycan Cümhuriyyətinin yaranmasını zəruri 
etdi. 
1918-ci il mayın 26-da Gürcüstanın seymdən çıxmaq haqqında bəyanatından sonra Zaqafqaziya 
Seymi özünün buraxdığını elan etdi. 
Mayın 27-də M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycan fraksiyasının yaratdığı müvəqqəti Milli Şuranın sədri 
seçildi. 1918-ci il mayın 28-də Tiflisdə qəbul etdiyi ―İstiqlaliyyət bəyannaməsi‖ ilə XIX əsrin 
əvvəlində itirilmiş dövlətçiliyimiz Azərbaycan Cümhuriyyəti formasında bərpa olundu. 
―İstiqlaliyyət bəyannaməsinin‖ əsas müddəaları bunlardır. 
1) Azərbaycan tam hüquqlu və müstəqil dövlətdir. Ali hakimiyyət Azərbaycan xalqına məxsusdur. 
2) Müstəqil Azərbaycanın siyasi quruluş forması cümhuriyyətdir. 
3) Azərbaycan cümhuriyyəti beynəlxalq birliyin bütün üzvləri xüsusən qonşu xalqı və dövlətlərlə 
dostluq əlaqələri yaradılacaqdır. 
4) Bütün vətəndaşlara tam vətəndaşlıq və siyasi hüquqlar verir. 
5) Bütün xalqların sərbəst inkişafına şərait yaradılacaqdır. 
6) Məclisi Müəssisənin çağırılmasına qədər ali hakimiyyət Milli Şura və Milli Şuranın qarşısında 
cavabdeh olan Müvəqəti hökumət sayılır. 
30 may 1918-də Azərbaycan Cümhuriyyətinin yaranması haqqında dünya dövlətlərinə 
radioteleqramlar göndərilib. Dünyanın aparıcı dövlətlərinin Xarici İşlər Nazirlikləri Azərbaycanda 
Müstəqil Respublikanın yaradılması haqqında informasiya aldılar. Radioteleqramlar İstanbula, Berlinə, 
Vyanaya, Parisə, Londona, Romaya, Vaşinqtona, Sofiyaya, Buxarestə, Tehrana, Madridə, Moskvaya, 
Stokholma, Tokioya və digər paytaxtlara göndərilmişdi. 
Bakı şəhəri Stepan Şaumyanın başçılığı altında Bolşevik Bakı Soveti və Daşnak silahlı 
dəstələrinin nəzarətində olduğu üçün, Azərbaycan höküməti müvəqqəti olaraq Gəncə şəhərində 
yerləşmişdir. 
4 iyun 1918-də Batumda aparılan danışıqların yekunu olaraq Xalq Cümhuriyyəti ilə Osmanlı 
arasında ―Sülh və dostluq haqqında‖ müqavilə imzalanıb. Müqaviləni Azərbaycan tərəfdən Milli 
Şuranın sədri M.Rəsulzadə və xarici işlər naziri M.Hacınski, Osmanlı tərəfdən Ədliyyə naziri Xəlil bəy 
və Qafqaz cəbhəsinin komandanı Vahib paşa imzalamışdı. Bu müqavilə ilə Xalq Cümhuriyyəti birinci 
olaraq Osmanlı tərəfindən tanınıb. Müqavilədə Osmanlı dövləti Xalq Cümhuriyyətinə hərbi yardım 
göstərmək barədə öhdəlik götürüb. 
17 iyun 1918-də Gəncədə ilk iclasını keçirən Azərbaycan Milli Şurası ölkədə yaranmış ağır 
vəziyyəti nəzərə alaraq öz fəaliyyətini dayandırmaq və yeni parlament (Müəssislər Məclisi) 
çağırılanadək bütün hakimiyyəti (qanunvericilik və icra) Nazirlər Şurasına vermək barədə qərar qəbul 
edib. Bu Nuru paşanın tələbi idi. Həmin gün Fətəli xan Xoyskinin başçılıq etdiyi Nazirlər Şurası istefa 
verib və onun rəhbərliyi ilə ikinci hökumət qurulub. 
24 iyun 1918-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ilk bayrağı qəbul edilib. Hökumətin qərarı 
ilə qırmızı parça üzərində ağ rəngli aypara və səkkizguşəli ulduz təsvir edilmiş bayraq Cümhuriyyətin 
müvəqqəti rəmzi elan edilib. Azərbaycanın indiki üçrəngli (mavi, qırmızı, yaşıl) bayrağı isə dövlət 
rəmzi olaraq 1918-ci ilin noyabrın 9-da qəbul edildi. 
26 iyun 1918-də Cümhuriyyətin hökuməti Azərbaycanın ilk Milli Ordu hissəsinin-əlahiddə 
diviziyanın yaradılması barədə qərar qəbul edib. Həmin dövrdə Cümhuriyyət hökumətinin tabeliyində 
olan hərbi qüvvələr türk (Osmanlı) ordu hissələri ilə birlikdə (―Qafqaz İslam Ordusu‖) Nuru paşanın 
komandanlığı altında ―Bakı Kommunası‖nın qoşunları ilə qızğın döyüşlər aparırdı. Cümhuriyyətin 
Hərbi Nazirliyinin təşkili barədə qərar bir qədər sonra, avqustun 1-də verildi. Nazirlik özü isə 1918-ci 

---