Feyruz Bağırov
Yüklə 2,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“ Su axar yolun tapar.” (Atalar sözü) Kəhrizlər Kəhriz insanların yaradıcı fəaliyyəti nəticəsində, yeraltı suları öz axını ilə yer səthinə çıxaran meliorativ sistemlərə deyilir. Kəhrizlər insanın yaratdığı möcüzələrdən biridir. Rəvayətlərə görə dünyanın Birinci kəhrizi Məkkə şəhərində olan Zəm-zəm suyu hesab olunur. Təsadüfi deyil ki, Quranda 26 surədə 38 dəfə kəhrizə işarə olunub. Ayələrdə belə yazılmışdır ki, «cənnətdə ağacların altından su axır». Məhəmməd peyğəmbərin(s.ə.s.) suya münasibətidə maraqlıdır. O bütün yer üzündə rast gəlinən suları, qızı Fatmeyi – Zəhranın kəbininə kəsmişdir. O vaxtdan başlayaraq kəhrizlər də islami qaydalara görə müqəddəs su abidələri adlandırılmış, onları çirkləndirmək, uçurmaq böyük günah sayılmışdır. Bu adətlər bu gün də qalmaqdadır. Kəhrizlər hesabına susuz səhralar yaşıllaşır, yaşayış məntəqələri salınır, bir sözlə ekoloji aləmdə böyük dəyişikliklər baş verir. Bu halda istifadə olunan kəhrizlər ta qədimdən su probleminin həllində mühim rol oynamışdır. Heç bir enerji almadan, mexaniki qüvvə sərf etmədən, ekoloji təmiz su mənbəyi olan kəhrizlərin potensial imkanı böyükdür. Bu səbəbdən onların tədqiqinin, ekoloji aləmdəki rolunun müəyyən edilməsinin böyük elmi-praktik əhəmiyyəti vardır. Naxçıvan Muxtar Respublikasının rayonları üzrə kəhrizlərin bəzi ölçüləri və sərflərin təhlili (Ə. G. Quliyevə görə, 2006) XX əsrin ortalarındak ıstifadə vəziyyəti R ayo nl ar K əhr iz o lan kə nd lə ri n sa yı K əhr izl ərin say ı K əhr iz k ür əl əri ni n uzu nl uğ u m -l ə Q uyu lar ın say ı K əhr izl ərin say ı S ərfl ər l/san Kəngərli 10 169 55108 1869 164 1033,4 Ordubad 14 102 43708 1481 87 566,9 Babək 25 80 44804 1586 57 832,5 Culfa 13 31 12838 518 28 178,4 Şərur 9 15 5250 202 7 41,0 Şəhbuz 6 10 2173 95 10 70,0 Cəmi 79 407 163817 5699 353 2722,2 Kəhriz-yeraltı suları toplayaraq yer səthinə arxlar vasitəsilə axıdılan hidrotexniki su qurğusudur. Kəhrizləri qazan ustalara kan-kan deyirlər. Ustalar əvvəlcə şaquli vəziyyətdə “güman quyusu” qazaraq, torpaq altındakı sulu qata çatdıqda su gələn tərəfin əksinə üfüqü lağımlar (kanlar) qazırlar. Sonradan həmin istiqamətdə bir neçə (hətta yüzdən artıq) quyular qazılaraq lağımlar vasitəsilə onları birləşdirirlər. Lağımların hündürlüyü 1,2-1,4 metr, eni isə 0,6-0,8 metr ölçüsündə olur. Əhalini süzülmüş təmiz su ilə təmin etmək üçün kəhrizlər əsas su mənbələridir. Bu gün kəhriz sistemləri və onların üzərində olan memarlıq abidələrinin bərpa və təmirinə dair heç bir normativ hüquqi aktlar və sənədlərə təsadüf olunmur. Baxmayaraq iş yealtı işlərə aid olduğundan burada təhlükəsizlik qaydalarına dair müvafiq təlimatlar qanunlar olmalıdır. 25 Onu demək istərdimki, bugünki kəhriz bərpa işlərinin aparılması bir növ özfəaliyyət xarakterlidir. Hər kəs özü bildiyi kimi kəhrizi bərpa edir, onun üzərində işin prinsipinə zidd inşaat işləri aparır, nəticədə kəhrizin gələcək fəaliyyəti üçün problemlər yaradırlar. Son illərdə yeraltı sulardan istifadə və onların mühafizəsinə dair görülən işlərə baxmayaraq kəhiz sistemlərinin sıradan çıxması ilə yeraltı suların çirklənməsi baş verməkdədir. Yaşayış məntəqələrində bunlar problem yaratmağa başlamışlar. Kəhriz sistemləri və onların qidalanma mənbələri ətrafında qazılan subartezian quyular kəhriz sistemləri üçün problem yaratmışdır. Subartezian quyuların fəaliyyəti nəticəsində qidalanma mənbələri ətrafında yeraltı suların rejimi dəyişmiş kəhrizlər sıradan çıxmışlar. Fəndgir işbaz hidrogeoloqların «çevik su çıxarma üsulu» məhz babalarımızın təcrübəsi əsasında işləyən kəhrizlərin sıradan çıxarılmasına xidmət etmişdir. Deməli kəhriz sistemləri yayılmış Kəngərli, Ordubad və s. rayonlarda subartezian quyuların qazılmasında olduqca diqqətli olmalıyıq. Naxçıvan şəhərində indi də fəaliyyətdə olan kəhrizlər vardır ki, onlara vəsait qoyan xeyriyyəçilərin adları ilə adlandırmışlar. Həmin kəhrizlər Cəfərquluxan, Qızxanım, Mirzəbədəl, Korkişi, Qələndər, Kərbəlayi Musa, Sarbanlar (Mirişağa), Çuxur, Məşhədi Tahir, Ağaməli (xan), Şahbazağa, Cığatay, Cənənbər və başqalarıdır. Haliyyədə Muxtar Respublika Kəhrizlər İdarəsi tərəfindən milli sərvətlərimiz olan kəhriz təmir-bərpa olqunaraq su potensialını artmaqla xalqın istifadəsinə verilir. 26 “Su! Səni təsvir etmək qeyri-mümkündür. Çünkü sən həyatın özüsən... Sən düyanın ən böyük sərvətisən. (Antuan Sent-Ekzüperi.) Mineral bulaqlar Naxçıvan Muxtar Respublikasında 200-dan artıq mineral bulaqlar vardır. Onların əksəriyyəti Şərqi Arpaçay, Naxçıvançay, Əlincəçay, Gilançay, Ordubadçay və Qaradərə ilə Əyilis çaylarının vadilərindədir. Ərazidəki mineral bulaqlar ən qədim geoloji dövrlərin süxurlarından (onların yaşı 400 mln.-700 min il arasındadır) çıxırlar. El arasında yerin təkindən çıxan qazlı sulara “Tanrı möcüzəsi” kimi inam gətirilərək, “yel suyu”, “sirli su”, “şor su” və başqa adlar deyilmişdir. 1843-cü ildən başlayaraq bu cür sular diqqəti cəlb etməklə sonrakı əsrlərdə mükəmməl öyrənilmişdir. Naxçıvan çuxurunda olan mineral sular 6 tipə, 16 sinfə və 33 növə ayrılmışlar. Suların 98 %-i karbon qazlı olub, hidrokarbonatlı mineral sulara aiddir. Təbii mineral suların temperaturu +8-22 Cº arasındadır. Sirab və Darıdağdakı mexaniki üsulla qazılmış borularla çıxan mineral suların temperaturu isə +50-60 Cº arasındadır. Bütün Azərbaycanda olan mineral suların 35 %-i Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazilərindədir. Mineral suların ion tərkiblərində Ca (kalsium) qələvilər, Na+K və Mg kationları ilə birlikdə HCO 3 (hidrokarbonat), SO 4 (sulfat) və Cl (xlor) anionları da vardır. Naxçıvan MR-da mövcud mineral bulaqlarından gün ərzində (sutkada) 24 milyon litr su axıb gedir. Culfa rayonunda 85 mineral bulaq (onlardan 42-si mexaniki üsul ilə qazılmışdır), Ordubad rayonunda isə 29 mineral bulaq vardır. Darıdağ mineral bulaqları qurupundan sutkada 3125783 litr termal mineral su axıb gedir. Həmin suların bir neçəsi fontanla yer səthinə çıxırlar. Darıdağ mərgümüşlü mineral suları, dünyada məşhur olan İtaliyadakı “Cənubi Tirol”, “Ronçenyo”, Fransadakı “Lua-bulbul” mərgümüşlü mineral sularından istər keyfiyyət və istərsə də çıxma debütünə görə çoxdur. Şahbuz rayonu ərazisində 50 mineral bulaq vardır ki, onların içərisindəki “Badamlı” mineral suyu soyuq, şəffaf, iysiz və dadlıdır. Ərazidəki bulaqların birlikdə sutkalıq (rayon üzrə) debütü (su sərfi) 2750640 litrdir. “Badamlı” mineral suyu qaraciyər və öd kisəsi xəstəliklərinə qarşı müalicəsində xeyirlidir. Həmin suların tərkibi Rusiyadakı (Şimali Qafqaz) Kislovodsk şəhərindəki “Narzan” mineral suyu ilə eyni tərkiblidir. Babək rayonunda 50 mineral bulaqlar elmi şəkildə öyrənilmişdir ki, onların 27-si mexaniki üsul ilə qazılmışdır. Rayondakı “Sirab” mineral bulaqlarının gündəlik debütü (su sərfi) 22477265 litrdir. “Sirab” suyu müalicə əhəmiyyətinə görə rayondakı “Qahab”, “Vayxır”, “Cəhri” və “Qızılvəng” mineral sularından üstündür. Şərur rayonunda mineral bulaqlar azlıq təşkil etsə də, ərazidəki 7 mineral bulağın sutkalıq debütləri(su sərfi) 1,5 milyon litrə çatır. Kəngərli rayonunda mineral bulaqlar azdır. Əsasən Araz çayı sahilində və Şaxtaxtı kəndindəki suların tərkibləri hidrogen sulfidlidir. Zəif minerallaşmış mineral suların sutkalıq debütü(su sərfi) 50 m³- dir. 27 Sədərək rayonunda mineral su mənbələri azlıq təşkil edir. Araz çayı sahilindəki “Bahadur” mineral suyu, tərkibinə görə Muxtar Respublikada yeganə hidrokarbonatlı-maqneziumludur. Bulaq suyu orta dərəcədə minerallaşaraq sutkalıq debütü(su sərfi) 150 m³-dir. Culfa rayonu əraziləri xüsusilə Araz və Əlincə çayları vadiləri boyunca soyuq sulu mineral bulaqlar vardır. Rayon mərkəzinə yaxın yerdə Darıdağın cənub ətəklərində isti sulu (termal) mərgümüşlü mineral bulaqları qaynayır. 1947-ci ildən “Badamlı” və “Darıdağ” balneoloji müalicəxanaları fəaliyyət göstərirlər. Sənaye üsulu ilə haliyyədə “Badamlı”, “Vayxır”, “Sirab” və “Gülüstan” mineral suları qablaşdırılaraq kütləvi şəkildə istehsal olunmaqdadır. Biləv mineral bulağı. Ordubad rayonu ərazisində Biləv kəndindən 15 km şimal-şərqdə Ulu çayın sol sahilindədir. Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,5 M 2,0 HCO 3 75 SO 4 14 .pH 5,9; D 20,0 m³/gün, T 18 Cº (Na+K) 51 Ca 32 Zəif minerallaşmış karbon qazlı, hidrokarbonatlı və natriumlu-kalsiumlu su mədə-bağırsaq xəstəliklərinin müalicəsi üçün əhəmiyyətlidir. Bist mineral bulağı. Ordubad rayonu ərazisindəki Bist kəndindən 350 metr aralı Ələhi çayının dərəsindədir. Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,1 M 3,9 HCO 3 76 SO 4 14 .pH 5,6; D 35 m³/gün, T 18 Cº Ca 61 Mg 33 Karbon qazlı zəif minerallaşmış su daxili xəstəliklərin müalicəsi üçün əhəmiyyətlidir. Dəstə mineral bulağı. Ordubad rayonu ərazisində Dəstə dəmiryolu stansiyasından cənub-qərbdə Araz çayı sahilindən çıxaraq axıb çaya tökülür. Kimyəvi tərkibi: CO 2 0,7 M 1,4 HCO 3 61 SO 4 32_____ .pH 6,5; D 15 m³/gün, T 18 Cº Ca 61 (Na+K) 21 Mg 18 1961-ci ildə ərazidə iki quyu qazılaraq boru ilə yüksək minerallı karbonqazlı-xlorlu-hidrokarbonatlı- natriumlu su çıxmışdır. Kimyəvi tərkibi: CO 2 0,8 M 18,5 Cl 66 HCO 3 31 .pH 6,6; D 150 m³/gün, T 20 Cº (Na+K) 0,3 Karbonqazlı yüksək minerallaşmış su daxili xəstəliklərin müalicəsi üçün əhəmiyyətlidir. Ələhi mineral bulağı. Ordubad rayonu ərazisində Ələhi kəndindən 500 metr cənub-qərbdə, Gilançay dərəsində qoşa bulaqlardan ibarətdir. Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,3 M 3,6 HCO 3 79 SO 4 12_____ .pH 6,1; D 21 m³/gün, T 13,5 Cº (Na+K) 38 Ca 33 Mg 28 28 Zəif minerallaşmış bulaq suyunun tərkibi Gürcüstandakı “Barjomi” mineral suyuna oxşardır. Həmin su daxili xəstəliklərin müalicəsi üçün əhəmiyyətlidir. Gənzə mineral bulağı. Ordubad rayon mərkəzindən 6 km şimal-şərqdə Anabad kəndi yaxınlığında Gənzə çayının sahil qumlarından çıxır. Suyu şəffaf, turşməzə, ləzzətli və içməklə doymaq olmur. Kimyəvi tərkibi: CO 2 0,22 M 5,6 HCO 3 53 SO 4 30 Cl 17 .pH 7,5; D 160 m³/gün, T 15 Cº (Na+K) 41 Ca 21 Mg 38 Su orta dərəcədə minerallaşmış, Rusiyanın (Şimali Qafqaz) “Jeleznovodsk” mineral suyunun analoqudur. Gənzə mineral bulaqlarından (bir neçə bulaq vardır) Ordubad rayonunda ən yaxşısı olmaqla, süfrə suyu kimi istifadə olunur. Kilit mineral bulağı. Ordubad rayonu ərazisindəki Kilit kəndi yaxınlığında iki yerdən çıxan mineral bulaqlardır. Kimyəvi tərkibi: CO 2 07 M 2,2 HCO 3 87 ___.pH 6,5; D 20 m³/gün, T 16 Cº Ca 60 Mg 30 Zəif minerallaşmış karbonqazlı su Rusiyadakı “Darasun” (Çita vilayəti) tipli olaraq müalicə məqsədilə istifadə edilir. Kotam mineral bulağı. Ordubad rayon mərkəzindən 8 km şərqdə Kotamçayın dərin dərəsində, Kotam kəndindən 5 km aralıdadır. Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,0 M 1,8 HCO 3 91 ______.pH 7,7; D 25 m³/gün, T 14,5 Cº Ca 85 (Na+K) 10 Zəif minerallaşmış karbonqazlı suyun tərkibində hidrokarbonatla kalsium duzları vardır. Daxili xəstəliklərin müalicəsində (sutkada 0,5 litr 18-20 Cº) içilməsi əhəmiyyətlidir. Nəsirvaz mineral bulağı. Ordubad rayonu ərazisində okean səviyyəsindən 2400 m. yüksəklikdə Nəsirvaz kəndində bir neçə yerdən bulaqlar qaynayıb çıxırlar. Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,4 M 1,5 HCO 3 68 SO 4 21 _____.pH 6,2; D 330 m³/gün, T 15 Cº (Na+K) 36 Ca 35 Mg 29 Zəif minerallaşmış karbonqazlı hidrokarbonatlı sulfatlı, natriumlu-kalsiumlu-maqneziumlu sudur. Tərkibi Rusiyanın Kislovodskdəki (Şimali Qafqaz) “Narzan” tipli mineral suyunun analoqu olmaqla, daxili xəstəliklərin müalicəsi üçün əhəmiyyətlidir. Nüsnüs mineral bulağı. Ordubad rayonu ərazisində Nüsnüs kəndindən 600 metr qərbdə, rayon mərkəzindən 7 km aralı Şamxalçayın sahilindədir. 29 Kimyəvi tərkibi: CO 2 0,8 M 0,6 HCO 3 87 SO 4 10.pH 6,2; D 100 m³/gün, T 12 Cº Ca 81 Mg 17 Zəif minerallaşaraq, hidrokarbonatlı-kalsiumlu-karbonqazlıdır. Mineral su daxili xəstəliklərin müalicəsi üçün əhəmiyyətlidir. Parağa mineral bulağı. Ordubad rayonu ərazisində Parağa kəndindən 1,5 km aralı, okean səviyyəsindən 1785 m. yüksəklikdə üç yerdən qaynayaraq çıxır. Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,8 M 1,7 HCO 3 13 SO 4 85.pH 6,5; D 90 m³/gün, T 13 Cº Ca 77 Mg 20 Zəif minerallaşmış sulfatlı, kalsiumlu-maqneziumlu su daxili xəstəliklərin müalicəsində (18-20 Cº) istifadəsi əhəmiyyətlidir. Pəzməri mineral bulağı. Ordubad rayonundakı Pəzməri kəndinin yaxınlığında “Pəzməri təpəsi”ndədir. Bura rayon mərkəzindən 37 km (Ordubad-Unus yolunda) məsafədə dağ yolu gəlir. Zəif minerallaşmış karbonqazlı suyun dadı turşməzə olaraq (2-27 mq/litr ekvivalentdədir) coddur. Kimyəvi tərkibi: CO 2 0,7 M 1,5 HCO 3 64 SO 4 28.pH 6,4; D 43 m³/gün, T 13 Cº Ca 72 (Na+K) 23 Daxili xəstəliklərin müalicəsində (sutkada 1 litr (18-20 Cº) içmək) əhəmiyyətlidir. Tivi mineral bulağı. Ordubad rayonu ərazisindəki Tivi kəndində çoxsaylı mineral bulaqlar vardır. Kəndə dağ yolları ilə Ordubaddan 60 km-lik məsafədə təzə yol çəkilmişdir. Tivi kəndi Süzgün çayın üstündə Ordubad-Bist yolunun şimal-şərqindədir. Kənddəki mineral bulaqlardan biri Rusiyanın Kislovodskdəki (Şimali Qafqaz) “Narzan” tipli mineral suyunun analoqudur. Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,5 M 4,4 HCO 3 72 SO 4 15 Cl 13 .pH 5,7; D 2000 m³/gün, T 9 Cº (Na+K) 14 Ca 53 Mg 33 Zəif minerallaşmış karbonqazlı sudan daxili xəstəliklərin müalicəsində (18-20 Cº) içmək əhəmiyyətlidir. Ametist (Ametustos) mineral bulağı. Şahbuz rayonundakı Gömür kəndindən 7 km aralıdakı dərədədir. Oksidlər sinfinə aid bənövşəyi rəngli Kvars (SiO 2 ) mineralından (süxurundan) əmələ gəlmiş duzlu mineral sudur. Kimyəvi tərkibi: CO 2 0,5 M 3,2 HCO 3 72 SO 4 14 SiO 2 600.pH 6,5; D 12 m³/gün, T 12,8 Cº Ca 45 (Na+K) 31 Mg 24 Orta dərəcədə minerallaşmış karbon qazlı suyun tərkibində xeyli miqdarda ametist olması ilə əlaqədar həkim məsləhəti ilə dəri xəstəliklərinin müalicəsində (20-30 Cº) vanna qəbul etmək olar. Qədim 30 Yunanıstanda Ametist duzundan sərxoşluğa qarşı dərman kimi istifadə etmişlər. Badamlı mineral bulağı. Şahbuz rayonu ərazisində Badamlı kəndindən 3 km cənub-qərbdə, okean səviyyəsindən 1274 m. yüksəklikdə bir neçə bulaqlar vardır. 1949-cu ildən mexaniki surətdə istehsal gücü artırılmış və sənaye üsulu ilə 0,5 litrlik şüşə qablarda satışa çıxarılmışdır. Haliyyədə plastik qablarda müxtəlif ölçülü və keyfiyyətli istehsalına sifarişçilərin sayı artmışdır. 4(1) №li bulağın Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,2 M 4,7 HCO 3 71 SO 4 5 Cl 24__ .pH 6,5; D 172 m³/gün, T 22 Cº (Na+K) 54 Ca 34 Mg 12 “Badamlı” suyu mədə-bağırsaq, sidik yolları və qaraciyər xəstəliklərinin müalicəsində içilməsi əhəmiyyətlidir. Minerallığı zəif olduğundan süfrə suyu kimi də istifadə edilir. Batabat mineral bulağı. Şahbuz rayonu ərazisində Naxçıvandan 65 km məsafədə okean səviyyəsindən 2445 metr yüksəklikdədir. Kimyəvi tərkibi: CO 2 0,7 M 1,3 HCO 3 30 SO 4 65______.pH 6,5; D 3,8 m³/gün, T 8 Cº Ca 39 (Na+K) 36 Mg 25 Zəif minerallaşmış su daxili xəstəliklərin müalicəsində (18-20 Cº) içilməsi əhəmiyyətlidir. Biçənək mineral bulağı. Şahbuz rayonu ərazisində Biçənək kəndindən 2 km aralı meşədəki qum daşları arasındakı çatlardan çıxır. Kimyəvi tərkibi: CO 2 0,7 M 4,1 HCO 3 85 SO 4 20.pH 6,7; D 12 m³/gün, T 10 Cº Ca 19 (Na+K) 74 Zəif minerallaşmış sudan mədə-bağırsaq xəstəliklərinin müalicəsində (18-20 Cº) içilməsi əhəmiyyətlidir. Girdəsər mineral bulağı. Şahbuz rayonu ərazisindəki Badamlı mineral bulağından 1,5 km cənub- qərbdə yerləşir. Zəif minerallaşmış su karbonqazlı, sulfatlı-hidrokarbonatlı, maqneziumlu-kalsiumlu-natriumludur. Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,2 M 3,7 HCO 3 45 SO 4 47______.pH 6,4; D 10 m³/gün, T 16 Cº Ca 31 (Na+K) 21 Mg 47 Daxili xəstəliklərin müalicəsində (18-20 Cº) və süfrə suyu kimi içilməsi əhəmiyyətlidir. Gömür mineral bulağı. Şahbuz rayonu ərazisində Gömür kəndindən 3 km cənub-qərbdə, Gömür çayın sol sahilində okean səviyyəsindən 2000 m. yüksəklikdədir. Burada 75 sayda bulaqlardan mineral hidrogen-sulfid qarışığı ilə birlikdə karbonqazı da çıxır. Bulaqlardan su çıxarkən yeraltı karst süxurlarını kükürdlü qarışıqla birlikdə tərkibindəki hidrogen-sulfid ionlarını zənginləşdirir. Zəif inerallaşmış sudan revmatik və dəri xəstəliklərinin müalicəsində vanna qəbul etməklə (hər kursda 10-15 dəqiqə, T 25-35 Cº) əhəmiyyətlidir. Kimyəvi tərkibi: 31 CO 2 1,3 M 3,9 HCO 3 74 Cl 13______.pH 6,6; D 230 m³/gün, T 20 Cº Ca 33 (Na+K) 32 Mg 30 Karvansara mineral bulağı. Şahbuz rayonundakı Gömür kəndindən 7 km şimal-şərqdə, okean səviyyəsindən 2260 m. yüksək ərazidədir. Gömür çayın mənbəyində olan bulaqlar hidrogen-sulfidlidir. Hər iki bulaq suları termaldır. Kimyəvi tərkibi: H 2 s 600 mq/litr, M 1,4 HCO 3 21 13 SO 4 78____.pH 8; D 50 m³/gün, T 80 Cº Ca 58 (Na+K) 21 Mg 21 Ultrabərk qatılığa malik, zəif minerallaşmış, sulfadlı-hidrokarbonatlı, kalsiumlu-natriumlu- maqneziumlu termal (qaynar) sudur. Daxili və xarici orqanların müalicəsində vanna qəbul etməklə (10 dəfə, T 30-40 Cº) əhəmiyyətlidir. Mineral sudan heyvanlarındakı qoturluğun müalicəsində də istifadə etmək olar. Qəleyli mineral bulağı. Şahbuz rayonundakı Batabat yaylasında “Zor bulaq”dan 150 metr şərqdədir. Suyun tərkibi zəif minerallaşmış karbonqazlı olduğundan daxili xəstəliklərin müalicəsində (18-20 Cº) əhəmiyyətlidir. Kimyəvi tərkibi: CO 2 1,7 M 2,6 HCO 3 93 ___________.pH 6,5; D 28 m³/gün, T 12 Cº Ca 52 (Na+K) 23 Mg 24 Sələsüz mineral bulağı. Şahbuz rayonu ərazisində, rayon mərkəzindən 7 km qərbdə Sələsüzlə Əzizbəyov kəndlərinin arasındadır. Kimyəvi tərkibi: CO 2 0,7 M 0,9 HCO 3 64 SO 4 32______.pH 6,3; D 8 m³/gün, T 16 Cº Ca 24 (Na+K) 30 Mg 46 Zəif minerallaşmış su, karbonqazlı, hidrokarbonatlı-sulfatlı, maqneziumlu-natriumlu-kalsiumludur. Bulaqda tədqiqat aparılmasa da, bir sıra daxili xəstəliklərin müalicəsi üçün (18-20 Cº) əhəmiyyətlidir. Yüklə 2,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|