Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

Oqim hajmini rostlash turlari. 
Suvdan foydalanuvchilar 
vazifalari, xususiyatlari va tarkibiga bog'liq holda oqim hajmini 
rostlashning har xil turlaridan foydalanishadi. Ular maqsadga 
muvofiqlik, davom etish, oqim dan foydalanish darajasiga qarab 
tasniflanadi.
Suv omborlari maqsadga muvofiqlik bo'yicha zaxirali, ushlab 
turuvchi (suv toshqiniga qarshi) va kompleksli omborlarga 
bo'Iinadi.
Z a x i r a l i suv omborlarining vazifasi kamsuv davrlarda suv 
sarflarini oshirishdir. Bu turdagi suv omborlari keng tarqalgan. 
U la r en e rg e tik a , m aishiy, s a n o a t, q is h lo q xo'jaligi, baliq 
xo'jaligi, daryo transporti va xalq xo'jaligining boshqa sohalarida 
ishlatiladi. U s h l a b t u r u v c h i o m borlar (suv toshqiniga 
qarshi) suv toshqini va sel oqimlariga qarshi kurashish uchun 
mo'ljallangan.
K o m p l e k s l i suv om borlari zaxirali va ushlab turuvchi 
suv omborlari vazifasini qo'shib bajaradi.
Davom etishi bo'yicha oqim hajmini rostlash kunlik, haftalik, 
qisqa muddatli, mavsumiy (yillik) va ko'p yillik turlarga bo'Iinadi.
O q i m h a j m i n i n g k u n l i k r o s t l a n i s h i suvdan 
foydalanuvchilar talabiga muvofiq daryo oqim hajmining kun 
davomida qayta taqsimlanishidir. Suv omborida suv iste'molchilarga 
kam roq kerak bo'lgan soatlarda yig'ilib, ko'proq kerak bo'lgan 
soatlarda esa sarflanadi (5.1-rasm). Oqim hajmini kunlik rostlashda 
suv om borlarida ishlash davriyligi (to'ldirish va to 'la b o 'sh
bo'lish) kun davomida sodir bo'ladi.Oqim hajmining kunlik rost­
lanishi suv t a ’minotida, gidroenergetikada va ekinlarni sug'orishda 
keng tarqalgan. Suv t a ’m inotida kunlik rostlanish havzalaridan 
foydalaniladi, ularni to'ldirishda esa nasos moslamalari ishlatiladi. 
Oqim hajmining kunlik rostlanishi daryoning quyi oqim ida suv 
sarflarining keskin tebranishiga olib keladi. Bu holat suv transporti 
va daryo o'zani jarayonlariga salbiy t a ’sir ko'rsatadi.
Oqim hajmining haftalik rostlanishi bir hafta davomida dam 
olish kunlari mavjudligida qo'llaniladi. Bunda hafta davomida suv
170

---

iste’m oli m iqdori bilan daryo o q im i orasida no m u n o sib lik
kuzatiladi. Ish kunlari suv k o ‘p, dam olish kunlari esa kam 
ishlatiladi. Dam olish kunlaridagi ortiqcha suv hajmi suv omborida 
yig'ilib turadi va ish kunlari q o ‘shib beriladi (5.1-rasm, b).
q, m3/s
os 
8
as
a t
02
n
r- ' 2
J L
_ 
u.
' j k __ __
1
t
q, m '/s
. 
/
' k
/%
J
L
J_l_ LI.
J.L
jt
%