om borining suv xo'jaligi hisoblashlari deb ataladi. Suv xo'jaligi
hisoblashlari tarkibiga quyidagilar kiradi:
1. Suv om bori qurilayotganda daryoning asosiy gidrologik
tavsiflarini belgilovchi gidrologik hisoblashlar.
2. Suv om bori suvidan foydalanish hajm i va tartibini,
isrof
bo 'ladigan suv m iqdorini belgilash.
3. Oqim hajmini rostlashning iqtisodiy samaradorligini va xalq
xo'jaligidagi aham iyatini baholash.
4. Suv o m b o rin in g n orm al d im la m a sath va hajm larin i
belgilash.
5. Suv m anbalaridan oqilona foydalanish va ularni m uhofaza
qilishni t a ’m inlovchi suv om borini ishlatish qoidalari.
Suv xo'jaligi hisoblashlarini bajarish quyidagi tartib d a olib
boriladi. G id ro tex n ik a in sh o o tlarin i loyihalash
u ch u n qurilish
joyida tekshiruv va qidiruv ishlari olib boriladi. Ularga gidrologik,
gidrogeologik, geologik, m eteorolo gik,
g eo b o tan ik , san itar-
gigiyena, iqtisodiy ishlar kiradi. L ozim b o 'lsa , b u n d ay ishlar
yana ham kengaytiriladi.
M a’lu m o tlar to 'p lash b o 'y ich a dastlabki shartlar bajarilishi
kerak:
1. D aryo rejim ini uzoq m uddatga
ifodalaydigan gidrom etrik
kuzatish m a’lum otlarini yig'ish.
2. M eteorologik va gidrogeologik sharoitlarni ifodalovchi
m a’lum otlarni to'plash.
3. Suv om bori qurilayotgan hududda qurilish ishlari hajm i va
transport harakati yo'llari to 'g 'risid a m a’lum otlarni tahlil qilish.
4. Bajarayotgan ishlarning atro f-m u h itg a ta ’sirini oldindan
belgilash.
Gidrologik m a’lum otlar loyihalashning asosi hisoblanadi. Ular
b o 'y ic h a suv x o 'ja lik b a la n sin in g k irim qijfmi b elg ilan ad i.
Balansning kirim qismiga (suv om boriga suvning oqib kelishi)
q u y id a g ila r kiradi: a) d im la n ish se z ila d ig a n jo y d ag i stv o r
bo'y ich a o 'lch a n g an oqim ; b) yer
osti suvlarining oqib kelishi;
d) suv om bo ri a tro fid a n q o 'sh ila d ig a n irm o q la r va soylar;
e) y o n b a g 'ird a n kelayotgan o q im (q o r va y o m g 'ir suvlari)
y o g 'in la ri. B a la n sn in g c h iq im q ism ig a : a) b u g 'la n is h g a ,
shim ilishga, m uzlanishga ketgan suv isroflari; b) suvdan foyda-
lanuvchilam ing suvga bo'lgan talabi va suvning ishlatilishi kiradi.
Balansli hisoblar bilan suv om borining
foydali hajm i va N D S ,
hisobli vaqt oralig'i uchun hisobli suv m iqdori tanlab olinadi.
B ular asosiy hisoblashlarga kiradi. S h u n in g d e k suv tanlash
inshootlarining turi, o'lchovlari va joylanish balandligi belgilanadi.
197
Suv om boridagi suv toshqini, suv to'lqini balandligi va ularning
suv om borida tarqalishi hisoblanadi.
Suv om boridagi sham ol
to'lqini, uning to 'g 'o n yonbag'iriga urilish balandligi inshoot
qirrasining balandlik belgilari, gidrouzelning um um iy narxi
ko'rsatkichlari belgilanadi. Suv omborini texnikaviy ishlashi bo'yicha
asosiy hujjatlar tayyorlanib, unda to'g'ondan pastda istiqomat qila-
yotgan aholi va xo'jaliklarning xavfsizligi e’tiborga olinadi.
Dostları ilə paylaş: 
