Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

Oqim hajmini rostlashni hisoblashdagi balansli va umumlash-
tirilgan usullar. 
O qim hajm ini rostlash tu rid an q a t’i nazar suv 
om borining asosiy param etrlari (to 'liq hajm i, ishlatiladigan suv 
sarflari) va uning ishlash tartibi hisobli oqim va rejadagi suvdan 
foydalanishni taqqoslash va tahlil qilish bilan belgilanadi. Q o'lla- 
niladigan hisoblash usullari ikki guruhga bo'Iinadi:
1 .H a q iq iy tavqim oqim q a to rla r (balansli hiso blashlar) 
bo'yicha.
2. Matematik statistika va ehtimollik nazariyasidan foydalanishga 
asoslangan um um iylashgan usullar b o'yicha.
Birinchi guruhga kirgan suv xo'jaligi hisoblashlarida o 'tg an
davrda uzoq m uddat davom ida olib borilgan oqim ning taqvim
miqdorlari qabul qilinadi. Hisoblash natijasida daryoning o 'tg an
davr uchun gidrologik rejimining xususiyatlari aniqlanadi. Shundan 
so'ng bu m iqdorlar kelajakdagi hisobli davrga o'zgartirilm asdan 
ko'chiriladi.
Ikkinchi guruhga kiruvchi suv xo'jaligi hisoblarida daryo oqimi 
tasodifiy jarayon deb qabul qilinadi, uni o 'rg anish va yechish 
uchun ehtim ollik nazariyasi va statistikaning m atem atik usullari 
qo'llaniladi.
Suv x o 'ja lig i h i s o b la r i d a u m u m la s h g a n u s u lla r d a n
foydalanganda bevosita kuzatishlarning taqvim qatori oqim ning 
statistik param etrlarini aniqlash u chun ishlatiladi. U lar asosida 
tuzilgan t a ’m inlanganlik egri chiziqlari oq im n ing ehtim oliy 
m iqdorlarini aniqlashga yordam beradi. Hosil bo'lgan m iqdorlar 
asosida oqim ni rostlashning asosiy param etrlari aniqlanadi.
Suv xo'jaligi hisoblashlarining ikkala guruhining h ar birining 
o'ziga xos yutuqlari va kamchiliklari mavjud.
O 'tgan davr (taqvim , q ato r b o 'yichajdagi hisoblash qulay 
bo'lib, uni oqim ni rostlashning har qanday turiga tatbiq etish 
rnrrmkin. Kuzatish m uddatlari yetarli bo'lm aganda suv om borlari 
suvidan foydalanishning ta ’m inlanganligi aniq b o 'lm agan da bu 
usulni qo'llash m um kin emas.

---

Daryo oqim ining um um lashgan usulida hisoblash yuqorida 
ko‘rsatilgan kam chiliklarga ega em as. Bu usulning kam chiligi — 
murakkab m atem atik hisoblarda oqim ning hosil bo'lishida m uhim
ahamiyatga ega bo'lgan omillaming ta ’siri ko'rinmay qoladi. Shuning 
uchun suv xo'jaligini loyihalash ishlarida hisoblashning ikkala 
usulining elem entlaridan foydalanish m aqsadga muvofiqdir.
U lar bir-birini to 'ld irib suv om borining hisobli p aram etr- 
larini va uning loyihada ko'rsatilgan ish tartibini belgilash imkonini 
tug'diradi.