Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

T a k r o r l a s h u c h u n s a v o l l a r
1. Suv xo'jalig i h is o b lash lari n i m a m a q s a d d a ba ja r ila d i?
2. Suv xo'jalig i h is o b lash lari q a n d a y t a r t i b d a olib b o rila d i?
3. Suv xo'jalig i h is o b la sh la rig a n i n i a l a r kiradi?
4. Suv o m b o r i n i n g ishla shi n e c h a t a r t i b d a b o 'l i s h i m u m k i n ?
5. O q i m h a j m i n i r o s t l a s h n i h i s o b l a s h d a q a y s i u s u l l a r d a n
f o y d a la n ila d i?
5 .6 . Oqim hajmini mavsumiy — yillik rostlash
D a r y o oqim hajm ini m a v su m iy — yi l l i k r o s tla s h n in g
mazm uni, zaruriyati va im koniyatlari. 
D aryo oqim hajm ini 
m avsum iy — yillik rostlash daryo o qim ini m avsum yoki 'yil 
davom ida qayta taqsim lash im konini beradi. B unda suv om bori 
yilning sersuv va suv toshqini davrida suv bilan to 'la d i, kam suv 
davrida esa, suvdan b o'shaydi va shu bilan birga suvga b o 'lg an
talabni ham to 'la qondiradi. O qim hajm ini m avsum iy rostlashda 
suv om boridagi suvdan faqat bitta suv xo'jaligi yili davom ida 
fo y d a la n ila d i. B u n d a is h la tila d ig a n suv m iq d o ri m a ’lum
ta ’m inlanganlikdagi hisobli oqim hajm iga nisbatan kam bo'lishi 
kerak. 
*
Ishlatiladigan suv m iqdori m a ’lum b o 'lg an d a suv xo'jaligi 
hisoblashlarining asosiy maqsadi oqib kelayotgan va ishlatiladigan 
suv grafiklari, suv isroflari va foydasiz hajm , norm al dim lam a 
s a th m i q d o r l a r i b a l a n d l i g i v a su v o m b o r i n i n g t o 'l i q
(ishlatiladigan) hajm ini hisoblashlardir.
Suv om bori sig'im ini to 'ld irish g a ketgan vaqt t o ' l d i r i s h
v a q t i , u n d a n q is m a n y o k i t o 'l i q su v c h i q a r i s h e sa 
b o ' s h a t i s h v a q t i deb ataladi. Suv om bori norm al d im la ­
m a sathgacha to 'lg an d an so 'n g , ishlatiladigan suvga nisbatan 
ortiqcha bo'lg an oqim hajm ini foydalanilm asdan pastki byefga 
ta s h la b y u b o r is h f o y d a s iz t a s h l a b y u b o r i s h deb ataladi.
199

---

Suv om boridagi suv toshqini, suv to'lqini balandligi va ularning 
suv om borida tarqalishi hisoblanadi. Suv om boridagi sham ol 
to 'lqini, uning to 'g 'o n yonbag'iriga urilish balandligi inshoot 
qirrasining balandlik belgilari, gidrouzeln ing um um iy narxi 
ko'rsatkichlari belgilanadi. Suv omborini texnikaviy ishlashi bo'yicha 
asosiy hujjatlar tayyorlanib, unda to'g'ond an pastda istiqomat qila- 
yotgan aholi va xo'jaliklarning xavfsizligi e ’tiborga olinadi.