Globallashuv va barqaror taraqqiyot falsafasi reja: 1

Ijtimoiy rivojlanishning jadallashuvi
. Bunday rivojlanish, avvalo, atrof muhitning 
tanazzuliga olib keldi va tez orada insonning o‘zi ham tanazzulga yuz tutganini namoyon etdi. 
Zero inson xulq-atvori, tasavvurlari va fikrlash tarzi uning atrofida yuz bera boshlagan 
o‘zgarishlarga muvofiq o‘z vaqtida o‘zgarishga qodir bo‘lmay qoldi. Ijtimoiy-iqtisodiy 
jarayonlarning jadal sur’atlarda rivojlanishiga esa insonning o‘zi va uning fan va texnika 
sohasidagi yangi va yangi yutuqlar bilan ko‘p karra kuchaytirilgan izchil o‘zgartiruvchi faoliyati 
sabab bo‘ldi.
So‘nggi o‘n yilliklarning o‘zida fan-texnika yutuqlari o‘sishi natijasida jamiyat ishlab 
chiqarish kuchlarining rivojlanishida avvalgi yuz yilliklarga qaraganda ko‘proq o‘zgarishlar ro‘y 
2
Karimov I. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. -
Т.: O‘zbekiston, 2009. – B.30

---

berdi. Bunda o‘zgarishlar jarayoni o‘sib boruvchi tezlikda rivojlandi va ijtimoiy-iqtisodiy 
jabhalarda yanada chuqurroq va jiddiyroq o‘zgarishlar yasadi. Masalan, verbal (og‘zaki) 
muloqotdan yozuvning yaratilishiga qadar insoniyat taxminan uch million yilga, yozuvdan kitob 
bosmasi ixtiro qilingunga qadar taxminan besh ming yilga, kitob bosmasidan telefon, radio, 
televidenie kabi audiovizual vositalar yaratilgunga qadar taxminan besh yuz yilga teng yo‘lni bosib 
o‘tgan bo‘lsa, odatdagi audiovizual vositalardan zamonaviy kompyuterlarga o‘tish uchun ellik 
yildan kamroq vaqt talab etildi. Misli ko‘rilmagan sur’atlarda-atigi 10-15 yil ichida odamlar 
Internet va uyali aloqa yordamida muloqot qilish uchun cheksiz imkoniyatlarni qo‘lga kiritdilar. 
Yangi ixtirolar yaratilganidan ular amalga joriy etilgunga qadar o‘tadigan vaqt ham yanada 
qisqardi; ular endi aksariyat hollarda yillar bilan emas, balki oylar va hatto kunlar bilan o‘lchanadi. 
XXI asrning eng so‘nggi kashfiyotlaridan biri bo‘lmish nanotexnologiyalarning (mitti 
texnologiyalar)yaratilishi insonning barcha sohadagi imkoniyatlarini yanada kengaytirdi. (Bu 
haqda Axborot va axborotlashuvning falsafiy asoslari mavzusida batafsil ma’lumot berilgan). 
Shunday qilib, atigi ikki-uch yuz yil muqaddam turli millatlar asosan alohida-alohida 
yashagan, ularning o‘zaro aloqalari yaxshi yo‘lga qo‘yilmagan bo‘lsa, endilikda Erda nafaqat «oq 
dog‘lar», ya’ni inson oyog‘i etmagan joylar qolmadi, balki tabiiy holatiga inson bevosita yoki 
bilvosita ta’sir ko‘rsatmagan sof hududlar, suv va fazo bo‘shliqlari ham deyarli mavjud emas. 
Bularning barchasi endi bizning sayyoramizni «umumiy uy», «Koinotdagi orolcha», «qattiq 
to‘lqinlanayotgan okeandagi qayiq», «dunyoviy qishloq» deb, barcha odamlar uchun umumiy tus 
olgan muammolarni esa - olamshumul, umuminsoniy, global deb nomlash uchun asos bo‘lmoqda.