Guliston davlat universiteti

32-mashq. Daraxt, nihol, go‘dak, tana, ko‘chat, bola, ninni, buzoq, qizil, yigit, chaqaloq, g‘unajin, chol, sigir, darvoza, eshik, ikki, to‘rt, darcha, yetti, uzun, yosh, o‘rta, qisqa, keksa, gulobi, qirmizi.
Topshiriqlar. 1. Berilgan so‘zlar guruhini diqqat bilan o‘qib chiqing. 2. So‘zlarni saralab, o‘zaro ma’noviy munosabatlariga ko‘ra guruhlarga ajrating. 3. Guruhdagi so‘zlarning ma’noviy munosabatiga ko‘ra darajalanish qatorini hosil qiling. 4.Darajalanish qatorini hosil qilgan so‘zlarning darajalanish belgisini toping. 5. Har bir darajalanish qatorini alohida-alohida sharhlang. 6. Har bir qatorning o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlang va o‘zaro qiyoslang. 7. Darajalanish munosabatlari bilan bog‘langan so‘zlar qatorini ikki guruhga ajrating: a) g‘ayrilisoniy asosli; b) sof lisoniy asosli. 8. Har bir guruhni alohida-alohida izohlang. 9. Har bir guruhdagi har bir so‘zning qurshovlarini toping. 10. Bitta darajalanish munosabatida bo‘lgan so‘zlarni tanlab, ular ishtirokida so‘z birikmalari va gaplar tuzing.
Adabiyotlar
1. Ne’matov H., Bozorov O. Til va nutq. −Toshkent: O‘qituvchi, 1993.
2. Ne’matov H., Rasulov R. O‘zbek tili sistem leksikologiyasi asoslari. -Toshkent: O‘qituvchi, 1995.
3. Tulenov J., G‘afurov Z. Falsafa. – Toshkent: O‘qituvchi, 1997.
4. Ne’matov H., Mengliyev B. Tilshunoslikning metodologik masalalari. – Toshkent, 2017.
5. Mirtojiyev M. O‘zbek tili semasiologiyasi. – Toshkent: Mumtoz so‘z, 2013.
11- AMALIY MASHG‘ULOT
BARQAROR BIRIKMALAR
Ishdan maqsad: Barqaror birikmalarni boshqa leksik birliklardan farqini amaliy aniqlay olish. Ularning lisoniy imkoniyatlarini baholay olish.
barqaror birikma – sintaktik qurilma ko‘rinishidagi ko‘chma ma’noli lisoniy birlik
maqol – gap shaklidagi, tugal hukm ifodalaydigan, xalq donishmandligi mahsuli bo‘lgan, barqaror til birligi
matal – to`g`ri ma’no ifodalamaydigan obrazli ifoda, tugal shaklga ega bo`lmagan hikmatli birikma
183
ibora – qismlari qat’iy bir qolipga kirib, barqarorlashgan, ko`chma ma’no anglatib, gapda butunligicha bir bo`lak vazifasida kеladigan, obrazli, jozibali barqaror birikma
tasviriy ifoda – predmet, voqea va hodisani o`z nomi bilan emas, balki muhim xususiyatini tasvirlash orqali ifodalovchi barqaror birikma