Hacı Əhməd-Cabir Hacı Ġsmayıl oğlu (Prof. Əhmədov Əhməd-Cabir Ġsmayıl oğlu) Əməkdar müəllim

Yumurta haqqında 
 
Yumurta qidalılıq dəyərinə görə yüksək keyfiyyət-
li  və  orqanizmdə  97-98%  mənimsənilən  ərzaq  məhsu-
ludur. Yumurtanın tərkibində tam dəyərli zülallar, yağ-
lar,  lesitinlər,  vitaminlər  və  mineral  maddələr  vardır. 
Yumurta  maddələr  mübadiləsinin  normal  getməsinə 
müsbət  təsir  edir,  sinir  sistemini  möhkəmləndirir, 
infeksion xəstəliklərə qarşı müqaviməti artırır, uşaqları 
isə raxit xəstəliyindən qoruyur. 
Orta  yaşlı  adam fizioloji normaya əsasən ildə 260 
ədəd (3 gündə 2 ədəd) yumurta yeməlidir.  
Toyuq  yumurtası.  Quruluşuna  görə  3  əsas 
hissədən  ibarətdir.  Kütləyə  görə  toyuq  yumurtasının 
56%-ni ağı, 32%-ni sarısı və 12%-ni qabığı təşkil edir. 
Yumurtanın  tərkibində  74%  su;  12,7%  zülal; 
11,5%  yağ;  0,7%  karbohidrat;  1%  mineral  maddələr; 
A, D, E, B
1
, B
2
, B
6
, B
12
, PP vitaminləri; Na, K, Ca, P, 
Fe, Mg kimi makro- və J, F, B və s. mikro- elementlər; 
bütün əvəzedilməz aminturşuları vardır. 
Yumurtanın  ağının  tərkibində  85,7%  su;  12,7% 
zülal;  0,7%  karbohidrat;  0,6%  mineral  maddə;  0,03% 
yağ vardır. Yumurta ağının tərkibində zülallardan ovo-
albumin, ovoqlobulin, ovomusin, ovomukoid və bakte-
risid  xassəli  lizosim  zülalı  vardır.  Yumurta  ağındakı 
avidin  zülalı  tərkibində  10%  DNT  olan  qlükoproteid-
dezoksiribonukleoproteid  adlanır.  Avidin  zülalının  bir 
hissəsi H vitamini (biotin) ilə birləşmiş olur. 
Yumurta  sarısı  ən  dəyərli  hissə  sayılır.  Tərkibində 
50-54%  su,  29-32%  yağ  və  lipoidlər,  16-17%  zülal,  

 
124 
1%-ə  qədər  mineral  maddə  və  karbohidrat  vardır.  Yu-
murta sarısının əsasını vitellin (78%), livetin və fosfitin 
təşkil edir. Yumurta sarısı zəif turş reaksiya verir (pH 6-
ya  yaxındır).  Yumurta  sarısının  lipidləri  21-23%  yağ-
dan,  12%-ə  qədər  fosfatidlərdən,  həmçinin  5% 
xolesterindən ibarətdir. Yumurta yağı 34-39
0
C-də əriyir, 
çünki  tərkibində  70%-ə  qədər  doymamış  yağ  turşuları 
(olein,  linol,  linolen,  palmitoolein)  vardır.  Doymuş  yağ 
turşularından palmitin, stearin və s. vardır.  
Yumurtanın  təzəliyi  yumurta  sarısının  indeksi  ilə 
müəyyən edilə bilər. Yumurta sarısının hündürlüyünün 
onun  diametrinə  nisbəti  sarı  indeksi  adlanır.  Təzə 
yumurtanın  sarı  indeksi  0,4-0,45  olur,  saxlandıqda  isə 
azalır.  Sarı  indeksi  0,25  olduqda  pərdə  partlayır  və 
yumurtanın sarısı ağına qarışır. 
Təzəliyinə,  keyfiyyətinə  və  saxlanılma  şəraitinə 
görə  yumurtalar  pəhriz  və  aşxana  yumurtası  növlərinə 
ayrılır.  
Pəhriz  yumurtası  yumurtlanan  gündən  etibarən  7 
gün  ərzində  istehlakçılara  çatdırılır.  Belə  yumurtaların 
üstündə  yumurtlanan  tarixi  göstərən  ştamp  vurulur. 
Belə yumurtanın ağı qatı və şəffaf olmalı, sarısı isə tam 
mərkəzdə 
yerləşməlidir. 
Sarısının 
diski 
görünməməlidir,  boşluğun  hündürlüyü  4  mm-dən  çox 
olmamalıdır. 
Aşxana  yumurtasına  43  q-dan  az  olmayan  bütün 
yumurtalar  və  44  q-dan  artıq  kütlədə  olan,  lakin  7 
gündən  artıq  saxlanılan  yumurtalar  aiddir.  Saxlanılma 
şəraitinə  və  müddətinə  görə  aşxana  yumurtası  təzə, 
buzxana və əhəng suyunda saxlanılmış növlərə ayrılır
. 
 

 
125 
Yumurta haqqında hədislər 
 
Peyğəmbər (s.ə.v.): 
1.  Peyğəmbərlərdən  biri  zəiflikdən  Allaha  şikayət 
etdi. Allah-Təala da ona yumurta yeməyi əmr etdi. 
2. Ətlə yumurta yemək cinsi qabiliyyəti artırır. 
3. Əliyə (ə) etdiyi vəsiyyətindən: Ey Əli! Iki tərəfi 
bir-birindən fərqlənən yumurtanı ye. 
Imam  Əli  (ə):  Peyğəmbərlərdən  biri  ümmətinin 
içində nəsil azlığından Allaha şikayət etdi. Allah-Təala 
da ona ümmətin yumurta yeməyi əmr etməsini tapşırdı. 
Onlar yumurta yedilər və nəsilləri artdı. 
Imam Baqir (ə): 
1. Övladı olmayan şəxs çox yumurta yesin. O nəsil 
artırır. 
2.  Qamışlığa  daxil  olsan  və  orada  bir  yumurta 
görsən, iki tərəfi bir-birindən fərqlənməsə, yemə. 
Imam Kazım (ə): 
1. Çox yumurta yemək övladların sayını artırar. 
2.  Hər  kəs  yumurta,  soğan  və  zeytun  yağı  yesə, 
cinsi qabiliyyəti artar. 
3.  Hər  kəs  ətlə  yumurta  yesə,  uşağının  sümüyü 
böyük olar. 
Imam Sadiq (ə): 
1. Peyğəmbərlərdən biri nəsil azlığından Allaha şi-
kayətləndi.
 
Allah-Təala
 
ona əmr etdi: Əti yumurta ilə ye. 
2. Yumurtanın sarısı yüngül, ağı isə ağır qidadır. 
3. Üç şey kökəldir, üç şey də arıqladır. Arıqladan-
lar – yumurta, balıq və təzə xurma. 
4.  Iki  tərəfi  bir-birindən  fərqlənən  yumurtanı  ye-
mək halal, bərabər olanı yemək isə haramdır. 
Imam Cəfər Sadiq (ə) cənablarından soruşdular ki, 

 
126 
meşələrdə  tapılan  quş  yumurtaları  barəsində  şəriətin 
rəyi  nədir?  Buyurdu:  “Iki  tərəfi  bərabər  olan  yumur-
taları yemə, tərəfləri müxtəlif olan yumurtaları ye”. 
Imam Rza (ə): 
1.  Çox  yumurta  yemək  üzdə  sızanaqların  çıxma-
sına səbəb olur. 
2. Çox yumurta  yemək və ona adət etmək dalağın 
xəstələnməsinə  və  mədənin  baş  hissəsində  yelin 
yaranmasına  səbəb  olar.  Çox  toxumlu  yumurta  yemək 
təngnəfəsliyə səbəb olar. 
 
 

 
127 
BALIQ ƏTĠ YEYĠLMƏSĠNIN ISLAMI ġƏRTLƏRI 
 
 
Balıq və balıq məhsullarının insanların qidalanma-
sında  böyük  əhəmiyyəti  vardır.  Balığın  tərkibində 
zülal,  yağ,  mineral  maddələr  (xüsusən  fosfor  və  yod), 
vitaminlər və digər bioloji fəal maddələr vardır. Fizio-
loji  normaya  əsasən  orta  yaşlı  insan  ildə  azı  18,2  kq 
balıq istehlak etməlidir. Balığın tərkibində olan zülallar 
orqanizmdə çox asan mənimsənilir.  
Balıq  əti  vitaminlər  və  mineral  maddələrlə 
zəngindır.  Balıq  ətinin  enerji  dəyəri  onun  tərkibində 
olan yağın miqdarı ilə müəyyən olunur.  
Balıq  əti  yel  və  ürək  xəstəlikləri  üçün  əhəmiy-
yətlidir.  Gündə  azı  30  qram  balıq  əti  yeyən  insanda 
ürək xəstəlikləri azalmışdır. Dörd həftə mütəmadi balıq 
əti  yeyənlərdə  qanın  tərkibindəki  yağ  nisbəti  optimal-
laşır. Balıq əti ilə daha çox qidalananlarda ateroskleroz 
riski  azalmışdır.  Balıq  əti  və  yağı  A  vitamini  ilə 
zəngindir. 
Balığın  kimyəvi  tərkibi  və  insan  orqanizmi  üçün 
əhəmiyyəti barədə çox danışmaq olar, lakin balığın əsl 
biokimyəvi  tərkibi,  onun  qidalılıq  dəyəri  və  pəhrizi-
müalicəvi  əhəmiyyəti  ancaq  onu  yaradan  tək  Allaha 
məlumdur. 
Allahın  yaratdığı  saysız  nemətlər  sırasında  balıq 
mühüm yerlərdən birini tutur. 
Balıq  əti  dadlı  və  şirəli  olmaqla  bərabər,  insan 
orqanizmi  tərəfindən  tez  həzm  olur.  Hələlik  bizə 
məlum  olan  məlumatlara  əsasən,  balıqda  olan  zülali 
maddələrin  əsas  yeyinti  dəyəri  ondan  ibarətdir  ki, 
onların tərkibində insan  orqanizminə lazım olan bütün 

 
128 
aminturşuları vardır. Bunlardan izoleysin, leysin, lizin, 
metionin,  fenilalanin,  treonin,  triptofan  və  valini 
göstərmək  olar.  Qidada  aminturşularının  olmaması  və 
ya az olması müxtəlif xəstəliklər törədir. 
Balıq  ətində  qeyri-zülali  (ekstraktiv)  azotlu 
maddələrin  olması  qidanın  həzm  edilməsində  mühüm 
rol  oynayır  ki,  bu  da  onların  mədə  şirəsi  ayırması  və 
iştahaçıcı qabiliyyəti ilə bağlıdır. 
Balıqda tez həzm olan yağlar vardır. Balıq yağının 
20-30%-i  doymuş  və  70-80%-i  doymamış  yağ 
turşularından  ibarətdir.  Onların  bərk  yağlara  (inək  və 
qoyun piyinə) nisbətən qida dəyəri xeyli yüksəkdir. 
Doymamış  yağ  turşularından  linol,  linolen  və 
araxidon  xüsusilə  böyük  bioloji  və  müalicəvi  əhəmiy-
yətə  malikdir.  Göstərilən  turşular  insan  orqanizmi 
tərəfindən sintez olunmur. Onları  yalnız qida ilə qəbul 
etmək lazımdır.  Lakin qeyd etmək lazımdır ki,  yeyinti 
məhsullarının 
çoxunda  adları  çəkilən  (xüsusən 
araxidon)  miqdarı  kifayət  qədər  deyildir.  Bu  cəhətdən 
balığın qaraciyəri əvəzedilməz məhsuldur. 
Zülal  maddələrinin  və  yağın  enerji  yaratma  qa-
biliyyəti böyükdür. Balıq zülallarının və yağının 96%-i 
insan orqanizmi tərəfindən mənimsənilir. 
Balıqda  60-a  yaxın  kimyəvi  element  vardır.  Bun-
lardan  kalium,  natrium,  kalsium,  maqnezium,  fosfor, 
xlor, yod, brom, dəmir, mis, kobalt, manqan, sink və s. 
göstərmək olar. 
Balıqda  heyvan  və  quşlara  nisbətən  mineral  mad-
dələrin  miqdarı  çoxdur.  Dəniz  balıqları  xüsusən  mi-
neral maddələrlə zəngindir. 
Mineral  maddələrin  insan  orqanizmində  böyük 
əhəmiyyəti  vardır.  Onlar  insan  sümüyünün,  beyninin, 

 
129 
sinir  və  örtük  toxumalarının  qurulmasında  mühüm  rol 
oynayırlar.  Bundan  əlavə,  onlar  qanın  və  hüceyrə 
mayesinin  tərkibinə  daxil  olaraq  həyati  proseslərin 
normal keçməsini təmin edirlər. 
Mineral  maddələr  orqanizmdə  lazımi  turş  və 
qələvi  mühitin  yaranmasında  iştirak  edirlər.  Balıq  əti 
və  daxili  üzvləri  vitamin  mənbəyidir.  Onlarda  olan 
vitaminlər:  A,  B
1
,  B
2
,  B
6
,  B
9
,  B
12
,  B
t
,  D,  E,  PP,  C, 
pantoten  turşusu  və  inozitdir.  Insan  orqanizmində 
vitaminlərin rolu danılmazdır. 
Balığın əsl biokimyəvi tərkibi, onun yeyinti dəyəri 
və  müalicə  əhəmiyyəti  ancaq  onu  yaradan  tək  Allaha 
məlumdur. 
Yuxarıda qeyd edilən müxtəsər məlumatdan aydın 
olur ki, Allah- Təala insanlar üçün necə gözəl nemətlər 
yaradıb. Ona şükr eləmək hər müsəlmanın borcudur. 
Müqəddəs 
kitabımız 
“Qurani-Kərim”-də 
buyurulur: “Iki dəniz eyni deyildir. Birinin suyu çox 
Ģirin, dadlı və içməyə rahat (boğazdan rahat keçən), 
digərininki  isə  həddindən  artıq  Ģor  və  acıdır. 
Onların hər birindən təzə ət (balıq) yeyir, taxdığınız 
(inci  və  mərcan  kimi)  bəzəklər  çıxardırsınız.  Onun 
(Allahın)  lütfündən  (nemətindən)  ruzi 
diləyib 
axtarmağınız  (ticarət  etməyiniz)  üçün  gəmilərin  də 
orada  (suyu)  yara-yara  üzdüyünü  görürsən.  (Bütün 
bunlara  görə),  bəlkə,  (Allaha)  Ģükr  edəsiniz”  (Fatir, 
35/12). 
“Təzə  ət  (balıq əti) yeməyiniz,  taxdığınız  bəzək 
Ģeylərini  (inci,  sədəf,  mərcan)  çıxartmağınız  üçün 
dənizi  də  sizə  ram  edən  Odur.  (Ey  insan!  Allahın) 
nemətindən  ruzi  axtarmağınız  üçün  sən  gəmilərin 
onu  yara-yara  üzüb  getdiyini  görürsən.  Bəlkə, 

 
130 
(bundan  sonra  Allahın  nemətlərinə)  Ģükr  edəsiniz!” 
(ən- Nəhl, 16/14). 
Balıq haqqında “Qurani-Kərim”-in əl-Maidə-5/96, 
ən-Nəhl-16/4, əl-Kəhf-18/61-63 surələrində buyuruqlar 
vardır. 
Bu  ayələrdə  balıqçılığın  bütün  sahələri  üçün 
apaydın  istiqamətlər  göstərilib.  Onlardan  bəzilərinin 
izahını vermək burada yerinə düşür. 
 
Balıq dəyərli qidadır 
 
“Dəniz ovu və onu yemək sizə də, səfərdə olan-
lara da faydalı olsun deyə halal edildi…” (əl-Maidə, 
5/96). 
Ürək  xəstəliyindən  əziyyət  çəkən  və  buna  görə 
dünyadan  köçən  adamların  orta  yaş  həddinin  getdikcə 
aşağı düşməsi ürək xəstəliyinə diqqəti də artırıb. Müa-
sir  təbabətdə  ürək  xəstəliklərinin  müalicəsi  məsələ-
sində  irəliləyiş  və  inkişaf  olsa  da,  mütəxəssislərin 
əsasən  tövsiyə  etdiyi  məsələ  bu  xəstəliyə  məruz 
qalmazdan  əvvəl  görülən  tədbirləri  dəqiqliklə  yerinə 
yetirməkdir. Mütəxəssislər ürəyin sağlam fəaliyyətinin 
təmin edilməsində və xəstəliyin qarşısının alınmasında 
vacib olan bir qidanı tövsiyə edirlər. Bu qida balıqdır. 
Balığın  çox  vacib  bir  qida  olmasının  səbəbi  onun 
özündə  həm  insan  bədəni  üçün  zəruri  olan  maddələri 
ehtiva  etməsi,  həm  də  bədəni  müxtəlif  xəstəlik  risklə-
rindən  mümkün  qədər  uzaqlaşdıracaq  xüsusiyyətə 
malik  olmasıdır.  Məsələn,  məlum  olub  ki,  balıq  ətinin 
tərkibindəki  omeqa-3  turşusu  bədənin  sağlamlığı  üçün 
sanki  bir  qalxan  vəzifəsini  yerinə  yetirir.  O  da  bəlli 
olub ki, davamlı olaraq balıq yeyəndə ürək xəstəlikləri 
riski azalır və immunitet sistemi güclənir. 

 
131 
Elmi yolla təzəcə sübut edilən balığın faydaları və 
onun zəruri bir qida mənbəyi olması təxminən 1400 il 
əvvəl  göndərilən  Quranda  da  bildirilir.  Uca  Allah 
Quranda dəniz məhsullarını “Təzə  ət  yeməyiniz  üçün 
dənizi  də  sizə  ram  edən  Odur…” (Ən-Nəhl, 16/14). 
“Dəniz  ovu  və  onu  yemək  sizə  də,  səfərdə  olanlara 
da  faydalı  olsun  deyə  halal  edildi…”  (əl-Maidə, 
5/96)  ayələri  ilə  xəbər  verir.  Bundan  əlavə,  “Kəhf” 
surəsində  də  balığa  xüsusi  diqqət  çəkilir.  Bu  surədə 
Hz.  Musanın  və  onun  gənc  köməkçilərinin  uzun  bir 
səfərə  çıxdığı  və  özləri  ilə  də  qida  kimi  balıq  götür-
düyü bildirilir:  
“Onlar  iki  dənizin  qovuĢduğu  yerə  gəlib  çat-
dıqda  balığı  unutdular.  Balıq  isə  dənizdə  bir 
yarğana tərəf üz tutmuĢdu. Onlar (çatmalı olduqları 
yerdən) keçib getdikləri zaman (Musa) gənc dostuna 
dedi:  “Nahar  yeməyimizi  gətir.  Bu  səfərimiz  bizi 
lap  əldən  saldı!”.  O  isə:  “Görürsənmi,  biz  qayanın 
yanında 
gizləndiyimiz 
zaman 
mən 
balığı 
unutdum…” (əl-Kəhf, 18/61-63). 
“Kəhf”  surəsində  uzun  bir  səfər  zamanı  yorulan-
dan  sonra  yemək  üçün  xüsusilə  balığın  seçilməsi  çox 
maraqlıdır.  Dolayısı ilə  bu hissədəki  hikmətlərdən  biri 
kimi  balığın  faydalarına,  onun  qidalandırıcı  xüsusiy-
yətinə işarə edilə bilər (ən doğrusunu Allah bilir). 
Həmçinin  balığın  qida  kimi  xüsusiyyətlərini  araş-
dıranda  diqqətəlayiq  məlumatlarla  üzləşirik.  Rəbbimi-
zin  bizə  böyük  bir  neməti  olan  balığın  əti  xüsusilə 
protein,  D  vitamini  və  əksər  elementlər  (bədəndə  çox 
az miqdarda mövcud olan, lakin bədən üçün çox vacib 
olan  bəzi  elementlər)  baxımından  mükəmməl  qida 
mənbəyidir.  Onun  tərkibində  olan  fosfor,  kükürd, 

 
132 
vanadium  kimi  minerallar  sayəsində  böyümə  və 
toxumaların  yaxşılaşması  təmin  edilir.  Balıq  ətindəki 
bu  maddələr  sağlam  diş  ətinin  və  diş  quruluşunun 
yaranmasına kömək  edir, dərinin  rəngini  gözəlləşdirir, 
saçların  daha  sağlam  olmasını  təmin  edir,  bakterioloji 
infeksiyalarla  mübarizəyə  dəstək  verir.  Bundan  əlavə, 
həmin  maddələr qandakı xolesterol balansının  tənzim-
ləyici  təsirləri  ilə  infarktın  qarşısının  alınmasında  mü-
hüm  rol  oynayırlar.  Bu  maddələr  nişasta  və  piyin 
parçalanaraq  onların  orqanizm  tərəfindən  mənimsənil-
məsinə  yardımçı  olur,  beləliklə,  daha  enerjili  və  daha 
güclü  qalmağı  təmin  edirlər.  Digər  tərəfdən,  balıq 
ətində  olan  maddələr  zehni  fəaliyyətin  nizamlı  olma-
sına  müsbət  təsir  göstərir.  Onun  tərkibindəki  D  vita-
mini  və  başqa  minerallar  kifayət  miqdarda  qəbul  edil-
məyəndə  isə  raxitlik,  sümük  boşluğu,  diş  əti  xəstəlik-
ləri, zob, hipertiroit kimi problemlər ortaya çıxa bilər. 
Bunlardan əlavə, müasir tibbi biliklər balığın tərki-
bində  omeqa-3  yağ  turşularının  sağlamlıq  baxımından 
çox  əhəmiyyətli  olduğunu  sübut  edir.  Hətta  bu  yağlar 
zəruri  yağ  turşuları  (EFA:  essential  fatty  asit)  kimi 
müəyyənləşdirilir. 
 
Balıq yağındakı Omeqa-3 turĢusunun faydası 
 
Balıq  yağında  sağlamlığımız  üçün  xüsusilə  çox 
əhəmiyyətli olan iki fərqli doymamış yağ turşusu növü 
var: EPT (eykozapentien turşusu) və DHT (dekozahek-
saen turşusu). EPT və DHT polidoymamış yağlar kimi 
tanınır və özündə vacib omeqa-3 yağ turşularını ehtiva 
edir. Insan bədəni omeqa-3 və omeqa-6 yağ turşularını 
yarada  bilməz,  yəni  onlar  kənardan  qidalarla  qəbul 
edilməlidir. 

 
133 
Balıq  yağı  özündə  omeqa-3  yağ  turşularını  ehtiva 
etdiyi üçün onun sağlamlığa faydası haqqında daha çox 
dəlil var. Omeqa-3 bitki yağlarında olsa da, sağlamlığı 
qorumaqda  daha  az  təsirə  malikdir.  Bunun  əksinə 
olaraq dəniz planktonları omeqa-3 yağ turşusunun EPT 
və  DHT-na  çevrilməsində  çox  böyük  təsirə  malikdir. 
Balıqlar  bu  planktonları  yeyəndə  EPT  və  DHT  baxı-
mından zənginləşirlər. Buna görə də balıq insan bədəni 
üçün  çox  əhəmiyyət  kəsb  edən  bu  yağ  turşularının 
olması baxımından ən zəngin qidalardan hesab edilir. 
 
Balıqdakı yağ turĢularının həyati  
əhəmiyyətli faydası 
 
Balıqdakı yağ turşularının əsas xüsusiyyəti isə bə-
dənin enerji istehsalına təsir göstərməsidir. Bu yağ tur-
şuları bədəndə oksigenə bağlanaraq elektron transferini 
həyata  keçirir  və  bədəndəki  bəzi  kimyəvi  reaksiyaları 
enerji  ilə  təmin  edir.  Buna  görə  də  balıq  yağı  baxı-
mından  zəngin  qidaların  yorğunluğun  aradan  qaldır-
masına,  qavrayış  gücünü  və  hərəkət  qabiliyyətini 
artırdığına dair dəlillər də var. Omeqa-3 insanın diqqət 
qabiliyyətini  də  onun  enerji  səviyyəsi  qədər  artırır. 
Balığın “zəka qidası” adlandırılmasının elmi əsası var, 
çünki  beyindəki  yağın  əsas  tərkibi  özündə  omeqa-3 
yağ turşularını ehtiva edən DHT-dır. 
 
Ürək-damar sisteminin sağlamlığında  
balığın əhəmiyyəti 
 
Balığın  tərkibində  olan  omeqa-3  yağ  turşusu 
qandakı  xolesterolu,  triqliseridi  və  qan  təzyiqini  aşağı 
salır. Bu turşu ürəyin sağlam fəaliyyətini təmin etməsi 
ilə  məşhurdur.  Triqliserid  yağın  bir  növüdür, 

 
134 
tərkibindəki bol yağ və az protein baxımından LDL-yə 
(pis  xolesterola)  oxşayır.  Triqliseridin  səviyyəsinin 
artması  xüsusilə  xolesterolun  səviyyəsi  yüksələndə 
ürək xəstəliyi riskini çoxaldır. Balıq yağları infarktdan 
sonra  anormal  ürək  döyüntülərini,  həyatı  təhdid  edən 
riskləri də azaldır. 
ABŞ-ın  Tibb  Birliyinin  apardığı  bir  araşdırma 
göstərib  ki,  həftədə  5  dəfə  balıq  yeyən  qadınlarda 
infarkt  keçirmə  nisbəti  30%-ə  qədər  azalır.  Bunun 
balıq  yağında  olan  omeqa-3  yağ  turşularının  qanın 
daha  az  laxtalanmasına  səbəb  olmasından  qaynaqlan-
dığı  güman  edilir.  Qanın  damarlarımızda  adi  sürəti 
saatda  60  km-dir  və  qanın  kifayət  qədər  duruluğu, 
onun  axınının,  miqdarının,  sürətinin  normal  səviyyədə 
olması  həyati  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Qanımız  üçün  ən 
böyük təhlükə – qanaxma kimi zəruri vəziyyətlər istis-
na  olmaqla  –  laxtalanaraq  duruluğunun  azalmasıdır. 
Balıq  yağları  qandakı  trombositlərin  (bədəndə  qanax-
ma  olanda  qanı  intensivləşdirən  qan  plakcıqları)  bir-
birinə  yapışmasına  mane  olaraq  qanın  laxtalanmasını 
azaltmaqda  da  təsirlidir.  Əks  halda  qanın  qatılaşması 
damarların  daralmasına  səbəb  olur.  Bu  vəziyyət  də 
başda  ürək,  beyin,  göz  və  böyrək  olmaqla  bədəndəki 
bir çox orqanların qanla kifayət qədər yaxşı qidalanma-
masına,  ləng  çalışmasına  və  tədricən  fəaliyyətini  itir-
məsinə  gətirib  çıxarır.  Məsələn,  aorta  qan  damarının 
laxtalanması  nəticəsində  damarların  tıxanması  infarkt, 
iflic  və  ya  başqa  xəstəliklərin  yaranmasına  gətirib 
çıxara bilər. 
Omeqa-3  yağ  turşuları  eritrositlərin  (qırmızı  qan 
hüceyrələri)  daxilində  oksigen  daşıyan  hemoqlobin 
molekulunun  istehsalında  və  hüceyrə  zərindən  keçən 

 
135 
qidalara nəzarət edilməsində də mühüm rol oynayır və 
bədən  üçün  ziyanlı  yağların  zərərinin  qarşısını  alır. 
Araşdırmalar  balıqdakı  omeqa-3  yağ  turşularının  in-
farkt riskini azaltdığını sübut edib. 
 
Balığın yeni doğulan uĢaqların inkiĢafında rolu 
 
Omeqa-3  yağ  turşuları  insan  beyninin  və  retina-
sının əhəmiyyətli bir tərkibi olduğu üçün, xüsusilə təzə 
doğulan  uşaqların  ehtiyacı  ilə  bağlı  olan  10  ildə 
mühüm tədqiqatların mövzusu olub. Omeqa-3 xüsusilə 
hamiləlik  dövrü  boyunca  və  uşaqlıq  dövrünün  başlan-
ğıcında beyin və sinirlərin uyğun şəkildə inkişafı baxı-
mından  çox  əhəmiyyətlidir.  Ana  südü  də  təbii  və  mü-
kəmməl bir omeqa-3 anbarı olduğuna görə alimlər ana 
südünün vacibliyini xüsusi vurğulayırlar. 
 
Oynaqların sağlamlığına faydası 
 
Revmatizm  artrit  xəstəliyində  (revmatizmlə  bağlı 
oynaq  iltihabı  -  enflamasionu)  ən  əhəmiyyətli  risk 
oynaqlarda yaranan aşınmanın qarşısıalınmaz bir təxri-
bata  səbəb  olmasıdır.  Omeqa-3  yağ  turşusu  baxımın-
dan zəngin bir qidalanmanın artritin yaranmasına mane 
olduğu,  şişən  və  həssas  oynaqlarda  narahatlığın  da 
yüngülləşdiyi sübut olunmuşdur. 
 
Beyinin və sinir sisteminin sağlam  
fəaliyyəti üçün faydası 
 
Omeqa-3 yağ turşusunun beyin və sinir sisteminin 
sağlam 
şəkildə  çalışmasında  təsirləri  bir  çox 
tədqiqatlar  nəticəsində  təsdiq  edilib.  Həmçinin  sübut 
edilib  ki,  balıq  yağının  qəbul  edilməsi  depressiya  və 

 
136 
şizofreniya  əlamətlərini  yüngülləşdirir,  Altsheymer 
xəstəliyinin  (yaddaşın  zəifləməsinə  səbəb  olan,  gün-
dəlik yaşayış aktivliyinə mane olan bir beyin xəstəliyi) 
qarşısını alır. Məsələn, depressiyaya məruz qalan və 12 
həftə  ərzində  1  q  omeqa-3  yağ  turşusu  qəbul  edən 
adamlarda  gərginlik,  narahatlıq,  kədər  və  yuxu 
problemləri kimi əlamətlərin azaldığı sübut olunub. 
 
Infeksiya narahatçılığına faydası, immunitet