Hava zərbə dalğası

İlk kömək:

• 
  zəhərlənənə əleyhqaz geyindirmək;
  
• 
  tüstüyə qarşı olan ampulanı şlem-maskanın altına keçirib əzmək;
  
• 
  zəhərli zonadan çıxdıqdan sonra ağzı, burun yollarını yemək sodasının suda 2%-li məhlulu, yaxud təmiz su ilə yumaq;
  
• 
  ZM-i paltardan və ləvazimatlardan çırpmaqla, yaxud silməklə təmizləmək.
  

Si-Ar (CR) bərk kristal maddədir. Si-Ar suda pis, üzvi həlledicilərdə yaxşı həll olur. Toksikiliyinə görə Si-Es-dən güclüdür. Zəhərlənmə əlamətləri, ilk kömək tədbirləri Si-Es-də olduğu kimidir.
Adamsit (DM) tünd yaşıl rəngli toz, yaxud ərimiş kütlədir. Qaynama temperaturu 410 ⁰S, ərimə temperaturu isə 190 ⁰S-dir.
Uçuculuğu, demək olar ki, yoxdur. Adamsit sternitlər qrupuna (yuxarı nəfəs yollarına təsir edən ZM-lər) aiddir.
Zəhərlənmə əlamətləri xlorpikrində olduğu kimidir.
Qıcıqlandırıcı təsirli ZM-lərdən mühafizə üçün əleyhqazlardan, süzücü-ventilyasiyaedici qurğu ilə təchiz olunmuş bağlı və hermetik texnikalardan, sığınacaqlardan istifadə olunur.


Bakterioloji (bioloji) silah

Bakterioloji (bioloji) silah mikrobların – yoluxucu xəstəlik törədicilərinin köməyi ilə insanların, heyvanların və bitkilərin xəstələnməsinə, məhvinə səbəb olan kütləvi qırğın silahıdır. Bakterioloji (bioloji) silahın zədələyici təsiri döyüş məqsədi üçün xüsusi olaraq seçilmiş, insan orqanizminə, heyvanlara, bitkilərə keçdikdə ağır yoluxucu xəstəliklərə səbəb ola biləcək patogen mikrobların və onların həyat fəaliyyəti məhsullarının xəstəlik törədici xassələrinə əsaslanır.

Mikroblar ölçülərindən, quruluşlarından və bioloji xassələrindən asılı olaraq siniflərə bölünürlər. Bunlardan bakteriyalar, viruslar, rikketsiyalar və göbələklər hərbi məqsədlər üçün daha böyük əhəmiyyət kəsb edirlər.
Bakteriyalar (ancaq mikroskop altında görünən, ölçülərinə və formalarına görə müxtəlif olan, sadə bölünmə yolu ilə çoxalan bir hüceyrəli mikroorqanizmdirlər. Onlar günəş şüalarının, dezinfeksiya resepturalarının, yüksək temperaturun (60 ⁰S-dən çox) təsirindən asanlıqla və tez bir zamanda məhv olurlar.
Viruslar (virus – latınca zəhər deməkdir) ölçülərinə görə ən kiçik bakteriyalardan belə çox-çox (təqribən 50 dəfə) kiçik olan mikroorqanizmlərdir.
Viruslar bakteriyalardan fərqli olaraq canlı toxumaların hüceyrələrində inkişaf edirlər, buna görə də, onları hüceyrədaxili parazitlər də adlandırırlar. Viruslar təbii çiçək, sarı qızdırma və s. xəstəliklərə səbəb olurlar.
Rikketsiyalar (amerikalı alim H.T. Rikketsin şərəfinə adlandırılıb) ölçülərinə görə bakteriyalar və viruslar arasında orta vəziyyət tutan mikroorqanizmdirlər. Mübahisəli formaya keçmirlər, lakin qurudulmaya, soyuğa və 56 ⁰S-yə qədər tempratura davamlıdırlar. Rikketsiyalar Ku-qızdırma, səpmə tif və s. xəstəliklərə səbəb olurlar.
Göbələklər bakteriyalardan quruluşlarının daha çox mürəkkəbliyinə görə və çoxalma üsulları ilə fərqlənən bir- və çoxhüceyrəli bitki mənşəlli mikroorqanizmdirlər. Göbələklərin mübahisəli forması qurudulmaya, günəş şüalarının və dezinfeksiya resepturalarının təsirinə davamlıdırlar. Patogen göbələklər daxili üzvlərin ağır və uzunmüddətli xəstəliklərinə səbəb olurlar. Koksidioidomikoz, histoplazmoz belə xəstəliklərdəndir.
Mikroblu toksinlər bəzi bakteriyaların həyat fəaliyyəti məhsulu olub, yüksək toksiki xassəyə malikdirlər.