Hörmətli oxucular
İnanmalısız ki, gələcəyinizi özünüz qurursuz
Yüklə 9,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. İnanmalısız ki, gələcəyinizi özünüz qurursuz. 26 Determinizm nəzəriyyəsi
- Proaktiv insanın keyfiyyətləri
- Qayğı və təsir dairələri
- 3. Həyatda hədəfləriniz və onlara çatmaq üçün planınız olmalıdır.
|
2. İnanmalısız ki, gələcəyinizi özünüz qurursuz. 26 Determinizm nəzəriyyəsi Determinizm adlanan nəzəriyyə mövcuddur. Qolları çoxdur, amma hamısını birləşdirən odur ki, bizə seçim hüququ verilməyib və taleyimiz özümüzdən asılı deyil (bəziləri aşağıda sadalanıb): Ÿ Hər şey genlərdən asılıdır; Ÿ Uşaqlıqda necə formalaşmışıqsa eləyik və dəyişməyə- cəyik (valideynlərin təsiri); Ÿ Bizi formalaşdıran ətrafımızdır: məktəb, küçə, dövlət və s.; Ÿ Taleyimiz tam şəkildə ilahi qüvvə tərəfindən müəyyən edilib. Çoxu öz taleyində özündən başqa hamını günahlandırır (tanrını, insanları, şəraiti və s.). Şübhəsiz ki, qeyd edilənlərin təsiri böyükdür, amma insanın digər canlılardan fərqi ondadır ki, şüurlu seçim etmək və öz gələcəyinə təsir etmək iqtidarındadır. Buna görə də bizim fəlsəfəmiz özünü müəyyən etmə fəlsəfəsi olmalıdır (self-determinism). Əlavə edim ki, psixologiyada belə bir anlayış var atribusiyanın fundamental səhvi. Mənası odur ki, biz başqalarının səhvini şəxsi keyfiyyətlərilə izah edirik, öz davranışımızı isə xarici amillərlə. Məsələn, dostumuzu gözləyirik, o isə gecikir. Çox güman ki, siz onun bu cür gecikməsini onun məsuliyyətsizliyi və qeyri-ciddiliyi ilə izah edəcəksiz. Halbuki eyni vəziyyətdə siz öz gecikmənizi yaranmış vəziyyətlə əlaqələndirəcəkdiz (yollardaki tıxaclar və s.). Həyatda heç nəyə nail olmayanlar nə deyir? Mənim başqa çıxış yolum yox idi, vəziyyət belə gətirdi, alın yazısıdı və s. Uğurlara gəldikdə isə tərsinə, başqa insanların uğurlarını şəraitlə əlaqələndiririk, öz uğurlarımızı isə şəxsi keyfiyyətlərimizlə. Başqası pul qazana bilibsə yəqin ki, camaatı aldadıb, özümüzdə isə fikirləşirik ki, bacarıqlıyıq deyə belə olub. 27 Ÿ casus – kəşfiyyatçı; Ÿ hərfgüdən – diqqətli; Ÿ bahalı – keyfiyyətli, eksklüziv; Ÿ reklam edilməyən mal – deməli, malın qiymətinə reklam xərci əlavə edilmir; Ÿ pul - əl çirkidir – əslində isə digərlərinə kömək etmək, müstəqil və yaxşı həyat sürmək imkanıdır və s.; Ÿ Məni işdə çox yükləyirlər – iş qabiliyyətim artır, rəhbərliyin gözündə ucalıram, sürətli işləməyi öyrənirəm; Ÿ Satışda “ağır” müştəri – vərdişlərimi inkişaf etdirirəm, özüm üçün bir çağırış kimi qəbul edirəm, sonradan fəxr etməyə əlavə bir əsasım olacaq, hövsələliyimi məşq etdirirəm, iş yoldaşlarımın, rəhbərliyin gözündə nüfuzum artacaq; Ÿ İnsanların qabağında çıxış etmək – nitq qabiliyyətimi inkişaf etdirirəm, öz hisslərimə sahib olmağı öyrənirəm, özümü tanıtdırmaq imkanı qazanıram, çıxış etdiyim mövzunu daha yaxşı öyrənmək imkanım olur; Ÿ Müdir, müəllim və s. tələbkardır – işimi, dərsimi tez və daha yaxşı, keyfiyyətlə öyrənəcəm, burada nəticə göstərsəm, deməli, biliklərim realdır və mənə daha zaval yoxdur; Ÿ Biznesdə qeyri-müəyyənlik çoxdur – əvəzində çevik və kreativ olmaq lazım gəlir, iş məni bezdirmir, daim yeni şeylər öyrənirəm. 3. Fikirlərinizə sahib olun. Gündəlik həyatınızda, sosial şəbəkələrdə və s. mümkün qədər pozitiv düşünün və hərəkət edin. Neqativliyi pozitivliyə çevirin. 2. İnanmalısız ki, gələcəyinizi özünüz qurursuz. 26 Determinizm nəzəriyyəsi Determinizm adlanan nəzəriyyə mövcuddur. Qolları çoxdur, amma hamısını birləşdirən odur ki, bizə seçim hüququ verilməyib və taleyimiz özümüzdən asılı deyil (bəziləri aşağıda sadalanıb): Ÿ Hər şey genlərdən asılıdır; Ÿ Uşaqlıqda necə formalaşmışıqsa eləyik və dəyişməyə- cəyik (valideynlərin təsiri); Ÿ Bizi formalaşdıran ətrafımızdır: məktəb, küçə, dövlət və s.; Ÿ Taleyimiz tam şəkildə ilahi qüvvə tərəfindən müəyyən edilib. Çoxu öz taleyində özündən başqa hamını günahlandırır (tanrını, insanları, şəraiti və s.). Şübhəsiz ki, qeyd edilənlərin təsiri böyükdür, amma insanın digər canlılardan fərqi ondadır ki, şüurlu seçim etmək və öz gələcəyinə təsir etmək iqtidarındadır. Buna görə də bizim fəlsəfəmiz özünü müəyyən etmə fəlsəfəsi olmalıdır (self-determinism). Əlavə edim ki, psixologiyada belə bir anlayış var atribusiyanın fundamental səhvi. Mənası odur ki, biz başqalarının səhvini şəxsi keyfiyyətlərilə izah edirik, öz davranışımızı isə xarici amillərlə. Məsələn, dostumuzu gözləyirik, o isə gecikir. Çox güman ki, siz onun bu cür gecikməsini onun məsuliyyətsizliyi və qeyri-ciddiliyi ilə izah edəcəksiz. Halbuki eyni vəziyyətdə siz öz gecikmənizi yaranmış vəziyyətlə əlaqələndirəcəkdiz (yollardaki tıxaclar və s.). Həyatda heç nəyə nail olmayanlar nə deyir? Mənim başqa çıxış yolum yox idi, vəziyyət belə gətirdi, alın yazısıdı və s. Uğurlara gəldikdə isə tərsinə, başqa insanların uğurlarını şəraitlə əlaqələndiririk, öz uğurlarımızı isə şəxsi keyfiyyətlərimizlə. Başqası pul qazana bilibsə yəqin ki, camaatı aldadıb, özümüzdə isə fikirləşirik ki, bacarıqlıyıq deyə belə olub. 27 Reallığı özünüz yaradırsız. Menecment sahəsində qúru sayılan Piter Druker yazırdı ki, gələcəyi qabaqcadan görməyin ən yaxşı yolu onu öz tərəfindən müəyyənləşdirilməsidir. Eleonora Ruzvelt və Mahatma Qandi müxtəlif vaxtlarda təxminən eyni fikrə gəlmişdilər (mübahisəli görünsə də, onda həqiqət var): “Biz istəməsək heç kim bizə əzab verə bilməz” (hamısı seçimimizin nəticəsidir). İşlədiyiniz yer xoşunuza gəlmir, dözməyə məcbursuz? Elə peşəkar olun ki, sizi hər bir aparıcı şirkətdə məmnuniyyətlə qəbul etsinlər. 2014-cü ildə dünyada 155 yeni milyardçı əmələ gəlib ki, bunların da əksəriyyəti bu nəticəni özü əldə edib (tədqiqatlar əsasında müəyyən edilib). Hər il 100 min amerikalı milyonçu olur (orta hesabla hər 5 dəqiqədən bir). Milyonçuların artım tempinə görə dünyada liderlərdən biri Çindir (2013-cü ildə belə insanların sayı 62%, 2014-cü ildə isə 42% artmışdır). Bu şüarı özünüz üçün rəhbər tutun: heç kim mənə heç nə borclu deyil. Əgər mənə nəsə edilibsə, bu sadəcə bir mükafatdır. Məqsədinizin niyə mümkün olmadığına yox, nələri etsək mümkün olacağına fokuslanın. Uğurlu gələcəyin açarı qarşıya qoyduğunuz məqsədin reallaşması ehtimalını artıran addımları atmaqdır. Müxtəlif istiqamətlərdə çalışqanlıq dərəcəsilə uğur qazanmaq ehtimalı arasında birbaşa əlaqə mövcuddur. Uğur qazanacağınıza qərar verin! Proaktiv insanın keyfiyyətləri Uğurlu insan proaktiv olmalıdır. Proaktivlik nədir? Proaktivlik qabaqlayıcı addım atmaq və bu addıma görə məsuliyyət daşımaq deməkdir. Məsələn, proaktiv insan gələcəyini planlaşdırır və hazırlığa başlayır (tutaq ki, ingilis dilini öyrənir). Bunun tərsi reaktivlikdir. Məsələn, reaktiv insan ingilis 28 dilini yalnız işə qəbul üçün bu tələbin olmasını biləndən sonra öyrənməyə başlayır. Belə adam yağış yağanda özünü pis hiss edir. Proaktiv insan isə yaxşı havanı öz daxilində yarada bilir. Proaktiv insanlar təşəbbüskardılar. Onlar problem haqqında danışmır, onu həll edirlər; daha çox təsir edir, nəinki təsir altına düşürlər. Proaktiv insan üçün məhəbbət sadəcə hiss deyil, sevdiyin insan üçün etdiyin hərəkətlərdir. Proaktiv insan səhvini dərhal etiraf edir, ondan nəticə çıxarır və çalışır ki, bir daha təkrarlamasın. Öz danışığınıza fikir verin. Tez-tezmi məsuliyyəti başqalarının üstünə atırsız? Siz daha çox “məcburam”, “başqa əlacım yoxdur” deyirsiz, yoxsa “başqa yol tapacam”, “səy göstərməsəm vəziyyət düzələn deyil”? Siz daha çox “əgər pulum, vəzifəli qohumlarım çox olsaydı” deyirsiz, yoxsa “mən zəngin olacam”, “mən necə uğurlu ola bilərəm”? Qayğı və təsir dairələri Stiven Kovi dünyanın 73 ölkəsində çapdan çıxan “Yüksək effektiv insanların 7 vərdişi” kitabında hər şeyi iki hissəyə bölür: qayğı və ya təsir dairəsində olanlara. Qayğı dairəsində olanlar – ciddi təsir edə bilməyəcəklərimiz, təsir dairəsində olanlarsa - təsir edə biləcəklərimizdir. Belə bir deyim də var: “İlahi, bizə güc ver ki, həll edə bilə- cəklərimizi həll edək, səbr ver ki, həll edə bilməyəcəklərimizə tab gətirə bilək və müdriklik ver ki, birini digərindən ayıra bilək”. Təsir dairənizi genişləndirin. Proaktiv insanın təsir dairəsi daha böyük, qayğı dairəsi daha kiçik olur. Kovi istedadlı, amma avtoritar rəhbərin əhvalatını belə nəql eləyir. Orta menecmentin hamısı rəhbərdən şikayətlənirdi, bir nəfərdən başqa. Şikayətlənmək əvəzinə o, gözləndiyindən 29 Reallığı özünüz yaradırsız. Menecment sahəsində qúru sayılan Piter Druker yazırdı ki, gələcəyi qabaqcadan görməyin ən yaxşı yolu onu öz tərəfindən müəyyənləşdirilməsidir. Eleonora Ruzvelt və Mahatma Qandi müxtəlif vaxtlarda təxminən eyni fikrə gəlmişdilər (mübahisəli görünsə də, onda həqiqət var): “Biz istəməsək heç kim bizə əzab verə bilməz” (hamısı seçimimizin nəticəsidir). İşlədiyiniz yer xoşunuza gəlmir, dözməyə məcbursuz? Elə peşəkar olun ki, sizi hər bir aparıcı şirkətdə məmnuniyyətlə qəbul etsinlər. 2014-cü ildə dünyada 155 yeni milyardçı əmələ gəlib ki, bunların da əksəriyyəti bu nəticəni özü əldə edib (tədqiqatlar əsasında müəyyən edilib). Hər il 100 min amerikalı milyonçu olur (orta hesabla hər 5 dəqiqədən bir). Milyonçuların artım tempinə görə dünyada liderlərdən biri Çindir (2013-cü ildə belə insanların sayı 62%, 2014-cü ildə isə 42% artmışdır). Bu şüarı özünüz üçün rəhbər tutun: heç kim mənə heç nə borclu deyil. Əgər mənə nəsə edilibsə, bu sadəcə bir mükafatdır. Məqsədinizin niyə mümkün olmadığına yox, nələri etsək mümkün olacağına fokuslanın. Uğurlu gələcəyin açarı qarşıya qoyduğunuz məqsədin reallaşması ehtimalını artıran addımları atmaqdır. Müxtəlif istiqamətlərdə çalışqanlıq dərəcəsilə uğur qazanmaq ehtimalı arasında birbaşa əlaqə mövcuddur. Uğur qazanacağınıza qərar verin! Proaktiv insanın keyfiyyətləri Uğurlu insan proaktiv olmalıdır. Proaktivlik nədir? Proaktivlik qabaqlayıcı addım atmaq və bu addıma görə məsuliyyət daşımaq deməkdir. Məsələn, proaktiv insan gələcəyini planlaşdırır və hazırlığa başlayır (tutaq ki, ingilis dilini öyrənir). Bunun tərsi reaktivlikdir. Məsələn, reaktiv insan ingilis 28 dilini yalnız işə qəbul üçün bu tələbin olmasını biləndən sonra öyrənməyə başlayır. Belə adam yağış yağanda özünü pis hiss edir. Proaktiv insan isə yaxşı havanı öz daxilində yarada bilir. Proaktiv insanlar təşəbbüskardılar. Onlar problem haqqında danışmır, onu həll edirlər; daha çox təsir edir, nəinki təsir altına düşürlər. Proaktiv insan üçün məhəbbət sadəcə hiss deyil, sevdiyin insan üçün etdiyin hərəkətlərdir. Proaktiv insan səhvini dərhal etiraf edir, ondan nəticə çıxarır və çalışır ki, bir daha təkrarlamasın. Öz danışığınıza fikir verin. Tez-tezmi məsuliyyəti başqalarının üstünə atırsız? Siz daha çox “məcburam”, “başqa əlacım yoxdur” deyirsiz, yoxsa “başqa yol tapacam”, “səy göstərməsəm vəziyyət düzələn deyil”? Siz daha çox “əgər pulum, vəzifəli qohumlarım çox olsaydı” deyirsiz, yoxsa “mən zəngin olacam”, “mən necə uğurlu ola bilərəm”? Qayğı və təsir dairələri Stiven Kovi dünyanın 73 ölkəsində çapdan çıxan “Yüksək effektiv insanların 7 vərdişi” kitabında hər şeyi iki hissəyə bölür: qayğı və ya təsir dairəsində olanlara. Qayğı dairəsində olanlar – ciddi təsir edə bilməyəcəklərimiz, təsir dairəsində olanlarsa - təsir edə biləcəklərimizdir. Belə bir deyim də var: “İlahi, bizə güc ver ki, həll edə bilə- cəklərimizi həll edək, səbr ver ki, həll edə bilməyəcəklərimizə tab gətirə bilək və müdriklik ver ki, birini digərindən ayıra bilək”. Təsir dairənizi genişləndirin. Proaktiv insanın təsir dairəsi daha böyük, qayğı dairəsi daha kiçik olur. Kovi istedadlı, amma avtoritar rəhbərin əhvalatını belə nəql eləyir. Orta menecmentin hamısı rəhbərdən şikayətlənirdi, bir nəfərdən başqa. Şikayətlənmək əvəzinə o, gözləndiyindən 29 də çox çalışırdı. Bir dəfə rəhbər ona hesabatın hazırlanmasını tapşıranda, o, əlavə olaraq həm təhlili, həm də tövsiyyələri təqdim etdi. Müdiri bunu gözləmədiyindən və əlavə işin də olduqca keyfiyyətli görüldüyündən yaxşı mənada şoka düşmüşdü. Növbəti ümumi yığıncaqda rəhbər həmişə olduğu kimi hamıya tapşırıq verərkən yalnız bu işçinin fikrini öyrəndi və bu şəxsin inkişafı barədə düşündü. Necə hesab edirsiz, bu insanın bəxti gətirdi?:). Hərçənd ki, iş yoldaşlarının əksəriyyəti məhz belə düşündü. Öz taleyinə təsir imkanı insanları həm də ruhlandırır, həyat eşqi yaradır. Pensilvaniya Universitetinin professoru Martin Seliqman qocalar evində belə bir eksperiment keçirmişdi. İkinci mərtəbədə yaşayan sakinlərə deyilmişdi ki, sizin otağınızı bəzəyəcəyik, hərənizə bir güldan bağışlayacağıq, sizə heç nə etmək lazım deyil, həkimlər güllərə qulluq edəcəklər. Dördüncü mərtəbənin sakinlərinə isə deyilmişdi ki, sizin otağınızı bəzəmək istərdik, sizdən təkliflər gözləyirik, bir neçə formada güldanımız var, hərəniz istədiyinizi seçin və o güllərə qulluq edin. İkinci mərtəbədəkilər öz həyatlarına təsir edə bilmirdilər, dördüncü mərtbədəkilərə isə bu imkan verilmişdi. 3 həftədən sonra onlardan soruşdular ki, pansionatdakı həyatlarından razıdılarmı? Cavab variantları belə idi: 0 – orta, -1 – çox bədbəxtəm, +1 – kifayət qədər xoşbəxtəm. İkinci mərtəbədə ortalama nəticə -0,12, dördüncü mərtəbədə isə +0,28 oldu. Yarım ildən sonra psixoloqlar həmin qocalar evinə gələndə məlum oldu ki, ikinci mərtəbədəki sakinlərin 30%-i dünyasını dəyişib, dördüncü mərtəbədən isə 15%-i. Keçmişinizi, ibrət dərsi alaraq, unudun. Üzünü keçmişə çevirən gələcəyə arxasını çevirmiş olur. Keçmişi daha dəyişmək mümkün deyil, təsir edə biləcəyinizə tuşlanın, yəni gələcəyinizə. Haradan gəldiyiniz vacib deyil, hara getdiyiniz vacibdir. 30 Praktiki tapşırıq: 1. Başqalarının danışığına diqqət yetirin. “Əgər”, “əlacım yoxdur” ifadələrindən çoxmu istifadə edilir? 2. Həyatınızdan reaktiv davrandığınız bir hadisəni yadınıza salın (və ya təsəvvür edin). Proaktiv olsaydız necə hərəkət edərdiz? 3. 30 günlük proaktivlik testini keçin. Bir ay ərzində təsir dairənizi genişləndirin, öhdəlikdən qaçmayın, tənqid etmək əvəzinə nümunə olun, problem haqqında danışmaq əvəzinə onu həll etməyə çalışın. Səhv etdikdə dərhal onu etiraf edin, nəticə çıxarın və çalışın ki, bu səhvi gələcəkdə bir daha təkrarlamayasız. 3. Həyatda hədəfləriniz və onlara çatmaq üçün planınız olmalıdır. Belə bir deyim var: “İstiqamətinizi bilmirsizsə hansı sürətlə qaçmağınızın fərqi yoxdur”. Luis Kerrollun “Alisa möcüzələr ölkəsində” kitabının pişik qəhrəmanı maraqlı bir fikir demişdi: “Hara gedəcəyini bilmirsənsə, hansı yolu seçməyinin (istiqamətin) heç bir fərqi yoxdur”. Hər adamın həyatda uğur qazanmaq üçün hədəfləri olmalıdır. 1979-cu ildə Harvard Universitetində maraqlı bir eksperiment keçirilmişdi. Tələbələrdən soruşmuşdular ki, həyatdakı hədəflərinizi müəyyən etmisizmi və onları yazmısızmı? Məlum olmuşdu ki, 84%-inin heç bir sistemli hədəfləri yox imiş, 13%-inin hədəfləri olub, amma yazılı yox, yalnız 3%-inin yazılı hədəfləri var imiş. 10 il sonra həmin insanlar arasında təkrar sorğu keçiriləndə aydın oldu ki, 13%-ə daxil olanlar 84%-ə daxil olanlardan 2 dəfə çox qazanırmış, 3%-ə daxil olanlar isə qalan 97%-in qazancından 10 dəfə çox 31 də çox çalışırdı. Bir dəfə rəhbər ona hesabatın hazırlanmasını tapşıranda, o, əlavə olaraq həm təhlili, həm də tövsiyyələri təqdim etdi. Müdiri bunu gözləmədiyindən və əlavə işin də olduqca keyfiyyətli görüldüyündən yaxşı mənada şoka düşmüşdü. Növbəti ümumi yığıncaqda rəhbər həmişə olduğu kimi hamıya tapşırıq verərkən yalnız bu işçinin fikrini öyrəndi və bu şəxsin inkişafı barədə düşündü. Necə hesab edirsiz, bu insanın bəxti gətirdi?:). Hərçənd ki, iş yoldaşlarının əksəriyyəti məhz belə düşündü. Öz taleyinə təsir imkanı insanları həm də ruhlandırır, həyat eşqi yaradır. Pensilvaniya Universitetinin professoru Martin Seliqman qocalar evində belə bir eksperiment keçirmişdi. İkinci mərtəbədə yaşayan sakinlərə deyilmişdi ki, sizin otağınızı bəzəyəcəyik, hərənizə bir güldan bağışlayacağıq, sizə heç nə etmək lazım deyil, həkimlər güllərə qulluq edəcəklər. Dördüncü mərtəbənin sakinlərinə isə deyilmişdi ki, sizin otağınızı bəzəmək istərdik, sizdən təkliflər gözləyirik, bir neçə formada güldanımız var, hərəniz istədiyinizi seçin və o güllərə qulluq edin. İkinci mərtəbədəkilər öz həyatlarına təsir edə bilmirdilər, dördüncü mərtbədəkilərə isə bu imkan verilmişdi. 3 həftədən sonra onlardan soruşdular ki, pansionatdakı həyatlarından razıdılarmı? Cavab variantları belə idi: 0 – orta, -1 – çox bədbəxtəm, +1 – kifayət qədər xoşbəxtəm. İkinci mərtəbədə ortalama nəticə -0,12, dördüncü mərtəbədə isə +0,28 oldu. Yarım ildən sonra psixoloqlar həmin qocalar evinə gələndə məlum oldu ki, ikinci mərtəbədəki sakinlərin 30%-i dünyasını dəyişib, dördüncü mərtəbədən isə 15%-i. Keçmişinizi, ibrət dərsi alaraq, unudun. Üzünü keçmişə çevirən gələcəyə arxasını çevirmiş olur. Keçmişi daha dəyişmək mümkün deyil, təsir edə biləcəyinizə tuşlanın, yəni gələcəyinizə. Haradan gəldiyiniz vacib deyil, hara getdiyiniz vacibdir. 30 Praktiki tapşırıq: 1. Başqalarının danışığına diqqət yetirin. “Əgər”, “əlacım yoxdur” ifadələrindən çoxmu istifadə edilir? 2. Həyatınızdan reaktiv davrandığınız bir hadisəni yadınıza salın (və ya təsəvvür edin). Proaktiv olsaydız necə hərəkət edərdiz? 3. 30 günlük proaktivlik testini keçin. Bir ay ərzində təsir dairənizi genişləndirin, öhdəlikdən qaçmayın, tənqid etmək əvəzinə nümunə olun, problem haqqında danışmaq əvəzinə onu həll etməyə çalışın. Səhv etdikdə dərhal onu etiraf edin, nəticə çıxarın və çalışın ki, bu səhvi gələcəkdə bir daha təkrarlamayasız. 3. Həyatda hədəfləriniz və onlara çatmaq üçün planınız olmalıdır. Belə bir deyim var: “İstiqamətinizi bilmirsizsə hansı sürətlə qaçmağınızın fərqi yoxdur”. Luis Kerrollun “Alisa möcüzələr ölkəsində” kitabının pişik qəhrəmanı maraqlı bir fikir demişdi: “Hara gedəcəyini bilmirsənsə, hansı yolu seçməyinin (istiqamətin) heç bir fərqi yoxdur”. Hər adamın həyatda uğur qazanmaq üçün hədəfləri olmalıdır. 1979-cu ildə Harvard Universitetində maraqlı bir eksperiment keçirilmişdi. Tələbələrdən soruşmuşdular ki, həyatdakı hədəflərinizi müəyyən etmisizmi və onları yazmısızmı? Məlum olmuşdu ki, 84%-inin heç bir sistemli hədəfləri yox imiş, 13%-inin hədəfləri olub, amma yazılı yox, yalnız 3%-inin yazılı hədəfləri var imiş. 10 il sonra həmin insanlar arasında təkrar sorğu keçiriləndə aydın oldu ki, 13%-ə daxil olanlar 84%-ə daxil olanlardan 2 dəfə çox qazanırmış, 3%-ə daxil olanlar isə qalan 97%-in qazancından 10 dəfə çox 31 qazanırmış. Necə deyərlər, öz arzun üçün çalışmasan başqasının arzusu üçün çalışacaqsan. Hədəflər müəyyən şərtlərə uyğun olmalıdır. SMART-ın açıqlanması: specific (aydın), measurable (ölçülə bilən), achievable (real), relevant (son məqsədə xidmət edən və təsir edə biləcəyiniz hədəf), time-bound (icra zamanı müəyyən edilən). Misal üçün yaxın hədəflərdən biri belə yazılıb: mən çox oxuyacam. Aydın deyil nə oxuyacaqsan (tutaq ki, mikrobiznesə başlama mövzusunda kitab). Ölçmək mümkün deyil neçə kitab oxumalısan (tutaq ki, 10). Realdırmı bu hədəf? Tam realdır, sadəcə müəyyən edimiş vaxtdan asılıdır. Son məqsədə xidmət edirmi? Əgər tutaq ki, bizneslə məşğul olmaq istəyirsənsə, bəli. Kitab oxumaq bizim təsir edə biləcəyimiz hədəfdirmi? Bəli, sadəcə kitabı, məsələn, internetdən tapıb, iradəmi toplayıb oxumalıyam (əslində son məqsəd səni nə qədər çox ruhlandırırsa ona çatmaq üçün çəkilən zəhmət bir o qədər az gözə görünür). Vaxt müəyyən edilməyib (tutaq ki, 1 ay). Deməli, “mən çox oxuyacam” hədəfi SMART prinsiplərinə uyğun dəyişdirilsə belə alınacaq: “mən bu gündən etibarən 1 ay ərzində mikrobiznesə başlama mövzusunda 10 kitab oxuyacam”. Xoşbəxtliyi necə təsəvvür edirsiz? Dörd aspektdə yazın: iş və qazanc, şəxsi inkişaf, ailə, sağlamlıq. Onlara çatmaq üçün SMART-a uyğun olaraq yaxın 12 ay ərzində azı 10 hədəfi qeyd edin. Bunu etməklə siz dünyanın 3%-ləri sırasına daxil olmuş olursuz. Amma diqqətli olun. Əgər nərdivanı yanlış divara söykəsəz, məqsədinizə çatmayacaqsız, hə a aktiv olsaz belə. Bununla yanaşı digər hədəflər də ola bilər. İnsan həyatda müxtəlif rollar oynayır. Hər bir rol (və ya bir neçə rol) həyatın müəyyən dövründə əsas olur. Məsələn, həyat yoldaşı, ailə başçısı, övlad, işçi, dost, müdir, tələbə, şəxsiyyət, vətəndaş və s. 32 Dörd əsas istiqamətə daxil olmayan rollara uyğun əlavə hədəf və planlar da ola bilər. Bu planların icrası sizi qorxutmasın. Unutmayın ki, ən uzun yolun da fəthi ilk addımdan başlayır. Praktiki tapşırıq: 1. Gələcək xoşbəxt həyatı təsəvvür edərək buna çatmaq üçün ən azı 4-5 sahə üzrə (iş, şəxsi inkişaf, ailə, sağlamlıq (beşinci hədəf kimi dostları və ya daha geniş mənada netvorkinq (əlaqə şəbəkəsinin yaradılması) nəzərdə tutula bilər) uzunmüddətli hədəflərinizi yazın. Bu hədəfləri SMART-a uyğun olaraq 12 aylıq, aylıq/həftəlik hədəflərə bölün. Bunu etməklə siz dünyanın 3%-ləri sırasına daxil olmuş olursuz. Yüklə 9,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|