I. Kirish II. Asosiy qism

I.Tashkiliy qism: Õquvchilar bilan salomlashish, sinf xonasining tozaligiga eʼtibor berish, õquvchilarni yurtimizda sodir boʻlayotgan yangiliklar bilan tanishtirish, õquvchilarni davomatini aniqlash, doskaga mavzuning nomini yozish.
II.O`tilgan mavzuni takrorlash (mustahkamlash): O’quvchilarning uyga vazifa topshiriqlarini bajarganligi tekshiriladi, õquvchilarni baholash uchun suhbat metodidan foydalaniladi, õquvchilarning mavzuni tushunmagan qismi boʻlsa qayta tushuntiriladi, mavzu umumlashtirilib xulosa qilinadi.
III.Yangi mavzuni tushuntirish. Suhbat metodidan foydalaniladi: Genetika tibbiyot uchun katta ahamiyatga ega bo‘lib bormoqda. Odatdan tashqari o‘zgarishlar va kasalliklar genotipga bog‘liqdir. Odamlar populyatsiyasida 2000 dan ortiq irsiy kasalliklar nasldan-naslga o‘tishi aniqlangan. Odamdagi irsiy kasalliklar vaularning paydo bo‘lish sabablarini hamda davolash usullarini tibbiyot genetikasi o‘rganadi. Tibbiyot genetikasining dolzarb vazifalari quyidagilardan iborat.
Tibbiyot genetikasi irsiy kasalliklarni aniqlash va davolash uchun bir qator tezkor immunologik, biokimyoviy, sitogenetik va boshqa usullarini ishlab chiqdi. Masalan, fenilketonuriya, raxit, polimiyelit kasalliklarni har xil dori-darmonlar yordamida davolash yo‘llari topildi.
Tibbiyot genetikasining ahamiyati, ayniqsa insoniyat tarixining hozirgi davrida beqiyos ortib bormoqda. Chunki yer kurrasidagi ekologik muhitning keskin yomonlashayotgani va undagi fizik-kimyoviy mutagen omillarning barcha
organizmlarga,jumladan, odamnasliga o‘ta salbiy ta’sir etayotganligi tufayli, ularda irsiy kasalliklar ko‘payib bormoqda. Irsiy kasalliklarni o‘rganish,ularning oldini olish va davolashning samarali metodlarini yaratish sohasidagi tibbiyot genetikasining mas’uliyati va ahamiyati yanada ortmoqda. Irsiy kasalliklar shartli ravishda ikkiga: gen va xromosoma kasalliklariga ajratiladi.Gen kasalliklari –
dominant va retsessiv hollarda namoyonbo‘ladi. Dominant gen kasalliklari fenotipda aniq yuzaga chiqadi. Odamda ayrim normal genlarning mutatsion o‘zgarishi natijasida paydo bo‘luvchi irsiy kasalliklar yaxshi o‘rganilgan. Odamning autosomalari (jinsiy bo‘lmagan xromosomalari)da joylashgan genlar mutatsiyasi oqibatida yuzaga keladigan dominant holda nasldan-naslga o‘tadigan irsiy kasalliklar jumlasiga quyidagilarni kiritish mumkin: sindaktiliya – panjalarning tutashib ketishi, polidaktiliya – qo‘shimcha barmoqlarning hosil bo‘lishi, mikrotsefaliya – kalla yuz qismining g‘ayritabiiy katta va bosh qismining esa juda kichik bo‘lishi, bu kasallikka duchor bo‘lgan shaxslaraqliy zaif bo‘ladi. Qayd etilgan gen kasalliklari dominant holatda irsiylanadi. Shuning uchun ularni erta, nisbatan osonlik bilan aniqlash mumkin. Bu esa zarur bo‘lgan davolash tadbirlarini vaqtida boshlash imkoniyatini beradi.
Retsessiv gen kasalliklari geterozigota holda fenotipda namoyon bo‘lmay, yashirin holda faoliyatsiz bo‘lib, kasallik rivojlanmaydi. Retsessiv gen genotipda geterozigota holatida yashirincha saqlana borib, uning keyingi avlodlarida gomozigota holatiga kelib, gen kasalligini paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Gen kasalliklariga fenilketonuriya, albinizm, gemofiliya, daltonizm kabilarni misol qilish mumkin. Fenilketonuriya yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning 10000 tasidan bittasida uchraydi. Agar o‘z vaqtida aniq tashxis qo‘yib, chaqaloq ovqati tarkibidan fenilalanin ajratib tashlanmasa, miya shakllanishi buzilib, mikrosefaliya rivojlanadi, aqliy zaiflik belgilari paydo bo‘ladi.Albinizm kasalligi retsessiv genlarning gomozigota holatga o‘tishi natijasida paydo bo‘ladi. Bu kasallik odamlar orasida 10000 tadan yoki 200000 tadan bittasida uchrashi mumkin. Bu kasallik terida pigmentlar bo‘lmasligi, sochlari oq va ko‘rish qobiliyatida kamchiliklar bo‘lishi, quyosh nuriga juda ta’sirchan bo‘lishi bilan farqlanadi. Gemofiliya va daltonizm kasalliklari jinsiy X-xromosomaga birikkan holda nasldan-naslga o‘tadigan gen kasalligidir.Odamdagi xromosoma kasalliklari. Tibbiyot genetikasida sitogenetik metodni samarali qo‘llash natijasida odamda xromosomalar soni hamda ular tuzilishining o‘zgarishi bilan bog‘liq anchagina irsiy kasalliklar bor ekanligi aniqlangan.Odam kariotipidagi ayrim juft – gomologik xromosomalar sonining o‘zgarishi (ortishi yoki kamayishi) oqibatida paydo bo‘luvchi odamdagi ba’zi xromosoma kasalliklari bilan tanishib chiqamiz.Autosomalar sonining o‘zgarishi natijasida sodir bo‘luvchi irsiy kasalliklar jinsga bog‘liq bo‘lmagan holda irsiylanadi. Bunga misol tariqasida odamda uchraydigan “Daun sindromi” irsiy kasalligini olish mumkin. Daun sindromida 21-juft gomologik xromosomaning bittaga oshib ketishi, ya’ni trisomik bo‘lishi kuzatiladi. Buning oqibatida bemorning diploid holatidagi (2n) xromosomalari soni odatdagidek 46 ta emas, balki 47 ta bo‘ladi.
O'qtuvchi yangi mavzu o'rgatish davomida o'quvchilarga savol beradi.

1. 
   Odamlardagi gen kasalliklariga misol ayting?
   
2. 
   Odamlar populyatsiyasida qanchadan ortiq irsiy kasalliklar nasildan- nasilga o'tishi aniqlangan?
   
3. 
   Tibbiyot genetikasi nimalarni o'rganadi?
   

IV.Yangi mavzuni mustahkamlash; mavzu yuzasidan suhbat metodi orqali mustahkamlanadi. Mavzu umumlashtirilib xulosa qilinadi.
V.O`quvchilarni baholash; savol- javob qilish natijasida savollbergan va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimini baholash.
VI.Uyga vazifa berish. Mavzuni õqib õrganib konspekt yozib kelish.
VI. Darsni yakunlash. O'quvchilar bilan hayrlashish.