I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

Tripanosoma, leyshmaniya
odamlar-
da parazitlik qilib, turli kasalliklarni keltirib chiqa
-
radi. Parazit xivchinlilar geterotrof organizmlardir.
Kiprikli infuzoriyalarga mansub 
tufelka infuzoriyasi
chuchuk suv havzalarida uchraydi. 
Tana shakli poyabzalning ostki qismiga o‘xshaydi. Infuzoriyaning tanasi kipriklar bilan qoplan
-
gan bo‘lib, kipriklarning tebranishi tufayli tufelka to‘mtoq tomoni bilan oldinga harakatlanadi. 
Infuzoriyalar geterotrof oziqlanadi 
(1.13-rasm)
.
Zamburug‘lar
– tayyor oziq moddalar bilan 
oziqlanadigan geterotrof organizmlar 
(1.14-rasm)
. 
Zamburug‘larning vegetativ tanasi 
mitseliy 
deb 
ataladi. Mitseliy juda ko‘p shoxlangan ingichka iplar 
– 
gifa
lardan iborat. Mitseliy suv va unda erigan
minerallarni shimib olish vazifasini bajaradi. 
Zamburug‘larning 
mevatanasi
esa sporalar 
hosil qilib, ko‘payish uchun xizmat qiladi.
Qalpoqchali zamburug‘lar ko‘p hujayrali bo‘lib, 
organik qoldiq moddalarga boy nam tuproqlar
-
1.11-rasm.
Oddiy amyoba.
1.12-rasm.
Yashil evglena.
1.14-rasm.
Qalpoqchali zamburug‘.
Fagotsitoz 
jarayoni
Yadro
Hazm vakuolasi
Qisqaruvchi 
vakuol
Soxta 
oyoqlar
1.13-rasm.
Tufelka infuzoriyasi.
Katta yadro
Kiprikchalar
Hujayra 
qobig‘i
Chiqaruv
teshigi
Halqum
Kichik 
yadro
Otiluvchi 
tanachalar
Qisqaruvchi 
vakuol
Qalpoqcha
Oyoqcha
Gifalar
Mevatana
Mitseliy
Sitoplazma
Xivchin
Qisqaruvchi 
vakuol
Xromatofor
Yadro
Hujayra 
qobig‘i
Ko‘zcha

---

15
da ko‘p uchraydi. Ularning vegetativ tanasi tuproq 
ostida joylashgan. Zich gifalardan iborat mevatanasi 
esa yer yuzasiga o‘sib chiqadi. Mevatana oyoqcha va 
qalpoqchadan iborat. Qalpoqchasida sporalar hosil 
bo‘ladi. Qalpoqchali zamburug‘lar saprofit organizm
-
lar bo‘lib, tuproqdagi o‘simlik qoldiqlarini parchalab, 
tuproqni minerallarga boyita di. Qo‘ziqorin, qo‘zidum
-
ba, oddiy oqqayin zamburug‘ lari iste’mol qilinadi 
(
1.15-, 1.16-, 1.17-rasmlar
). 
Achitqi zamburug‘lari bir hujayrali organizmlar bo‘lib, 
mitselliy hosil qilmaydi. Non mahsulotlari tayyorlashda
achitqi zamburug‘laridan foydalanamiz. Zamburug‘ 
faoliyatida hosil bo‘lgan karbonat angidrid gazining 
pufakchalari xamirni g‘ovak qiladi.