I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

Daraxt
– ba 
land bo‘yli, 
bitta yog‘ochlashgan yo‘g‘on 
tanali, ko‘p yillik o‘simlik.
Buta
– bo‘yi 2–3 m, 
bir nechta yog‘ochlash
-
gan poya hosil qiladi
-
gan ko‘p yillik o‘simlik.
Yarimbuta
poya-
si ning pastki qismi 
yog‘ochlashgan, yashil 
yuqori qismi sovuqda 
nobud bo‘ladigan ko‘p
yillik o‘simlik.
O‘t
– yashil 
yer usti 
novdasi 
har yili sovuqda 
nobud bo‘ladigan 
o‘simlik.
Hayotiy shakl • Yo‘sintoifa 
Plauntoifa • Qirqquloqtoifa
• Qirqbo‘g‘im
1.19-rasm.
Funariya yo‘sini.
Sporangiy
Sporangiyband
Rizoid
Poya
Barg
Sp
or
of
it
Ga
m
et
of
it

---

17
Qirqquloqlar yo‘sinlardan farq qilib, ildiz 
sistemasi va o‘tkazuvchi to‘qimaga ega. Bu 
bo‘limga qirqquloqlar, qirqbo‘g‘imlar kiradi. 
Zuhrasoch qirqqulog‘i – ildizpoyali, yirik va 
qirqilgan barglarga ega yashil poyabargli 
o‘simlik 
(1.20-rasm)
.
Dala qirqbo‘g‘imi ildizpoyali ko‘p yillik 
o‘t bo‘lib, sernam yerlarda o‘sadi. Bo‘g‘im-
laridan halqa shaklida yon novdalar o‘sib 
chiqadi. Barglari mayda, reduksiyaga uchra
-
gan, poyaning bo‘g‘imlarida halqa hosil qilib 
o‘rnashgan. Qirqbo‘g‘imlar qimmatli dorivor 
o‘simliklardir. Ularning poyasidan tayyorlan-
gan qaynatma va damlama siydik haydovchi 
dori sifatida ishlatiladi 
(1.21-rasm)
.
1.20-rasm.
O‘rmon qirqqulog‘i.
1.21-rasm.
Dala qirqbo‘g‘imi.
Tahlil
. Venn diagrammasini 
tahlil qi ling.
Sporali o‘simliklarning sistematikadagi o‘rni bilan tanishamiz.