I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

hazm qilish 
deyiladi 
(5.16-rasm)
.
Oziqning hazm qilinishi ogʻizdan boshlanadi. Og‘izda tishlar va til joylashgan. Til ovqat
-
ning ta’mini aniqlash, uni aralashtirish funksiyasini bajaradi. Ogʻizda ovqat tishlar yordamida 
me xanik va so‘lak ta’sirida kimyoviy parchalanadi. 
Odamda 32 ta doimiy tishlar, yosh bolalarda 20 ta sut tishlari bo‘ladi. Yangi tug‘ilgan 
chaqaloqning tishlari bo‘lmaydi. 6 oylikdan boshlab uning birinchi sut tishlari paydo bo‘ladi. 
Topshiriq
Ilonlar ba’zan o‘z tanasidan 
bir necha barobar katta oziqni 
yutib yuboradi. Bu qan day sodir 
bo‘lishini izohlang.
Ovqat hazm qilish • 
Ovqatlanish gigiyenasi • 
Qizilo‘ngach • Oshqozonosti 
bezi • Fermentlar • Hazm 
jarayoni

---

88
7–8 yoshdan sut tishlari doi miy tish-
lar bilan almashina boshlaydi. 10–12 
yoshga kelib tishlar almashinishi tu-
gallanadi 
(5.17-rasm)
.
Ovqat og‘izda chaynalib, qiziloʻn
-
gach orqali oshqozonga tushadi. 
Qiziloʻngach ogʻiz boʻshligʻi bilan 
oshqo zonni oʻzaro bogʻlaydi. Ovqat 
oshqozonda kimyoviy va mexanik 
taʼsirlarga uchraydi.
Oshqozon 
devori 
muskullari 
ovqat ni ara lashtirib, mexanik parcha
-
laydi. Fermentlar va oshqozon shirasi 
esa ovqatning kimyoviy parchalanishini taʼminlaydi. 
Oshqozonda hazm bo‘lgan oziq ichaklar
-
ga oʻtadi. So‘ng ichaklardan qonga so‘riladi. Oziqning hazm boʻlmagan qismi va suv yoʻgʻon 
ichakka oʻtadi. B
u yerda suv soʻriladi va hazm boʻlmaydigan moddalar qoldiq sifatida toʻgʻri 
ichakdan oʻtib, anal teshigi orqali tashqariga chiqarib yuboriladi.
Ovqat hazm qilishda soʻlak bezlari, oshqozonosti bezi, jigar va oʻt pufagi ham qatnashadi.
Soʻlak bezlari
dan ajralib chiqadigan so‘lak og‘izda oziqni namlaydi. So‘lak tarkibidagi fer
-
mentlar ovqat tarkibidagi kraxmalni kimyoviy parchalashni boshlab beradi.