I-tema. «Buxgalteriya esabi hám saliqqa tartiw» PÁniniń predmeti reje

1.2-súwret. Buxgalteriya esabınıń funksiyaları


1. Maǵlıwmat (basqarıw sistemasın maǵlıwmat menen támiyinlew) funksiyası. Buxgalteriya esabınıń basqarıw sisteması hám bazar qatnasıqların rawajlandırıwdaǵı tiykarǵı funksiyalarınan biri maǵlıwmat penen támiyinlew funksiyası esaplanadı. Bazar ekonomikasına ótiwdiń házirgi basqıshında óz waqtında alınatuǵın haqıyqıy ekonomikalıq informaсiyalardıń roliniń de áhmiyeti kúsheymekte.
2. Qadaǵalaw funksiyası – ekonomikalıq reformalardı tereńlestiriw hám bazar qatnasıqların erkinlestiriw, túrli múlkshilik formalarınıń bar bolǵan sharayatlarında buxgalteriya esabınıń qadaǵalaw funksiyası kúsheymekte. Buǵan onıń forma hám metodların jetilistiriw, buxgalteriya esabınıń xalıq-aralıq hám milliy standartların engiziw, esap jumısların kompyuterlestiriw, buxgalter, ekonomist hám analizshilerdiń avtomatlastırılǵan jumıs orınları imkániyatlarınan keń paydalanıw sebep bolmaqta.
3. Múlktiń saqlanıwın támiyinlew funksiyası. Bul funksiya buxgalteriya esabı sistemasın jetilistiriw hám onıń qadaǵalaw funksiyasın kúsheyittiriw menen tıǵız baylanıslı. Sonı óz-aldına aytıp ótiw zárúr boladı, usı funksiyanı ámelge asırıw ushın tómendegi shárt-sharayatlar zárúr: úskenelengen sklad binaları, qadaǵalaw hám ólshew ásbapları, ólshewshi ıdıslar hám basqalar.
Inventarizaсiya usı funksiyanı ámelge asırıwdıń áhmiyetli usılı bolıp, kárxana múlkleriniń saqlanıwı hám olar quramında bolıp ótetuǵın ózgerislerdi anıqlawǵa múmkinshilik jaratadı. Onı ámelge asırıw ushın №19-«Inventarizaсiyanı shólkemlestiriw hám ótkiziw» atlı Buxgalteriya Esabınıń Milliy Standartı (BEMS)nan paydalanıladı.
4. Úzliksiz baylanıs funksiyası. Buxgalteriya esabı úzliksiz baylanıs funksiyasın orınlap, bulsız basqarıw sistemasınıń xızmeti mánissiz bolıp qaladı, bunıń ústine keń kólemde kompyuterlestirilgen sharayatta xızmet kórsetetuǵın sistemalı buxgalteriya esabı basqarıw xızmetkerlerin kárxana hám onıń bólimleriniń málim dáwir ishindegi xızmeti tuwrısında, xojalıq qarjıları, olardıń payda bolıw derekleri hám kárxananıń minnetlemeleri haqqında, zat jetkizip beriwshiler, qarıydarlar, buyırtpashılar, bankler, salıq inspeksiyası, investorlar hám basqa shet ellik birge islesiwshileri menen óz-ara qatnasıqlar tuwrısında, finanslıq nátiyjelerdi qáliplestiriw, paydanıń jumsalıwı hám jamǵarılıwı tuwrısında, múlkdarlar (aksionerler, payshılar, dúziwshiler hám t.b.) menen qatnasıqlar tuwrısında haqıqıy maǵlıwmatlar menen támiyinleydi.