Ibob. O‘zbek va yapon tillarida hisob so‘zlar
Yüklə 0,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tartib son.
Narsa buyumni sanog‘ini tartibini bildiradi. Tartib son unli bilan tugagan miqdor songa -nchi undosh bilan tugagan miqdor songa -inchi qo‘shimchasini qo‘shish orqali hosil qilinadi: birinchi, ikkinchi tartib sonlar arabcha raqamlar bilan ifodalansa, bu qo‘shimchalar yozilmaydi, raqamdan keyin chiziqcha qo‘yiladi rim raqamlari bilan ifodalansa chiziqcha ham qo‘yilmaydi. Masalan: 2-jamoa, IV sinf. Tartib sonlar ma’no jihatidan sifatlarga yaqin turadi va ularning ayrim turlari sifat turkumiga ko‘chishi ham mumkin: Yettinchi lampa, o‘ninchi (yoki qirqinchi) ip, yuzinchi lampochka. Shuningdek, birinchi tartib sonining o‘rnida ilk, dastlabki, asosiy, avvalgi, eng yaxshi degan sifatlarni sinonim tarzida qo‘llash mumkin. Kirilcha yozuvda yil va oyni ko‘rsatuvchi arab raqamlaridan keyin chiziqcha qo‘yilmaydi: 1998 yil, 15 fevral. Yapon tilida esa, tartib sonlar o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lib, ham yapon tiliga oid, ham xitoy tiliga oid miqdor sonlardan hosil bo‘ladi. Yapon tiliga oid bo‘lgan miqdor sonlarga “me” so‘z yasovchi qo‘shimchasini qo‘shish orqali tartib son yasaladi. Masalan: ひとつ +め=ひとつめーHitotsu + me= hitotsume - birinchi こ こ の つ + め = こ こ の つ め ー Kokonotsu + me = kokonotsume 一 to‘qqizinchi 日本語お教えるほう法はいろいろです。一つ目はよく説明すること、 ニつめいは新言葉おおぼいさせること。 (nihongo o osheru hou houva iro iro desu. Hitotsumeiva yoku setsumeisurukoto, futatsumeiva atarashi kotoba o oboisaserukoto) - Yapon tilini o‘rgatish usullari turlichadir. Birinchisi yaxshilab tushuntirib berish, ikkinchisi yangi so‘zlarni yod oldirish. Xitoy tiliga oid miqdor sonlandan esa tartib sonlar bir necha turda yasaladi. ばん “ban” 一 so‘z qo‘shimchasini qo‘shish orqali yasaladi. 17 にばん(niban) - ikkinchi raqamli (sonli) さんばん め “me” - so‘z yasovchi qo‘shimchasini qo‘shish orqali yasaladi. め，"me”qo‘shimchasini qo‘shilishi bilan tartib son yasalishini ko‘rib chiqamiz. —+ 回=一回(ikkai) — bir martta 一回 + 目 =一回目（ikkaime) - ikkinchi martta (tartib son) ニ + 人 =二人 (futari) – ikki kishi (dona son) 三 + 人 + 目=三人目(sanbanme) - uchinchi odam (tartib son) 2) ばんめ “ban me” –so‘z yasovchi qo'shimchalarni qo‘shish orqali. 例文：(Reibun) masalan: A: き ょ だ い な に ん で す か 。 Kyodaiva nananin desuka. Aka- uka nechtasizlar? B:ろくにんです。わたしはうえからにばんめです。 (Vatashiva ue kara nibanme desu.) Oltitamiz. Men ikkinchisiman. 1.A: す み ま せ ん ， わ た し の せ き は ど こ で す か . (Sumimasen, vatashinosekiva doko desuka.) Kechirasiz, mening joyim qayerda? 2. B:うしろからさんばんめです。(ushirokara sanban me desu.) Orqadan uchunchisi. わたしはごばんめにははっぴょうします。 (Vatashiva gobanmeniva happiyoushimasu.) - Men beshinchi bo‘lib ma’ruza qilaman. だ い “dai” so‘z yasovchi qo‘shimchasi, ば ん め “banme” so‘z yasovchi qo‘shimchasi va の “no” qaratqich kelishigi bilan birgalikda ham kelishi mumkin. だいにばんめいの時間 - (Dai nibanmeino j ikan) - ikkinchi voqea. Bundan tashqari かい（kai) qavatni anglatuvchi qo‘shimchalar ham miqdor songa qo‘shilib tartib son yasaydi. Masalan: い っ か い （ ikkai), に っ か い (nikkai) ya’ni birinchi qavat ikkinchi qavat yoki bir qavat ikki qavat deb tarjima qilinadi. Va shuni aytib o‘tmog‘im joizki miqdor sonlar oldidan kun, oy, yil kabi so‘zlar kelishi bilan vaqtni o‘lchaydigan tartib sonlar yuzaga keladi. |