Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm



Yüklə 2,34 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/47
tarix01.01.2017
ölçüsü2,34 Mb.
#4244
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   47

qavrayış və
  hafiz
ə
nin 
inkişafına ə
h
ə
miyy
ə
tli  t
əsir göstə
rir.  Bu 
dövrdə
  yeniyetm
ə
l
ə
rd
ə
 
qavrayışın  mənalılığı  artır  və
 
o  xüsusi  nə
z
ə
ri  idrak 
f
ə
aliyy
ə
ti  kimi 
müşahidə
kiliy
ə
 
çevrilir.  Hafizə
d
ə
 
saxlanılan  materialın
  h
ə
cmi 
v
ə
 
yaddasaxlamanın  xüsusi  priyomlarından  istifadə
  etm
ə
sind
ə
 
göstə
rir. 
Hafiz
ə
d
ə
 
saxlanılan  materialın  hə
cmi  v
ə
 
yaddasaxlamanın  sürəti  artır, 
mexaniki  hafiz
ə
y
ə
  n
ə
z
ə
r
ə
n, 
sözlü
-m
ə
ntiqi  hafiz
ə
 
daha  sürə
tl
ə
 
inkişaf  edir, 
hafiz
ə
nin  m
əhsuldarlığı  artır,  kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ə
rd
ə
n  f
ə
rqli  olaraq  onlar 
bütövlükdə
 
materialı  deyil,  yalnız  müə
yy
ə
n  qayda  v
ə
 
qanunları  ə
zb
ə
rl
ə
yir, 
mövzunun qalan hissə
l
ərini ―öz sözləri‖ ilə
 
söylə
yirl
ər. Çox vaxt yeniyetmə
l
ə

d
ə
rs
ə
 d
ə
rs
ə
 
hazırlaşarkən yaddasaxlamanın nə
t
ə
c
ə
sini 
tanıma
 il
ə
 
yoxlayırlar. 
Yaşlı  adamlarla  müqayisə
d
ə
  yeniyetm
ənin  intellektual  imkanları,  bilik  və
 
t
əcrübə
si xeyli m
əhdud olsa da, bu yaş dövrünün sonunda intellektual inkişafı 
xeyli  yüksə
k  s
ə
viyy
ə
y
ə
 
çatmış  olur.  Orta  mə
kt
əb  yaşı  dövründə
  diqq
ə
tin 

 
103 
inkişafında  xeyli  üstün  cə
h
ə
tl
ər  yaranır.Diqqə
tin 
davamlılığı  və
  h
ə
cmi 
paylanması
 
kimi  xüsusiyyə
tl
ə
ri  keyfiyy
ə
td
ə
  yeni  istiqam
ə
td
ə
 
inkişaf  edir, 
onların  ixtiyariliyi  yüksə
lir.Bununla  bel
ə
  yeniyetm
ə
l
ə
rin  t
ə
lim  f
ə
aliyy
ə
tind
ə
 
diqq
ətin  bir  sıra  mənfi  halları  da  nə
z
ə
r
ə
 
çarpır.
,  t
əəssürat  və
 
yaşantıların 
bolluğu,  coşğun  fəallıq  və
 
impulsivlik,  mütə
h
ərrik  davranış  onlarda  diqqə
tin 
tez-
tez  yayılmasına  və
 
davamsızlığına  gətirib  çıxarır.  Psixoloqlar  bu  halın 
s
ə
b
ə
bl
ərini  müxtə
lif  amill
ə
rl
ə,  iş  şəraiti,  materialın  məzmunu,  şagirdin  ə
hval-
ruhiyy
ə
si  v
ə
  psixi  v
ə
ziyy
ə
ti  il
ə
 
ə
laq
ə
l
ə
ndirirl
ə
r.  Yeniyetm
ə
l
ə
rl
ə
  t
ə
lim 
prosesind
ə
 
növbə
li, c
ə
lbedici, f
əal iş formaları, maraqlı də
rsl
ər onların tə
lim
ə
 
c
ə
lbedilm
ə
sind
ə
 
ə
h
ə
miyy
ətli  roloynayır.  N.F.Dobrıninin  tədqiqatları  sübut 
etmişdir ki, yeniyetmə
l
ə
rd
ə
  iradi s
ə
yl
ə
 
ə
laq
ə
l
ənmiş ixtiyari diqqə
ixtiyarid
ə

sonrakı  diqqə

adlandırılan  diqqə
tin    m
ə
hsuldar  f
ə
aliyy
ə
tin
ə
  t
ə
minat 
yaradır.Yeniyetmə
  sinifl
ə
rind
ə
 
oxutan  uşaqlar  sə
rb
əst  mövzuda  yaradıcı 
inşalar  yazır,  mətn  üzrə
  plan  t
ərtib  edir.  Onlar  öz  fikirlə
ri
ni  müxtə
lif 
arqumentl
ə
rl
ə
 
əsaslandırır, 
disbut v
ə
 
müzakirə
l
ə
rd
ə
 f
əallıqla iştirak edirlə
r.  
 
Kiçik yaşlı mə
kt
ə
blil
ə
rd
ə
 
müqayisə
d
ə
 yeniyetm
ə
l
ərin idrak maraqlarının 
inkişafında  mütə
r
ə
qqi  d
əyişikliklə
r  n
ə
z
ə
r
ə
 
çarpır.  Onlar  vacib  hesab  etdiklə
ri 
f
ə
nl
ə
r
ə
 daha 
çox diqqət yetirir, müxtə
lif m
ə
nb
ə
l
ə
rd
ə
n s
ə
rb
ə
st istifad
ə
 etm
ə
kl
ə
 
bilikl
ə
rini  z
ə
nginl
əşdirmə
k  t
əşəbbüsləri  göstə
rir,  d
ə
rsd
ən  sonra  müxtə
lif 
hazırlıq  kurslarına  gedir,  xarici  dilləri,  kopüteri  öyrə
nm
ə
y
ə
 
xüsusi  diqqə

yetirirl
ər.  Bütün  bunlar  isə
  yeniyetm
ə
l
ə
rd
ə
 
özünütə
hsil  motivl
ə
rinin 
meydana  çıxmasına  işarədir.  Müasir  yeniyetmə
l
ərin  çoxu  özünütə
hsili 
g
ə
l
ə
c
ək peşə
 
hazırlığının başlıca amili hesab edirlə
r.  
 
Yeniyetm
əlik dövrü yalnız ziddiyyə
tl
ər, böhran və
 
çə
tinlikl
ər dövrü deyil, 
h
ə
m  d
ə
 
böyüyə
n  orqanizmin, 
formalaşan  şə
xsiyy
ə
tin  z
əngin  imkanlarının 
reallaşması və
 
genişlə
nm
əsi dövrüdür.   Əgə
r pedaqoq v
ə
 valideynl
ər bu yaş 
dövrünün  müsbə
t  c
ə
h
ə
tl
ərinin,  üstünlüklə
rini  n
ə
z
ə
r
ə
 
alaraq  inkişaf  üçün 
s
ə
f
ə
rb
ə
rliy
ə
 
alsalar, çə
tinlikl
əri uğurla aradan qaldırmaq mümkündür. 
 
 

 
104 
2.3.2. Psixoloqun V sinif şagirdlə
ri il
ə
 
işinin xüsusiyyə
tl
ə
ri 
 
 
Uşaqların  anatomik
-
fiziki  inkişafı  gedişində
 
baş  verə

ən  mühüm 
sıçrayışlı dəyişikliklə
rd
ə
n biri yeniyetm
əlik yaşı dövrü ilə
 
bağlıdır. İbtidai tə
limi 
başa  çatdıran  IV  sinif  şagirdlə
ri  k
içik  mə
kt
əb  yaşlı  dövrünü  geridə
  qoyaraq 
yeni  yaş  dövrünə
-yeniyetm
əlik  dövrünə
  daxil  olurlar.  V  sinif
ə
  daxil  olan 
uşaqlar artıq kiçik yeniyetməliyin astanasına qə
d
ə
m qoymaqla, ad
ə
t etdikl
ə
ri 
v
ə
 
uyğunlaşdıqları müə
lliml
ə
rind
ə
n, f
ə
nl
ə
rd
ən, ünsiyyət mühitində
n f
ə
rqli olan  
yeni qarşılıqlı münasibə
tl
ə
r v
ə
 t
ə
l
ə
bl
ər mühitinə
 daxil olurlar. 
 
V sinifd
ə
 f
ə
nl
ərin öyrə
nilm
ə
sin
ə
 
keçid uşaqların müxtəlif müə
lliml
ə
rl
ə
 
gündəlik  münasibə
tl
ə
r
ə
 
daxil  olması  ilə
 
münasibət  olunur.  Kiçik  yeniyetmə
 
şagirdlər özünə
m
əxsus ünsiy
y
ə
t  t
ə
rzi,  t
ədris üsulu, şə
xsiyy
ə
t  keyfiyy
ə
tl
ə
ri  v
ə
 
t
ə
l
ə
bl
ə
ri  olan  yeni  f
ənn  müə
lliml
ə
ri  il
ə
 
qarşılaşırlar.  Bu  isə
 
yeni  qarşılıqlı 
münasibə
tl
ər  mühitinin  formalaşması  ilə
 
yanaşı,  şagirdlə
rd
ə
  xaraktereoloji 
keyfiyy
ə
tl
ərin yaranmasına da zəmin yaratmış olur. Bir çox psixoloqların qeyd 
etdiyi  kimi,    kiçik  yeniyetmə
 
yaşı  dövründə
 
uşaqlarda  artıq  müə
yy
ə

s
ə
viyy
ə
d
ə
 
formalaşmış özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
 qeyri-
sabit forma alır. İ.S.Konun 
fikrinc
ə,  bu  yaş  dövründə
 
“Mən  obrazı”
 
öz  bütövlüyünü  itirir,  fə
rd 
ziddiyy
ə
tl
əri,  öz  ―Mən‖inin  nizamsızlığını  daha  kəskin  şə
kild
ə
 
duymağa 
başlayır ki, bu da onun iddia sə
viyy
ə
sinin qeyri- 
müə
yy
ə
nliyin
ə
 g
ətirib çıxarır. 
Rus  psixoloqu  T.A.Sobievanın  tədqiqatlarına  görə,  III  sinif  şagirdlə
rinin 
özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
 
göstə
ricil
ə
ri 
il
ə
 
başqa 
adamların 
verdiklə
ri 
qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
 
arasındakı  fə
rq  30%-
ə
  b
ə
rab
ə
rdirs
ə
,  V-VI  sinifl
ə
rd
ə
  bu  f
ə
rq 
47%-
ə
 
çatır. Kiçik yeniyetmə
l
ə
rd
ə
 
xüsusi idrak fə
aliyy
əti olan özünüdə
rketm
ə
 
əsasında  özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ənin  yeni  formaları  yaratmağa  başlayır. 
Yeniyetm
ə
l
ə
rd
ə
 
özünüdə
rketm
ə
nin 
əsas  forması  özünü  başqa  adamlarla
-
yaşıdlar  və
 
yaşlılarla  müqayisə
dir. 
Özünü  onlarla  müqayisə
  ed
ə

yeniyetm
ə
   
özünü  və
 
başqa  adamları  onlar  kimi  müqayisə
  etm
əyi  öyrə
nir. 
Uşağın  ətrafdakı  adamlarla  ünsiyyət  imkanları    belə
 
müqayisə
nin 
ə
sas 

 
105 
amilin
ə
 
çevrilmiş  olur.    Ona  görə
  d
ə
,  yeniyetm
ə
d
ə
 
özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
nin 
formalaşmasında ünsiyyətin rolu olduqca böyükdür. 
 
 
Yeniyetm
ə
 
yaşı  dövründə
  ilk  probleml
ərin  simptomları  məhz  kiçik 
yeniyetm
əlik  dövründə
 
müşahidə
 
olunur.  Müə
lliml
ə
rin  d
əyişməsi,  onların 
t
ə
l
ə
bl
ə
rind
əki  müxtə
liflik,  kabinet  sistemin
ə
 
keçid  və
  s.  il
ə
 
bağlı  olan  bu 
probleml
ər  kiçik  yeniyetmə
l
ərin  qarşılaşdığı  ə
sas    psixoloji    mane
ə
l
ə
rdir. 
Bunların  sırasına  proqram  materiallarının  tə
dric
ən  mürə
kk
ə
bl
əşmə
si, 
m
əşğə
l
ə
l
ə
rin intensivliyi, f
ə
nl
ərin çoxalması, hə
ft
əlik saatların artımı və
 s. da 
ə
lav
ə
  edil
ə
  bil
ə
r.  Yeni  t
ə
l
ə
bl
ə
r  sistemin
ə
  adap
tasiya  şə
raitind
ə
 
bu  çə
tinlikl
ə

kiçik  yeniyetmə
l
ərin  psixi  simasında  ə
s
əbilik,  öz  qüvvə
sin
ə
 
inamsızlıq, 
psixoloji  g
ə
rginlik,  m
ə
kt
əb  nevrozları,  davranış  pozuntuları  və
  t
ə
limd
ə
 
gerid
ə
qalmaya s
ə
b
ə
b olan 
ə
sas amill
ər kimi özünü göstərir. Müşahidə
 
faktları 
göstə
rir ki, ibtidai t
ə
lim ill
ə
rind
ə
 
şagirdlə
rd
ə
 
özləri haqqında formalaşmış iddia 
s
ə
viyy
ə
si  orta  sinifl
ə
rd
ə
 
ayrı
-
ayrı  fə
nl
ə
ri  t
ə
dris  ed
ən  müə
lliml
ə
r  t
ə
r
ə
find
ə

adekvat  qiym
ə
tl
ə
ndirilmir.  N
ə
tic
ə
d
ə
  ibtidai  sinifl
ə
rd
ə
  t
əhsili  ―əla‖  qiymə
tl
ə
rl
ə
 
başa vurmuş şagirdlə
rin 
ə
ks
ə
riyy
əti V sinfin ilk rübündə
 
bu mövqelərini itirmiş 
olurlar. 
 
Yeniyetm
ənin davranışı onun özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
si  il
ə
  t
ə
nzim  olunur, 
özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
  is
ə
   
başqa  adamlarla  ünsiyyətin  gedişində
 
formalaşır. 
Kiçik  yeniyetmə
l
ərin  davranışında  və
 
münasibə
tl
ə
rind
ə
 
bir  sıra  gözlə
nilm
ə
z, 
qeyri-m
ə
ntiqi  hallar  n
ə
z
ə
r
ə
 
çarpır  ki,  bu  da  psixoloqların  “Beşinci  siniflə
rin 
problemi”
 
adlandırdıqları halın yaranmasına sə
b
ə
b o
lur. Kiçik yeniyetmə
l
ə
rin 
ünsiyyə
tind
ə
 
kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ərin    ünsiyyə
ti  il
ə
 
müqayisə
d
ə
 
ə
h
ə
miyy
ə
tli 
keyfiyy
ə
t d
əyişikliyi nə
z
ə
r
ə
 
çarpır. Bu dövrdə
 h
əmyaşıdlarla ünsiyyə
t
ə
 t
ə
l
ə
bat 
artır.  Dostlarla  ünsiyyət  quran  kiçik  yeniyetmə
l
ər    sosial  davranışın  mə
qs
ə

v
ə
  vasit
ə
l
ərini,    normalarını  fəal  şə
kild
ə
  m
ə
nims
əyir,  özünü  və
 
başqalarını 
qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
 
meyarlarına 
sahib 
olur, 
özünütə
rbiy
ə
y
ə
 
t
ə
labat 
duyurlar.Yeniyetm
ə
l
ərin  özünə
m
ə
xsus 
“yoldaşlıq  mə
c
ə
ll
əsi”
 
yaranır.  Onlar 
yaşlı  adamların  davranış  normalarını  ə
xlaqi 
 
c
ə
h
ə
td
ən  düzgün 

 
106 
qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
y
ə
  t
əşəbbüs  göstə
rirl
ə
r.  Ail
ə
d
ə
  v
ə
 
ətraf  mühitdə
 
qarşılıqlı 
hörmə
tin,  inam  v
ə
 
demokratik  münasibə
tl
ərin  fonunda  kiçik  yeniyetmə
l
ə
rd
ə
 
şəxsi  inkişafın  yetkin  və
  perspektiv  t
əzahürlə
ri 

 
“ə
xlaqi-m
ə
n
əvi  yaşlılıq 
hissi” 
v
ə
 
“intellektual  yaşlılıq  hissi”
  (D.B.Elkonin,  T.B.  Draqunova) 
formalaşır. 
 
 
Bunlarla  yanaşı,  kiçik  yeniyetmə
l
ə
rin  psixi  al
ə
mind
ə,  ünsiyyə
ti  v
ə
 
münasibə
tl
ə
r sistemind
ə
 
bir sıra ziddiyyətli spesifik xüsusiyyə
tl
ə
r:  bir  yandan 
kollektivçilik,  digə
r  t
ə
r
ə
fd
ə
n    neqativi
zm,  özünü  kollektivə
 
qarşı  qoymaq;  bir 
yandan  yoldaşlarının  hörmə
tini  qazanmaq  c
ə
hdi,  dig
ə
r  t
ə
r
ə
fd
ə
n  ist
ə
nil
ə

halda  başqalarından  fə
rql
ə
nm
ək,  şəxsi  nöqsanlarına  haqq  qazandırmaq, 
özünü ―igid‖ kimi  göstə
rm
ə
 c
ə
hdl
ə
ri ziddiyy
ətli şə
kild
ə
 
çulğalaşmış olur. O
nlar 
yaşlılığa  və
 
müstə
qilliy
ə
 
meyl  edir,  böyüklərin  bir  sıra  hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rini  qeyri-
m
ə
ntiqi olaraq t
ə
qlid edir. 
 
Kiçik  yeniyetmə
l
ə
rin  t
ə
lim  f
ə
aliyy
əti  yalnız  biliklə
rin  m
ə
nims
ə
nilm
ə
sin
ə
 
yönəlmiş  fə
aliyy
ə
t  deyil,  h
ə
m  d
ə
 
sosial  reallığın  mə
nims
ə
nilm
əsi  üsullarının 
uşağın 
motivl
əşmə
  -  t
ə
l
əbat  sferasının
 
formalaşmasını  tə
min  ed
ə
n  bir 
f
ə
aliyy
ət  növüdür.  V  sinif  şagirdi  təhsil  aldığı  mə
kt
ə
bd
ə
 
başqaları  tə
r
ə
find
ə

yalnız  təlim  müvə
ff
ə
qiyy
ə
tin
ə
 
görə
  deyil,  h
ə
m  d
ə
  m
ə
kt
ə
bd
əki  mövqeyi, 
yaşıdları  və
 
yaşlılarla  qarşılıqlı
 
münasibə
tl
ə
rinin  xarakterin
ə
 
görə
  d
ə
 
qiym
ə
tl
əndirilir.  Kiçik  yeniyetmənin  münasibə
tl
ə
r  sistemind
ə
  h
əmyaşıdlarla, 
sinif  yoldaşları  ilə
 
münasibə
tl
ə
ri  birinci  yerd
ə
 
durur.  Kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blid
ə

f
ərqli  olaraq,  kiçik  yeniyetmə
nin  m
ə
kt
ə
b
ə
   
adapdasiyasında  hə
m
yaşıdlarla 
ünsiyyə
t  v
ə
  onun  xarakteri 
ə
h
ə
miyy
ətli  rol  oynayır.  Bu  cə
h
ə
td
ən  bir  neçə
 
psixoloji fakta n
ə
z
ə
r salaq;  
S.Aqil  V  sinif  Ģagirdidir.  O,  Ģə
h
ə
rd
ə
ki  bir  m
ə
kt
ə
bd
ə
n  dig
ə
rin
ə
 
köçürülmüĢdür.  Əvvə
lki  m
ə
kt
ə
bd
ə
  s
ə
yl
ə
  v
ə
 
çalıĢqanlıqla,  yaxĢı  qiymə
tl
ə
rl
ə
 
oxuyurdu.  Yeni  m
ə
kt
ə
bd
ə
  V  sinifd
ə
  t
ə
hsil  almaqla  b
ə
rab
ə
r,  inc
ə
s
ə
n
ə
t  
m
ə
kt
ə
bin
ə
 gedir. Onun r
ə
smetm
ə
 sah
ə
sind
ə
 
böyük uğurları diqqə
ti c
ə
lb edir. 
Tez-tez  r
əsm  müsabiqə
l
ə
rind
ə
  v
ə
  s
ə
rgil
ə
rd
ə
 
əl  iĢləri  nümayiĢ  etdirilir. 

 
107 
R
əssamlığa olan marağı onu boĢ vaxtlarında mu
zeyl
ə
r
ə
, r
əsm qalareyalarına 
getm
ə
y
ə
,  r
əsm  çə
km
ə
y
ə
,  inc
ə
s
ə
n
ə
t
ə
 
aid  kitablar  oxumağa  sövq  edir.  Aqilin 
futbola  da  böyük  hə
v
ə
si  var.  H
ə
l
ə
  IV  sinifd
ə
  oxuyark
ən  yaĢadığı  binanın 
h
ə
y
ə
tind
ə
 
uĢaqlarla  futbol  oynayarkən  yıxılaraq  xə
sar
ət  almıĢdır.  Bu 
s
ə
b
ə
bd
ə
n d
ə

bir müddə
t d
ə
rsl
ə
rd
ən uzaq düĢmüĢdür. Sağaldıqdan sonra isə
 
futbol  oynamaqdan  uzaqlaĢmıĢdır.  Aqil  natamam  ailənin  övladıdır. 
Valideynl
əri ayrıldıqdan sonra o, anası ilə
 birg
ə
 
yaĢayır. Anası Aqili çox sevir, 
oğlunun  hər  bir  uğurunu  və
 
ya    uğursuzluğunu    özününkü  hesab  edir. 
X
ə
st
ə
likd
ən sonra ananın oğluna qarĢı diqqəti daha da artmıĢdır. O, oğlunun 
arxasınca  mə
kt
ə
b
ə
  g
ə
lir,  onu  g
ə
zintiy
ə
 
aparır.  Ana  sinifdə
nxaric    t
ə
dbirl
ə
rd
ə
 
oğlunun  iĢtirakına  qəti  Ģə
kild
ə
 
etiraz  edir.  Əvvəl  oxuduğu  mə
kt
ə
bd
ə
  Aqilin 
çoxlu  dostları  vardı  və
 
ana  oğlunun  dostlarına  da  hörmə
tl
ə
 
yanaĢır,  mə
kt
ə

h
əyatına  fəal  Ģə
kild
ə
 
müdaxilə
  edir,  h
ər  Ģeydən  ehtiyatlanırdı.    Aqilin 
r
əssamlıq  sahə
sind
ə
ki  qabiliyy
ə
tl
ə
ri  r
əsm  müə
llimi,  sinif  r
ə
hb
ə
rl
ə
ri  il
ə
 
yanaĢı 
sinif  yoldaĢlarının  da  diqqə
tini  c
ə
lb 
etmiĢdir.  Yeni  mə
kt
ə
bd
ə
  V  sinifd
ə
 
oxuyark
ən  ikinci  yarım  ildə
n  sonra  Aqilin  d
ə
rsl
ə
r
ə
 
marağı  zə
ifl
ə
m
ə
y
ə
,  t
ə
lim 
uğurları  azalmağa  baĢladı.  Dərs  ilinin  sonlarında  isə
  onun  sinifd
ə
 
ə
n  z
ə
if 
oxuyan  3  Ģagirddən  biri  olduuğu  aydın  oldu.  Bütün  də
rs  ili  boyu  Aqil  sinifd
ə
 
özünə
  dost  tapa  bilm
ə
di,  onun  diqq
ə
ti  c
ə
lb  etm
ə
k  t
əĢəbbüslə
ri  is
ə
  axmaq 
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rd
ən baĢqa bir Ģey deyildi. Odur ki, uĢaqlar ona xoĢagə
lm
ə
z  l
ə
q
ə

d
ə
 
qoymuĢdurlar.  Artıq  Aqil  sinifdə
  t
əcrid  olunmuĢ  və
ziyy
ə
t
ə
 
düĢmüĢdü.  Bu 
is
ə
 
onda qapalılığa və
 t
ə
nhal
ığa gətirib çıxarmıĢ oldu. 
 
 
Aqilin psixoloji müayinə
si n
ə
tic
ə
sind
ə
 m
ə
lum oldu ki, m
ə
kt
ə
bd
ə
 
düşdüyü 
ağır  və
ziyy
ət  onun  psixoloji  durumuna  ağır  zə
rb
ə
 
vurmuşdur.  O,  öz  sinif 
yoldaşlarından  və
 
anasından  bərk  incimişdi.  Lakin  gözlə
nilm
ə
d
ə
n  onun 
özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
 s
ə
viyy
əsinin yüksə
k v
ə
 
adekvat olduğu mə
lum oldu. O, 
deyirdi  ki,  m
ə
n  inc
ə
s
ə
n
ə
t  m
ə
kt
ə
bind
ə
 
oxuyacağam,  sə
rgil
ə
rim  olacaq,  m
ə

r
əssam olacağam. Mə
ni 
ə
vv
əl oxuduğum mə
kt
ə
b
ə
 
qaytarın. 
 

 
108 
 
Aqilin  yeni  m
ə
kt
ə
b
ə
 
uyğunlaşmasındakı  çə
tinlikl
ərin  geniş  spektri 
diqq
ə
ti  c
ə
lb  edir:  t
ə
lim  f
ə
aliyy
ə
tinin  v
ə
 
uğurların  aşağı  düşmə
si;  intizam 
pozğunluğu;  sinif  yoldaşları  ilə
 
münasibə
tl
ərin  korlanması;  nevroz  xarakterli 
reaksiyaların 
yaranması; 
ailə
 
v
ə
 
m
ə
kt
ə
bd
ə
ki 
diskomfort 
fonda 
özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ənin aşağı enmə
si. 
 
M
ə
kt
ə
b  psixoloqu,  sinif  r
ə
hb
ə
ri,  valideyn  v
ə
 
şagirdlə
 
apardığı  söhbə
t, 
m
ə
sl
ə
h
ə
tl
ə
r  v
ə
  treninql
ə
rd
ə
n  sonra  VI  sinfd
ə
  d
ərs  ilinin  ortalarından 
başlayaraq Aqilin sinifdə
 
mövqeyi xeyli yaxşılaşmış oldu. Də
rs ilinin sonunda 
is
ə
 o, sinifd
ə
 
üstün mövqeyli şagirlə
rd
ə
n biri idi.  
M
ə
kt
əb  psixoloqu  öz  işini  müə
lliml
ə
r  v
ə
  valideynl
ə
rl
ə
 
sıx  ə
m
əkdaşlıq 
şə
raitind
ə
 
qurmalıdır. V sinifdən başlayaraq şagirdlərin yaşıdları və
 
yaşlılarla 
ünsiyyəti,  şagird  kollektivinin  formalaşması,  yeniyetmə
l
ə
rin  h
əmyaşıdları  ilə
 
normal  qarşılıqlı  münasibə
tl
əri,  oğlanlar  və
 
qızlar  arasındakı  münasibə
tl
ə

onun  iş  sistemində
 
əsas  yeri  tutmalıdır.  O,  yeniyetmə
l
ə
rin  aqressiv 
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rin
ə
  v
ə
 
ya  utancaqlığına,  ünsiyyə
td
ə
 
qapalılığına,  özünüqiymə
tl
ə
n-
dirm
ə
d
ə
  qeyri-
adekvat  mövqelə
rin
ə
 
düzgün  qiymə
t  verm
ə
li, 
şagird 
kollektivind
ə
 
müşahidə
 
olunan  küsülülüyü  xüsusi  treninqlə
r  v
ə
  ya  qrup 
ünsiyyəti metodları ilə
 
aradan qaldırmağa nail olmalıdır.
 
Psixoloq  n
ə
z
ə
r
ə
 
almalıdır  ki,  yeniyetməlik  dövrü  yalnız  çə
tinlikl
ə
r, 
ziddiyy
ə
t  v
ə
 
böhranlar  dövrü  deyildir.  Bu  yaş  dövrü
  g
ə
l
ə
c
ək  şə
xsiyy
ə
tin 
t
əşəkkülününü  ə
sas  v
ə
  z
əngin  bazası,  B.A.Suxomlinskinin  tə
birinc
ə
  des
ə
k, 
Yüklə 2,34 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin