İlahiyyat faküLTƏSİNİn elmi MƏcmuəSİ
Yüklə 3,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ƏDƏBİYYAT
1. Göyüşov N. Təsəvvüf anlamları və dərvişlik rəmzləri. Bakı: Tural-Ə, 2001, 240 s. 2.
اتک ناتسوب :مق .اردصلام و انيس نبا رظن زا قشع یفسلف ینابم .نيسحدمحم ،یليلخ ،لوا پاچ .ب
٢
+ هدزناش ، ١٨۴
.ص
3.
تاراشتنا :نارھت .یدباع دومحم حيحصت .سدقلا ترضح نم سنلاا تاحفن .نمحرلادبع ،یماج
،مود پاچ .تاعلاطا ١٣٧٠
+ تصش ،یسمش ١۴ ٢ ١ .ص
4.
ريس .دمحمديس ،یا هنماخ پاچ .اردص یملاسا تمکح داينب .نارھت .ناھج و ناريا رد تمکح ،لوا ١٣٨٠
، ٣٣۴
ص . 5.
چ ،یلوم تاراشتنا :نارھت .یوجاوخ دمحم .(بيغلا حيتافم حرش) سنلاا حابصم .هزمح ،یرانف پا ،مود
١٣٧١ + هن و داتشھ ، ٨۴۵
6.
،یلوم تاراشتنا :نارھت .یوجاوخ دمحم .هيھلا تاحفنلا.نيدلاردص ،یونوق
،مود پاچ ۵ ١٣٧
، + شش و لھچ ۶۵ ٢
.ص
7. نا :نارھت .مراھچ دلج ،دلج تفھ رد.یناوعا اضرملاغ ،هفسلف خيرات .کيردرف ،نوتسلپاک تاراشت ،مراھچ دلج ،یگنھرف و یملع تاراشتنا تکرش و شورس ٠ ٣٨ ١ ،یسمش یرجھ ۴٧۶
8.
یونوق نيدلاردص ريبک خيش هاگديد زا دوجو تدحو .مساق یئاکاک ور نيدلا للاج انلاوم و .یم ،تسفآ نسد :هينوق .یونوق نيدلا ردص یللملا نيب شيامھ نيلوا ٠١٠ ٢ ص ، ۵٨ ٢ - ۶۶ ٢ . 9.
وا پاچ،یھاگشناد رشن :نارھت .تداعس ليعامسا .ینافرع نابز و ینآرق ريسفت .لپ ،ايون ،ل
١٣٧٣ + هدزناش ، ٣٧۵
10.
ناويک .هفسلف کچوک باتک .یروگيرگ ،نمگرب
لوا پاچ ،نارتخا رشن :نارھت .نايدابق ، ٨۴ ١٣ ، ١۶٨
.ص
11.
،یدرورھس :نارھت .هيلاعتم تمکح و یزاريش ،نيھلأتملاردص .نيسحديس ،رصن ٨٢ ١٣ . ١٣٣
.ص
Seyed Camal Seyed Mehdi oğlu Gülşəni 392
РЕЗЮМЕ Хотя по количеству произведений Гуневи уступает Ибн Араби, но с точки зрения качества и логики имеет большую важность. Идеи и работы Гуневи разделены на две группы. Часть его произведений была написана для прояснения трудныхи сомнительных моментов, в том числе была написана под влиянием идей инструкций Факук Ибн Араби. По убеждению Гуневи, Ибн Араби улучшил эти главы. Вторая часть произведений результат мистический опыт и своих мыслей Гуневи, которые в этой статье кратко описаны.
Although the number of works of Ibn Arabi Gunavi inferior, but in terms of quality and logic is of great importance. The ideas and work Gunavi divided into two groups. Part of his work was written to clarify the difficult and doubtful points, including was written under the influence of ideas and instructions Fakuk Ibn Arabi. By conviction Gunavi, Ibn Arabi improved these chapters. The second part of the works result mystical experience Gunavi and his thoughts, which in this paper are briefly described. Sosial proseslərdə insan resursları: müasir baxış 393
SOSİAL PROSESLƏRDƏ İNSAN RESURSLARI: MÜASIR BAXIŞ Xələfova Kamalə Rauf qızı, Fəlsəfə kafedrasının doktorantı, Bakı Dövlət Universiteti Açar sözlər: sosial proseslər, idarəetmə, insan resursları, qloballaşma, koqnitiv yanaşma. Ключевые слова: социальные процессы, управление, человеческие ресурсы, когнитивный подход. Key words: social processes, management, human resources, the cognitive approach. Müasir dövrdə insan kapitalı cəmiyyətin inkişafının strateji amilinə çevrilir: ildən-ilə insan kapitalına qoyulan sərmayələrin həcmiçoxalır, keyfiyyəti yaxşılaşır. Gələcəkdə həmin sərmayələrin nəticələrinindaha uğurlu olacağı ehtimal olunur. Müasir ictimai istehsalın dinamik səviyyəsi insan resurslarının keyfiyyyət baxımından durmadan inkişafını tələb edir, bununla əlaqədar olaraqyeni yanaşma və texnologiyaların tətbiqizəruri hal alır. İctimai fikir tarixində insan resursları probleminin öyrənilməsi böyük ənənəyə malikdir. İnsan resursları və insan kapitalı nəzəriyyəsinin görkəmli nümayəndə- lərindən G.Bekker, M.Blaug, Y.Ben-Poret, B.Veysbrod, C.Mintser, G.Mintsberg, T.Shults və digər tədqiqatçılarının adını qeyd etmək olar. Onlar insan resurslarının idarə edilməsi sahəsində nəzəri və tətbiqi yanaşmalar və nəzəriyyələr irəli sürmüşlər [1, s 16]. Hazırda insan resurslarının inkişafı müxtəlif aspektlərdən təhlil olunur. Qeyd edilməlidir ki, insan resursları əmsalı kompleks xarakter daşıyır və bunun- la birlikdə onun tətbiqi sahələrindən ən önəmlisi – iqtisadiyyatdır. Burada insanların ən vacib hüquqlarından biri olan işləmək hüququna əməl olunur, onun bacarıq və vərdişlərinin tətbiqi üçün imkanlar yaradılır.Müstəqillik dövründə Azərbaycanda da insan resurslarının idarəedilməsi sistemli yanaşma əsasında aparılmaqdadır. İnsan cəmiyyətinin inkişaf xüsusiyyətlərindən biri – sosial proseslərin mürəkkəbliyinin artmasıdır. Buna müvafiq olaraq aparılan təhlil və proqnozlaşdırma Xələfova Kamalə Rauf qızı 394
istiqamətləri də çoxalmaqdadır. Sivilizasiya və texniki tərəqqi dəyərlərin ağırlıq mərkəzinin ümumbəşəri məzmununa doğru yönəlməsi insanların təfəkkür tərzində, onların dünyaya münasibətində də ciddi dəyişikliklərə gətirib çıxarmışdır. Bütün bunlar ictimai və humanitar elmlər tərəfindən insan varlığının bütün əzəməti və hərtərəfliliyi ilə tədqiq edilməsi, onun keyfiyyətlərinidərindən öyrənilməsi zərurətini irəli sürür. Hazırda “insan resusları” anlayışı geniş məzmuna malikdir. Onun tərkibinə insanın cəmiyyətdə yaşamağı üçün əsas rolu oynayan baza xarakterli xüsusiyyətlərin məcmusu daxil edilir. Artıq beynəlxalq strukturlarda xüsusi indekslər yaradılmışdır ki, onlar resusların dəyəri, potensialı və fəaliyyət xüsusiyyətlərini aşkar etmək məqsədi güdür. İnsan resursları sosial proseslər iləbilavasitə bağlıdır. Sosial proses fasiləsiz xarakter daşıyır. Cəmiyyət özü-özünü tənzimləyən sistem olaraq, nəsildən nəsilə lazımi informasiyanı ötürür, varisliyi və fasiləsizliyi təmin edir. Bu mənada sosial proses tarixi və əbədi xarakter daşıyır: biosferin tərkib hissəsi olan insan cəmiyyətionunla bərabər daim yaşayacaq və inkişaf edəcəkdir. İnsanların fəaliyyət sahələrinə uyğun olaraq sosial proseslərində müxtəlif tərəfləri və ifadəolunma formaları vardır (mənəvi, iqtisadi, siyasi proseslər və strukturlar, hadisələr, münasibətlər və s.). Bu bölgü üzvlərinin hər birinə insan resuslarının da bu proseslərdə iştirak dərəcəsi və səmərəliliyiözünəməxsus xarakter daşıyır. Müasir elmi ədəbiyyatda sosial proseslərin təhlilində sistem, struktur, xaos, nizam, modelləşdirmə, sosial mexanizm kimi anlayışlardan geniş istifadə olunur. Burada sosial dinamika məsələləri də olduqca əhəmiyyətlidir. Cəmiyyətdə qlobal- laşma ilə bağlı baş verən sosial reallığın mürəkkəbləşməsi, tədqqiatçıları çətin vəziyyətə salır. Çıxış yolunu modelləşdirmə imkanlarını dərindən istifadə etməkdə görən ekspertlər göstərirlər ki,bu işdə informasiya zənginliyi müsbət rol oynaya bilər: model yaradılarkən, burada müəyyən predmetin, hadisənin bu və ya digər keyfiyyətlərini özündə əks etdirən səviyyədə məhdud informasiyanı daşıyan bir sistem nəzərdə tutulur. Ümumiyyətlə, sosial proseslərin təsviri, təhlili və sonrakı ifadəsi işini müxtəlif səviyyələrdə təşkil etmək olar. Hər halda burada insan zehni, onun bacarıq və vərdişləri yaxından iştirak edir. Bu prosesin də subyekt və obyekt baxımından iki istiqaməti var. Subyekt olaraq insan, yuxarıda qeyd edilən imkanları ilə yanaşı, fəal həyat mövqeyindən də faydalana bilər. Obyekt kimi isə insan müxtəlif təsirlərə məruz qalaraq, sosial proseslərin gedişatında fəal iştirakçıya çevrilə bilər. Hazırda sosial proseslərdə insan resuslarının imkanları həddlərinin ölçülməsi və əldə edilən nəticələrin praktiki tətbiqi müşahidə edilir. Bunu istənilən həyat fəaliyyəti Sosial proseslərdə insan resursları: müasir baxış 395
sahələrində reallaşdırmaq mümkündür. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, sosial proseslərin ölçülməsi və qiymətləndirilməsi işində müəyyən irəliləyiş var. Müxtəlif elm nümayəndələrinin səyləri nəticəsində bir sıra konseptual paradiqmalar formalaşdırılmışdır. Cəmiyyətin statistik qanunauyğunluqlara tabe olan özü-özünü tənzimləyən bir sistem olduğunu nəzərə alan tədqiqatçılar, burada sistem yanaşma daxilində koqnitiv ideyaların imkanlarından da geniş istifadə edirlər. İnsan resuslarının, istər kəmiyyət, istərsə də keyfiyyət baxımındanreal iştirakını müəyyən etmək üçün xüsusi tədqiqat metodikaların hazırlanması labüddür. Artıq burada sistem və koqnitiv yanaşma imkanları datətbiq olunur. Hal-hazırda sistemlərin(o cümlədən sosial sistemlərin) müxtəlif riyazi modelləri qurulub ki, burada çoxluqlar nəzəriyyəsi və cəbr imkanlarından geniş istifadə edilir: “sistemlərin təhlili nəticəsində mürəkkəb və fövqəlmürəkkəb obyektlərin tədqiqi və layihələndirilməsi həyata keçirilir” [1, s.18]. Hesab olunur ki, təkcə sistem yanaşma baxımından işlənib hazırlanan metodlar və instrumentari kifayət etmir. Digər tərəfdən, tətbiqi riyaziyyat, kibernetika, çoxluqlar nəzəriyyəsi sahələrindən götürülmüş metodlar olduğu kimi sosial tədqiqatlarda tətbiq edilə bilməz. Konkret tətbiqi sahələrvə həmin sahələrin daxili bölgüsü olduqca geniş və müxtəlifdir (məs., iqtisadi, siyasi, mənəvi və s.). Mürəkkəblik dərəcəsinə görə bu sahələr bir-birinə yaxın olsa da, insan resuslarının müxtəlif imkanları üzərində qurulur. Həmin imkanları üzə çıxarmaq işini məhz sosial və humanitar elm nümayəndələri həyata keçirirlər. Bu istiqamətdə aparılan işləri aşağıdakı kimi izah etmək olar: Uzun əsrlər boyu cəmiyyət, burada baş verən sosial proseslər tədqiqat obyekti olaraq bir çox sosial və humanitar yanaşma baxımından təhlil olunmuşdur. İlk növbədə fəlsəfi səpkidə aparılan tədqiqatların ağırlıq mərkəzini qeyd etmək lazımdır: cəmiyyət və təbiətin nisbəti, cəmiyyətin inkişaf qanunları və mərhələləri, insan problemi, cəmiyyətin gələcəyi və s. Sosiologiya sahəsində aparılan tədqiqatlar bir qədər də konkretləşib, həmin istiqamətlərin fəaliyyətini sistem-struktur baxımından müxtəlif riyazi, statistik və humanitar yanaşmaların imkanlarından faydalanaraq statika və dinamika səviyyələrində təhlil edir: nəticədə cəmiyyətin fəaliyyətinin ən dərin qatları, gizli mexanizmləri aşakrlanır, onların aparıcı tərəfləri müəyyən edilir, öncəgörmə baxımından vəzifələr dəqiqləşdirilir. Digər ictimai elm sahələri – iqtisadi nəzəriyyə və politologiyada da qeyd edilən istiqamətlər üzrə işlərini qururlar. Istənilən halda insan potensialından istifadə edən bütün ictimai həyat sahələri belə tədqiqatlardan geniş istifadə etməlidir. Məsələn, dövlət tərəfindən həyata keçirilən sosial siyasət vasitəsilə əhalinin sosial müdafiəsi Xələfova Kamalə Rauf qızı 396
təmin olunur, burada aparıcı tərəfləri nəzərə almaqlamüxtəlif işlər həyata keçirilir. Bunu üçün həm də sosial-iqtisadi sahələrdə insan resuslarının istifadə olunması dərəcəsi müəyyən edilir. Hər bir ölkənin iqtisadi qüdrətini ilk növbədə onun insan potensialnın əsas göstəriciləri təşkil edir – təhsili, peşə hazırlığı, həyat səviyyəsi, məişətin və asudə vaxtın təşkili, iqtisadi sahələrin nisbəti strukturu və s. Azərbaycanda baş verən struktur islahatlar təhsildə, elmdə, iqtisadiyyatda öz ifadəsini ilk öncə insan resuslarının keyfiyyət göstəricilərinə təsir edir. İş sahələri üzrə mövcud bölgüdə bir sıra dəyişikliklər baş verir. Son illərdə əldə edilən təcrübə göstərir ki, əmək məhsuldarlığının artırılmasında insan resurslarının yeni geniş imkanları açılır. İlk növbədə bazar şəraitində məşğulluq sahəsində işçilərin öz bilik və bacarıqlarınınformalaşdırılması,işdə uğur qazanılması işində seçim imkanıxeyli artmışdır. Ön planaişçilərin peşəkarlıqqabiliyyətləri, öz biliyi inkişaf etdirmək bacarığı, məsuliyyət və işə maraq çəkilir. Roma klubunun sədri A.Peççeinin haqlı olaraq qeyd etdiyi kimi, “indiki tərəqqi mərhələsi insan nəsli qarşısında bir sıra mühüm vəzifələr qoymuşdur. Həmin vəzifələrəuyğun olaraq bütün işlərində tarazlıq və ahəngdarlıq gözləməklə irəliyə doğru addımlamaq işi də var. Yalnız mədəni təkamül əsasında insan bütün təhlükələrin öhdəsindən gələ bilər. bu təkamülün vacibliyini başa düşməsək, ən böyük və ən faciyəvi səhvə yol vermiş olarıq, çünki dövrümüzün bütün təlatümləri və böhranları müasir şəraitə insanların kifayət qədər uyğunlaşmaması ilə əlaqədar baş verir. Bunların sırasında, planetimizi nəhəng əqrəb kimi əhatə edən demoqrafiya, işsizlik, cəmiyyətin sosial və iqtisadi imkanlarından axıra qədər istifadə edilməməsi, ehtiyatların çatışmazlığı və onlardan qeyri-səmərəli istifadə edilməsi, səmərəsizlik, inflyasiya, əmin-amanlığın əldə edilməməsi, silahlanma, ətraf mühitin çirklənməsi və biosferin dağıdılması, insanın iqlimə hədsiz dərəcədə mənfi təsiri və bir çox digər məsələlər qeyd edilməlidir. Buna baxmayaraq bu günə kimi bunların heç birinin həlli üçün səmərəli qərar qəbul edilməmişdir. Getdikcə bu məsələlərin həlli ağırlaşır və həmin əqrəbin qolları planetimizi getdikcə daha çox bürüyüb sıxır... Çıxış yolu – insan təfəkkürünün keyfiyyətcə yeni bir mərhələyə ucalması, davranışının əsaslı şəkildə dəyişilməsindədir [2, s 15]. Beləliklə, alimlərin gəldiyi qənaətə görə qlobal miqyasda götürülən insan resuslarından faydalı şəkildə istifadə olunması sistemli xarakter daşımalı, elmi və praktik cəhətdən əsaslandırmalıdır. Sosial – fəlsəfi mənada burada bir neçə vəzifə var ki, bunların ətrafında hal- hazırda elmi ictimaiyyət tərəfindən tədqiqatlar aparılır, praktik vəzifələr Sosial proseslərdə insan resursları: müasir baxış 397
müəyyənləşdirilir. Əsas yeri insan resusların səmərəli istifadə olunması məsələsi tutur. Burada (xüsusilə iqtisadiyyatda) bir sıra marketinq imkanları var ki, onlardan faydalanmaq olar: söhbət sosial-iqtisadi, sosial-siyasi proseslərin idarə olunması və proqnozlaşdırılmasından gedir. Əgər bu istiqamətdə aparılan işdən söhbət gedirsə, ilk növbədə müasir təşkilatların səmərəli inkişafı üçün metodlar və lazımi tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulması tədqiqat obyekti olmalıdır. Məlumdur ki, hər hansı bir təşkilatın səmərəli fəaliyyəti üçün kadr potensialının keyfiyyət tərkibi olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bununla əlaqədar bir misala müraciət edək. Məlumdur ki, Azərbaycan cəmiyyətində gender bərabərliyinin təmin edilməsi məsələsi tədricən həyata keçirilir, buna baxmayaraq, faktlar sübut edir ki, burada qadın işçi qüvvəsinin resusları səmərəli istifadə edilmir. Əgər təhsildə gender bərabərliyi indeksi ildən-ilə ucalırsa (təhsil pillərinə uyğun olaraq), işdə, məsələn, qeyri-aqrar sektorda, muzdla işləyən qadınların payı mütləq çəkidə artsa da, keyfiyyəti mənanda hələ ki, disproporsiyalar çoxdur (1990-cu ildə muzdla işləyən qadınların sayı qeyri-aqrar sektorda ümumi götürülən işçilərin 40,5% təşkil edirsə, 2010-cu ildə ən yüksək göstərici 1999-cu ilə aiddir – 49,9% işçiləri burada qadın idi. tez bir zamanda belə inkişafın müşahidə olunmasının bir neçə səbəbi ola bilər: peşələrbölgüsündə dəyişikliklər və bunun nəticəsində qadınlar üçün yararlı olan iş sahələrin sayının azalması, qadınların tələbatlar strukturunda peşə oriyentasiyalarında baş verən dəyişikliklər, həyat səviyyəsinin artmasl, yaş tərkibindətəmsilolunmanın təhrif olunması vəs. [3, s. 9]. Belə mütənasibsizliklərin aradan qaldırılması üçün ilk növbədə insan resuslarına tətbiq edilən, yəni gətirilən xərclərin, resusların tərkibi və formaları xüsusilə vacibdir. Söhbət, aydındır ki, həm də təhsildən gedir. Təşkilatlar səviyyəsində də təlim, özünüsavadlanma imkanlarından geniş istifadə olunmalıdır ki, burada çalışan kadrlar keyfiyyət baxımından bütün imkanlarını səfərbər etməyə bacarsınlar. hal- hazırda istənilən səviyyədə təşkilatlarda struktur dəyişikliklər aparılmadan onun rəqabətə dözümlülüyü burada insan resuslarının inkişaf imkanları məhdudlaşar, ümumi inkişaf yolundan geridə qala bilər. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində rəqabətə dözümlülük də insan resuslarının lazımi səviyyədə idarə olunmasını tələb edir. İnsan resusları ilk növbədə əmək ehtiyatlarını və insan potensialının intellektual imkanlarını nəzərdə tutulur. Hələ K.Marks vaxtilə insan potensialının aparıcı məhsuldar qüvvəyə çevrilməsi ideyasını vurğulamışdır. Hər bir cəmiyyət öz inkişafında elə bir imkanlardan istifadə etməlidir ki, insan resusları, tədricən inkişaf edərək, insan kapitalına çevrilsin. Statistikaya görə Xələfova Kamalə Rauf qızı 398
Azərbaycanda, gender amilini nəzərə alaraq insan inkişafı indeksi ildən-ilə artır: məsələn, 2007-ci ildə bu göstərici 0,772-yə bərabər idisə, 2011-ci ildə artdı və 0,843 bərabər oldu [4, s.21]. Aparılan tədqiqatlar əsasında belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, əməyin intellektual komponenti artdıqca, insan resuslarının inkişaf kapitalına çevrilməsi surəti də artır. Nəticədə insan kapitalı özü-özlüyündə böyük gücə malik olan bir müstəqil iqtisadi möhvuma, anlayışa çevrilir. Burada ilk növbədə iqtisadi inkişafda aparılan islahatlar əhəmiyyətli dərəcədə dəyişikliklərə məruz qalmalıdır. Müxtəlif təşkilatlarda (eyni zamanda müxtəlif fəaliyyət sahələrində) insan resuslarının idarəedilməsi texnologiyaları getdikcə ünsiyyətdə, dəyərlər, normalar strukturunda özünü biruzə verir. İnsanlar daha açıq şəkildə öz münasibətini müxtəlif hadisələrə və faktlara bildirir, onları müzakirə edir və qərar qəbul etməyə qadir olmasını təsdiqləyirlər. Bunu elə Azərbaycan reallıqlarında cərəyan edən proseslərdən də görmək olar. Mətbuatda, telekurslarda insanların müxtəlif mövqeləri daha aydın şəkildə ifadə olunur, toqquşur və vahid rəy formalaşır. Sözssüz, burada ünsiyyət mədəniyyətinin, təhsil, bütövlükdə savad həddinin və strukturun rolu olduqca böyükdür. Daha sonra qeyd etmək lazımdır ki, həyat tərzində də baş verən bir sıra dəyişikliklərə nəzər yetirməliyik. İnsan resuslarının hərtərəfli inkişafına təhsil edən amillərdən biri sutka, həftə və il ərzində vaxt büdcəsinin sərf edilməsi strukturu da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məlumdur ki, Azərbaycanda qadınlar və kişilərin gündəlik vaxt sərfində böyük fərq var: məsələn, bunu gəlir gətirən işə və təhsilə sərf edilən vaxt belədir: qadınlarda həftədə44 saat, kişilərdə isə 4,40 saat. Və əksinə, haqqı ödənilməyən işlərə sərf edilən vaxt belə paylanır: qadınlarda həftədə 6,06 ssat, kişillərdə - 20,08 saat [4, s.21]. Bu faktlar onu təsdiq edir ki, insan resusları daima inkişaf olunmalı, burada mövcud olan daxili rezervlər üz çıxarılmalıdır. Tədqiqatın istiqamətlərindən biri də təşkilatın fəaliyyətində peşəkar mütəxəssis- lər üçün cəlbedici olan amillərin təhlilidir. Bunlar sırasında təşkilatınstatusu və imici, işə götürülmə qaydalarının qanuna və ümumiyyətlə cəmiyyətdə qəbul olunmuş dəyər və normalara uyğun olub-olmaması, əməkdaşların işdən çıxması ilə əlaqədər olaraq yola salınması ənənəsi, korperativ siyasəti həyata keçirən KİV-lərin fəaliyyət səviyyəsi, ixtisasartırma və yeni kadrların işə götürülməsi ilə bağlı tədris müəssisələrlə işgüzar əlaqələrin qurulması, informasiya mübadiləsinin səviyyəsi və keyfiyyəti aparıcı qabiliyyətlərin formalaşdırılması, liderlik keyfiyyətlərinin aşılanması və s. [5, s.106].
Sosial proseslərdə insan resursları: müasir baxış 399
Bütövlükdə aydın olur ki, bu istiqamətdə görülən işlər gələcəkdə kəmiyyət və keyfiyyət baxımından insan resuslarının təkmilləşdirilməsinə gətirib çıxara bilər. İdarə və təşkilatlarda kadr strategiyasının başlıca vəzifəsi də elə ondan ibarətdir ki, insan resuslarının düzgün qiymətləndirilməsi üçün ənümdə məqsədlə onun realizə olunması yolları arasında tam uyğunluq olmalı, burada mədəni dəyərlər, peşəkarlıq və idarəetmə üslubu kimi fəaliyyət tərəflərə lazımi qiymət verilməlidir. Bu barədə də tədqiqatçılar tərəfindən araşdırmalar aparılır. İnsan potensialının yüksək səviyyədə istifadə olunması işində hər bir kadrın fəaliyyətinin səmərəli təşkili olduqca əhəmiyyətlidir. Düzgün planlaşdırma işçilərin motivasiyasını arrtırır, işçilərlə aparılan söhbətlər və treninqlər isə kollektivdaxili münasibətləri zənginləşdirir və daha səlis edir. Fəal şəkildə müxtəlif mükafatlan- dırma yollarından da istifadə olunur (maaşdan əlavə, maddi və mənəvi formalarda), insanların işə məsuliyyətli münasibəti artır, onlar öz daxili imkan və bacarıqlarını daha fəal şəkildə üzə çıxardır və istifadə edirlər. Bu istiqamətdə görülən işlər konkret olaraq istifadə olunmalı və hər bir işçidə bu mənada görülən işlər barəsində tam, dolğun təsəvvür formalaşmalıdır [1, s.9]. İnsan kapitalın resuslarının aşkar etmək və lazımi sahələrdə tətbiq etmək işinin daha bir maraqlı tərəfi var – qrupdaxili təlim, təşkilat səviyyəsində biliklər və bacarıqlar mübadiləsi. Burada aparılan işin nəticəsində qarşılıqlı zənginləşmə gedir, yeni bacarıq və qabiliyyətlər aşılanır. Kadr fəaliyyətinə nəzarətin müxtəlif formaları işlənib hazırlanır – bençmarking, portfolio, SWOT, “təcrübə əyrisi”; bunun nəticədə hər bir işçinin karyera hərəkəti və inkişafında yeni nəaliyyətlər əldə edilir [yenə orada]. Hər bir işçinin adaptasiya imkanlarından burada geniş istifadə olunur. Aparılan tədqiqat istiqamətlərindən biri də – insan resuslarının keyfiyyət baxımından ümumi qiymətləndirilməsidir. Bu barədə artıq yuxarıda bəzi rəqəmlər də qeyd edilmişdir. Belə qiymətləndirmənin əsas məqsədi – insan resuslarının təkrar istehsalına nəzarət etməsi, burada təsir mexanizmlərinin işləyib hazırlanmasıdır. Yuxarıda deyilənlərdən belə bir nəticəni də çıxarmaq olar – insan resuslarının təkrar istehsalı işində insani keyfiyyətlərin qiymətləndirilməsinə daha böyük önəmin verilməsidir. Beləliklə, hər bir insanın şəxsiyyət olaraq xüsusiyyətlərinin önəmə çəkilməsi insan resuslarının keyfiyyətli inkişafının əsasını təşkil edir. Belə bir problem də tədqiqatçılarının diqqət-nəzərindədir: həyatın yüksək keyfiyyətinin təmin edilməsi. İlk növbədə burada həyat səviyyəsi nəzərdə tutulur. Həyat fəaliyyətinin bütün sahələri insan resuslarının formalaşmasında olduqca böyük rol oynayır, bununla belə bunların ən vacibini həyat səviyyəsi təşkil edir. Mühitinin sağlam olması, həyat təhlükəsizliyi, sosial infrastrukturun səviyyəsi – bu və digər Xələfova Kamalə Rauf qızı 400
sahələrin inkişafı insan resuslarının formalaşdırılması və təşəkkülündə olduqca əhəmiyyətlidir. Beləliklə, sosial proseslərdə insan amilin qiymətləndiriliməsi kompleksli xarakter daşıyır və insan həyatının bütün sahələrini əhatə edir. Bununla belə aparılmış təhlil göstərir ki, burada inkişaf edən sahələrdən biri iqtisadi-sosial səhədir. Burada daha çox tədqiqatlar aparılır, insanların mümkün potensialı üzə çıxarılır, mövcud rezervlər vurğulanır. Həyatın mürəkkəbləşməsi, qloballaşmanın çoxsaylı fəsadları insan tərəfindən yeni keyfiyyətlərin əldə edilməsi məsələsini gündəmə gətirir. Əsas problem burada insanlarda yeni, planetar miqyasada mütərəqqi təfəkkürün formalaşmasıdır. Bu istiqamətdə aparılan işlər hələ ki qənaətbəxş sayıla bilməz. Sosial fəlsəfə sahəsində aparılan tədqiqatların ana xətti burada insan kapitalının formalaşması, bu prosesin insan resursları keyfiyyətinin yaxşılaşdırıl- masında rolunun təhlili istiqamətində aparılmalıdır.
Yüklə 3,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|