“Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida” mavzusidagi 9-sonli respublika ilmiy konferensiyasi 119
EKOLOGIYA VA DEMOGRAFIYA EKOLOGIYA VA XALQARO MUNOSABATLAR Tursunova Dinora Umarali qizi dinoratursunova6@gmail.com
Annotatsiya: Demografiya – bu aholi haqidagi fan. Demograflar uchta asosiy
demografik jarayonni: tug‘ilish, migratsiya va qarish (shu jumladan o‘lim)ni
o‘rganish orqali aholi dinamikasini tushunishga intiladi. Bu uchala jarayon ham
aholining oʻzgarishiga, jumladan, odamlarning yer yuzida qanday yashashi, millatlar
va jamiyatlarni shakllantirishi va madaniyatni rivojlantirishga yordam beradi.
Kalit so‘zlar: Demografiya, kongres, gigiyena, statistika, miqdoriy o‘sishni
boshqarish.
Demografiya (yunoncha. Demos — odamlar va ... grafika) — aholi soni va
uning rivojlanish qonuniyatlarini ijtimoiy-tarixiy sharoitda oʻrganuvchi fan.
Ikkinchisi demografiya ijtimoiy fanlarga tegishli ekanligini bildiradi. Demografiyada
markaziy o‘rinni aholining ko‘payishini, ya’ni odamlarning ayrim guruhlarini
boshqalar bilan almashtirish jarayonini o‘rganish egallaydi. Aholining takror ishlab
chiqarilishi, birinchi navbatda, avlodlarning tabiiy o‘zgarishi natijasida, ya’ni
tug‘ilish va o‘lim darajasi yoki aholining tabiiy harakati deb ataladigan narsa orqali
sodir bo‘ladi.
Demografiyaning paydo boʻlishi asosan 17-asrning 2-yarmidan
angliyalik olim J. Graunt (1620— 1674) tadqiqotlari bilan bogʻlikdir. Demografiya
terminini 1855 yilda fransuz olimi A. Giyar qo‘llagan.1882 yil Xalqaro gigiyena va
demografiya kongressining Jeneva sessiyasida rasmiy qabul qilingan. 19-asr oxiri —
20-asr boshlarida keng tarqaldi. Oʻzbekistonda, asosan 1960 yilardan qoʻllanila
boshladi.
Demografiyaning maqsadi. Muayyan hudud, mamlakat, dunyo aholisi va
millatning takror barpo boʻlish jarayonini oʻrganish, muammolarni belgilab,
yechimlarni aniqlash va istiqbolini koʻrsatib berishdan iborat. Demografiyaning
